Ылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,74 Mb. Pdf көрінісі
|
| верификация
принципі деп аталған (латынша «verus» шынайы, «facio» жасаймын). Верификация принципі бойынша сөйлемдер әрқашан да фактілермен салыстырылуы керек. Шынайы фактілерді іздей келе, Вена үйірмесінің өкілдері жай сөйлемді сезім мүшелерінің көмегімен алынған ақпарат сияқты шынайы болып табылатын құбылысқа жатқызды. ««Мынау стол» деп айтсам мен қателесуім мүмкін, өйткені менің көріп тұрғаным стол емес, басқа зат болып шығуы мүмкін. Бірақ егер мен «мен ұзынша келген қоңыр сызықты көріп тұрмын» деп айтсам менің қателесуім мүмкін емес, өйткені бұл нағыз менің көріп тұрған затым». Егер біз сөйлемдерді шындықпен сәйкестендіре алатын болсақ, онда мұндай сөйлемдер мағыналы болады, ал егер де біз мұны жасай алмасақ, онда мағынасыз сөздерді айтатын боламыз. Сондықтан, «Бұл ұнтақ тұз болып табылады» деген тұжырымды тексере аламыз, оның дәмін татып көрсек болғаны, немесе, «Столдың астында мысық отыр» деген тұжырымды столдың астына қарап-ақ тексере аламыз. Бірақ метафизиканың сөйлемдері осы әдіспен тексеріле алмайды. Вена үйірмесінің өкілдерінің көзқарастары бойынша «Уақыт шынайы емес», «Әлемнің субстанциясы ол абсолют» деген сөйлемдер мағынасынан айырылған. Бұл сөйлемдерді тексере алмағандықтан немесе олардың шынайы екені көрінетін шарттарды көрсете алмағандықтан, бұлар өтірік сөйлемдер болады. Верификация принципін енгізгеннен бері тұжырымдамалардың ғылыми екенін анықтау оңай болған сияқты болды, бірақ верификация үрдісін жүзеге асыру қиындықтары бар болып шықты. Біріншіден, верификация принципінің табиғаты түсініксіз болды: ол тавтология емес, фактілер туралы тұжырымдаулар да емес. Екіншіден, егер де біз верификация принципін қолдансақ, онда метафизикалық сөйлемдердің ғана емес, басқа да ғылым сөйлемдерін |