98
III Де не лер дің өза ра әре кет те су
күш те рін бей не леу
Ньютонныңүшіншізаңындұрыстұжырым
дауүшін,денелердіңөзараәрекеттесуініңкейбір
ерекшеліктерінатапөтейік.
зара әрекеттесу күштері әртүрлі дене-
лергетүсірілген,біртүзубойыменәсерететін,
табиғатыбірдейкүштер.
Денелердің өзара әрекеттесу күштерінің
ерекшеліктерін білу оларды еш қиындықсыз
бейнелеугемүмкіндікбереді.
Мысал қарастырайық: Жер зымыранды
вертикаль төмен Жер центріне бағытталған
F
1
=
m g
ауырлықкүшіментартады(
102-сурет
).
O
F
1
F
2
1 2-сурет.
Жерпланетасыныңзымыранмен
өзараәрекеттесукүші
Қарсы әрекет күшін Жерге, оның массалар
центріне түсірейік. Күштер бір түзу бойымен
қарамақарсыбағыттаәрекететеді.Демек,күшті
вертикальжоғарыбағыттаймыз.Оныңдатаби
ғатыосындай,яғнитартылыскүшіболыптабы
лады.Үшіншізаңғасүйенсек,
F
2
=
F
1
=
m g
.
Егер зымыранның және тірек ретінде Жер
бетінің өзара әрекеттесуін қарастырсақ, онда
өзара әрекеттесу күштері басқаша болады.
Зымыранныңтіреккетүсіретінкүшін
салмақ
деп
атайды.Дененіңсалмағытіреккетүсірілгенжәне
төмен бағытталған. Ол пайда болу табиғаты
жағынанэлектромагниттікболғандықтан,ондай
күштіңжұбыныңдатабиғатысолтектесболуы
керек. Тіректің денеге әсер ету күші
тіректің
1-тапсырма
1)Үстелменоныңүстінде
жатқанкітаптың
2)ЖерменАйдың
3)аспашамменаспаның
4)сырғанақтөбеніңбеті
менодантүсіпкеле
жатқаншананыңөзара
әрекеттесукүштерін
графикалықтүрдебейне
леңдер.
Жауабы қандай?
1. Не лік тен «Ар қан
тар тыс» ой ынын да
Н тон ның үшін ші
за ңы на қа ра мас тан
же ңім паз дар бо ла ды?
2. за ра әре кет те су
күш те рі тең бол са не
се беп ті ар ба жыл қы ны
емес жыл қы ар ба ны
сүй рей ді?
3. ас са ла ры әр түр лі шар
лар соқ ты ғыс қан кез де
не ге мас са сы кі ші шар
алы сы рақ қа шық тық қа
ұшып кетеді?
4. Не лік тен екі де не нің
өза ра әре кет те су
күш те рі өза ра тең ге ріл
мей ді?
. Не се беп ті Н тон ның
үшін ші за ңын да ті ректің
реак ия күші ау ыр лық
кү ші нің жұ бы бо ла
ал май ды?
Достарыңызбен бөлісу: