ТІЛДІҢ ДАМУ ҮДЕРІСІН ҚАМШЫЛАУ ҮШІН

АЛАЙДА, ТАЛАПТАРЫҢЫЗ ОРЫНДЫ БОЛСЫН! 
Ильва Эллнеби – швециялық маман ұстаздың пайымда-
уынша: 
баламен ойнау – оны жаттықтыру;
баланы сөйлеуге итермелеу – талап ету емес; 
баламен сөйлесу – нұсқау беру емес
БАЛАҒА БӘРІНЕН ДЕ СІЗДІҢ ЖАНЫНДА БОЛҒАНЫҢЫЗ, 
СІЗДІҢ МАХАББАТЫҢЫЗ, ШЫНАЙЫ ЖӘНЕ ОРЫНДЫ 
ҚАМҚОРЛЫҒЫҢЫЗ, ОНЫ ҚАБЫЛДАУЫҢЫЗ ЖӘНЕ 
МЕЙІРІМІҢІЗ АУАДАЙ ҚАЖЕТ.
102
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ БАЛА ТІЛІНІҢ
ДАМУЫНДАҒЫ ОТБАСЫ РӨЛІ 
14

БАЛАҒА СӨЙЛЕП 
ҮЙРЕНУДЕ
ҚАЛАЙ КӨМЕКТЕСУГЕ 
БОЛАДЫ
15
103

Балаға жаңа затты көрсеткенде оның атауын нақты және 
қысқаша етіп айту керек, бала атауын қайталап бере 
алмаса да, есінде сақтап қалады. Бұл кезеңнен өтпесе, 
баланың мағыналы тілінің дамуы кешеуілдейді.
Осылайша, бала өмірінің алғашқы жылы тілді меңгеру-
дің дайындық кезеңі болып табылады: тілді түсіну дами-
ды, жыл аяғына қарай бөбек қарапайым дауысты және 
дауыссыз дыбыстарды, сөз тіркестерін, сөздерді айта 
бастайды. Кейбір балалар 8-9 айлығында, ал кейбірі бір 
жасқа толғанда, ал тағы бірі одан да кешірек сөйлей 
бастайды.
Б
ала тілі іштен жетіліп туылмайды, сондықтан, дүние 
есігін ашқан алғашқы күннен бастап, ол адам тілін естіп 
өсуі тиіс. Жөргекке орағанда және тамақтандырғанда, 
тазалық шараларын жасағанда баламен жұмсақ сөйлесу 
керек. Бала өзіне айтылған сөздерді түсінбесе де, әрі 
жақын арада мағыналы сөздермен жауап бермесе де, ол 
тіл түсінуді ерте бастап кетеді.
Алғашқы дыбыстарды бала 2 айлығында айтады: ересек 
адамның сөзіне жауап ретінде алдымен түсініксіз, 
күлкімен және аяқ-қолды шапшаң сермеумен сүй-
мелденген дыбыстар. 3 айлығында бала ояу жатқанда 
ұзыннан-ұзақ гу-гулеп жататын болады. Бірте-бірте 
гу-гулеген дыбыс сазды сипатқа ие бола бастайды, 
ал 4 айға таяғанда көмейлік дыбыстар қосылады. 6-7 
айлығында сәби «ба», «ма» деп, сөздердің алғашқы 
буындарын айта бастайды, тағы бір айдан соң, оларды 
бірнеше реттен қайталай бастайды: «ба-ба-ба», «ма-
ма-ма» және т.с.с. Бұл әлі сөздер емес, бірақ олардың 
дайындамалары. 9 айлығында бала естіген буындарға 
ұқсатып дыбыс шығаратын болады. Бұл жаста ол барын-
ша сөзшең, жекелеген дыбыстармен және буындармен 
өзінше ойнаған болады, кейде оларға эмоционалдық 
реңк береді. 10 айлығында сәби ересектердің артынан 
жекелеген буындарды қайталайды. Бұл уақытта баламен 
сөйлескенде ата-анасы баяу сөйлеп, бір және екі буын-
ды сөздерді жиі қайталауы қажет.
104

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: