Материалдары
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ БАҺАДҮР 22,10
- Бұл бет үшін навигация:
- Ҽдебиеттер
| құлақтандырылды, жегілді, табылмады, тіркестіріліпті, сатып алды, жете алмай қалды, жүгіріп бара
жатыр еді деген етістіктер тҧлға жағынан ҽр тҥрлі. Бҧлардың қҧрамы, мағынасы бірнеше формалық бҿлшектерден қҧралған: құлақ-тан, -дыр, -ыл, -ды, жег-іл, -ді, таб-ыл-ма-ды, тірке-с-тір-іл-іп-ті, сат-ып ал- ды, жет-е ал-ма-й қал-ды, жүгір-іп бар-а жатыр е-ді. Мҧндағы ҽрбір элемент, бҿлшек белгілі мағынаны білдіреді: табылмады дегенде, тап – тҥбір, негізгі ҧғымды білдіреді, - ыл жҧрнақ, ырықсыздықты білдіреді, -ма жҧрнақ, болымсыздықты білдіреді, ды -жҧрнақ, ҿткен шақты ҽрі ҥшінші жақты білдіреді. Демек, етістіктердің қҧрамы бірнеше мағыналы формалық элементтерден тҧрады. Қазақ тіліндегі морфологиялық жҥйенің ең кҥрделі сҿз табы етістік екендігін айтып ҿттік. Сондықтан да етістік мектеп бағдарламасында бастауыш сыныптан бастап бірте-бірте кҥрделендіре оқытылады. Қазақ тілі сабағында морфологияны оқыта отырып, оның тіл жҥйесіндегі болмысы мен сҿйлеу барысындағы тҥрлі қызметін, оқытылу заңдары мен нормасын т.б. белгілерін оқушы тілінің дамуын негізгі нысанаға алу, сҿзсіз танымның қазақ тілін оқытудағы осы кезге дейінгі қолданылмай жҥрген мол потенциалын тануды, оны қазақ тілін оқыту ҥрдісіне алып келуді қажет етеді. Осымен байланысты, зерттеу барысында оқушылардың тіл дамытуындағы жҧмыстарды меңгеруі ҥрдісін қызмет деп, сол қызметті ойлауды дамыту мҥмкіндігін қарастырудың мақсаты деп отырмыз. Оқу ҽрекеті – балалардың дамуының басты шарты, оқушылардың танымдық қабілеттері мен дербестігін, танымдық белсенділігін арттыру қҧралы. Қызығушылық, білуге белсенділік адам танымының негізгі алғышарттары дамиды. Таным ҥрдісінің қалай жҥзеге асуы субъектінің ҽрекет нысанына қызығушылығының мазмҧнына байланысты шешілмек. Қазақ тілі морфологиясын оқыту барысында субъектіміз оқушы ҽрекеті болмақ. Оқушылардың морфологиядағы етістік сҿз табын жеткілікті тҧрғыда ҥйрене алмауы не себепті? Бастауыш кластан оқытылып келе жатқан сҿз табының категорияларын оқушылардың меңгеруінде неге қиындықтар туындайды? Жоғарғы класта ҦБТ-ны тапсырғанда да етістік категорияларын нақты ажырата алмай, кей жағдайда есімше мен кҿсемше жҧрнақтарын да айыра алмаудың себебі не? Біз осындай жағдайдың себебін оқушылар сҿз таптары туралы мҽліметті жаттанды тҥрде игеруінен деп ойлаймыз. Егер морфологиялық категорияларды кҥнделікті тҧрмыстағы қолданылып жҥрген мысалдар арқылы, атап айтқанда, танымдық тҧрғыдан жеткізсек, тҥсінікті болар ма еді, деген ой туындайды. Қорыта келгенде, оқушының жеке қасиеттерінің шын мҽнінде қалыптасуы тек жеке бас ерекшеліктері мен табиғи дарындылықтарына ғана емес, осы бағыттағы (танымдық қызметті дамытудағы) нақты жҥргізілетін жҥйелі жҧмыстарға байланысты деп ойлаймыз. Ҽдебиеттер: 1.Оразалиева Э.К. Танымдық қазақ тілі: Оқу қҧралы – Алматы: «Мҧрагер» баспа ҥйі, 2005, 176 бет. 2.Аханов К. А93. Тіл білімінің негіздері: Оқулық, 3-бас. Алматы :Санат, 1993. 496 бет. 3.Садықов Т.С., Ҽбілқасымова А.Е. Оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастырудың дидактикалық негіздері. Оқу қҧралы. Астана, 2005. 152 бет. 4. Қҧрманова Н. Сын есімді оқыту барысында оқушылардың тілін дамыту ҽдістемесі. Ақтҿбе, 1999 . 5. Сҿз тіркесін оқыту барысында оқушылардың теориялық ойлауын дамыту ҽдістемесінің негіздері: Монография – Алматы, 2001. 300 бет. 225 6.Берікҧлы Н. Педагогика. Курстық дҽрістер. ЖОО-ң студенттері ҥшін оқу қҧралы. Ақтҿбе: С. Бҽйішев ат. АУ баспаханасы, 2004, 383 бет. жүктеу/скачать 3,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|