221
Қосымшадағы№3кестедеатомдардыңмассалары
а
жәнеядробөлшек
терінің:протондардың
m
p
және
m
n
нейтрондардыңмассаларыберілген.
V Яд ро ның бай ла ныс энер гия сы
Нуклондардыңқосылуыкезіндеядромассасыныңазаюыэнергияныңбөлі
нуіменқатаржүреді.Бұл нуклондардантұратынжүйетұрақтыкүйгекөшіп,
ядролықкүштерядродағынуклондардымықтыұстаптұратынындәлелдейді.
Ядроыдырауыүшінолтүзілгенкезіндебөлінгенэнергияғатеңэнергия
қажет болады. Ол энергияны
байланыс энергиясы
деп атайды және оны
Эйнштейнформуласыбойыншаанықтайды:
Å
Ì ñ
áàéë
=
⋅
∆
2
,
мұндағы
байл
–байланысэнергиясы;
–массаларақауы;
c
–жарықжылдамдығы.
Бай ла ныс энер гия сы
– яд ро ны нук лон дар ға то лық ыды ра ту ға
жұм са ла тын энер гия.
Егермассамассаныңатомдықбірлігіменөрнектелетінболса,ондаЭйнштейн
формуласыөлшембірліктердіауыстырудыесепкеалғандамынатүргекеледі:
Å
Ì
ÌýÂ
áàéë
=
⋅
∆
931 5
,
.
VI Мен шік ті бай ла ныс энер гия сы
Меншікті байланыс энергиясы байланыс
энергиясының ядродағы нуклондар санына
қатынасыменанықталады:
Å
Å
À
ìåíø
áàéë
=
.
Мен шік ті бай ла ныс энер гия сы
– бір нук лон ға сәйкес ке ле тін
бай ла ныс энер гия сы.
Жаңадан түзілген ядролардың меншікті байланыс энергиясының мәні
бойыншаядролықреакциянәтижесіндеэнергиябөлінетініннемесежұтыла
тыныноңайанықтауғаболады.
гер жаңадан түзілген ядролардың меншікті байланыс энергиясы бас-
тапқымәніненжоғарыболса,ондаэнергиябөлінеді,егертөменболса,онда
жұтылады.
221суреттеменшіктібайланысэнергиясыныңядродағынуклон
дардың санына тәуелділік графигі берілген. Диаграммадан мынадай қоры
тындыжасауғаболады:ауырядролардыңбөлінуінемесежеңілядролардың
қосылуыкезіндегіядролықреакциялардаэнергиябөлінеді.
Есте сақтаңдар!
Меншіктібайланысэнер
гиясыныңөлшембірлігі:
Å
ÌýÂ
íóêëîí
ìåíø
[
]
=
1
.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
223
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Про тон мен нейт рон ды аш қан кім?
2. Нейт рон ның қан дай қа си ет те рі бар?
3. Атом яд ро сы қан дай бөл шек тер ден тұ ра ды?
4. Қан дай яд ро лар изо топ тар де п аталады?
5. Ядро да нук лон дар ды қан дай күш тер ұс тап тұ ра ды?
Олар дың қан дай қа си-
ет те рі бар?
6. Мас салар ақауы де ге ні міз не?
7. Бай ла ныс энер гия сы де ге ні міз не? Мен шік ті бай ла ныс энер гия сы деген не?
Жат ты ғу
37
1. Натрий
11
23
Na
,
фтор
9
19
F
,
күміс
47
107
Ag
,
кюрий
96
247
Cm
,
менделевий
101
257
Md
ядроларыныңқұрамықандай
2.
1
2
H
дейтерийядросыныңмассаларақауын,байланысэнергиясын,
меншіктібайланысэнергиясынесептеңдер.
3. Натрий23атомыядросыныңмоделінбейнелеңдер.
Жат ты ғу
37
1. Неонның
10
20
Ne
,
10
21
Ne
,
және
10
22
Ne
изотоптарыядроларыныңқұрамы
қандай
2.
13
27
Al
алюминийядросыныңбайланысэнергиясынанықтаңдар.
3. Азот14үшінменшіктібайланысэнергиясынанықтаңдар.
4. 140 нуклоннан тұратын атомның меншікті байланыс энергиясы
200нуклоннантұратынатомныңменшіктібайланысэнергиясынан
неше процентке артық Есепті шығару үшін меншікті байланыс
энергиясының ядродағы нуклондар санына тәуелділік графигін
(221-сурет)
пайдаланыңдар.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
«Яд ро құ ры лы сын зерт те ген ға лым дар»
та қы ры бын а ха бар ла ма
да йын даң дар.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217