Материалдары

253 
туындайды. Осы уақытқа дейін білім беру ҥрдісінің негізгі бҿліктері: мақсат —> мазмҧн —> форма —> ҽдіс —
> оқыту кҿрнекілігі болса, ал қазір заман ағымына сай оқып ҥйрену —> меңгеру —> ҿмірге ендіру —> дамыту 
болып ҿзгеріп отыр. Белсенді оқу қҧрылымы оқудың уҽжінен, мақсаты мен шартынан жҽне нҽтижесiнен 
қҧрылады. Белсенді оқыту мен оқу ҥрдісінің қажеттiлiгiнен жҽне оқушының білімге қызығуынан туындайды. 
Ал белсенді оқуға ҧмтылу ҥшін ықылас, уҽж қажет. Уҽж белсенді оқу ҥрдісін дҧрыс меңгеруге бағыттайтын 
кҥш. Оқушы мақсаты – алда орындалатын іс-қимыл ҽрекеттің нақты кҿрінісін кҿрген соң нҽтижеге жету. 
Мҧғалімнің мақсаты – тақырып бойынша сҧрақтар бере отырып оларды қызықтыратын ақпарат алуға жетелей 
білу арқылы нҽтижеге жетуге ықпал жасау[1]. 
Тілдік дағдыларды қалыптастыруда, яғни айтылым, тыңдалым, жазылым, оқылымға ҥйрету барысында 
алдымен кҿрсету жҽне модельдеу ҿте тиімді. Сҿздерді дҧрыс айту, ақпаратты дҧрыс қабылдау ҥшін қалай айту 
жҿнінде мҧғалім ҥлгісін кҿрсеткен жағдайда оқушы орындай алады. Сонымен қатар дҥниетану, жаратылыстану 
сабақтарында оқушы қарапайым тҥсініктерді нақты ҧғыну ҥшін ҿзінің тҽжірибесі арқылы ҥйренуі ҿте маңызды. 
Яғни зерделеу жҽне зерттеу арқылы мҽселе кҿтеру, зерттеу бағытын болжамдаумен сҧрау оқушыны 
ынталандырады. Бҧл оқушылардың тҽжірибе жасауы арқылы тҥсінігінің қалыптасуына жол ашады. Белсенді 
оқу ҽрекетiнiң тиімділігі мақсаты мен уҽжінде, яғни қиындық-кедергілерді жеңе отырып, белгiлi бiр нҽтижеге 
қол жеткiзу. Ал белсенді оқу ҥрдісіндегі нҽтиже дегенiмiз ақпаратты нақты ҽрi терең тҥсiну жҽне мазмҧнын 
айта бiлу.Бастауыш сыныпта белсенді оқытудың алғашқы кезеңiнде кесте бойынша моделiн: бiрiншi тыңдау – 
ауызша сҿйлеу, содан кейiн оқуға ҥйрету деп айтуға болады. Белсенді оқудың тиімділігі оқушы ҿзінің ой-
пікірін еш бҥкпесіз айтуға, сонымен қатар басқа адамның айтқан пікіріне қҧрметпен қарауды ҥйренеді. 
Бірлесіп оқу технологиясы оқушыларды тың идеяларды ҧсынумен қатар олардың жаңа мҥмкіндіктерді 
қолдануға бағыттап отырады. Белсенді оқудың тиімділігі білім алу ҥрдісінде оқушының жеке кҿзқарасы мен 
басқалардың пікірімен санаса білу мҽдениеті қалыптасады. Оқушылардың бірлесіп жҧмыс істеу барысындағы 
негізгі мақсаты – қиын тапсырмаларды орындауда, топтық жҧмыстарда, ортақ тіл табысу кезінде, ҿзін-ҿзі 
басқара білуде қажет болатын дағдыларды қалыптастыру. Тыңдалым – айтылым дағдысын қалыптастыруда 
белсенді оқудың тиімділігі адамның ойлау қабілетін дамытады. Ҿйткені, оқушы айтылғанды тыңдап, қабылдап 
жҽне оны тҥсінуге ҥйренбейінше, басқа дағдыларды жеткілікті деңгейде меңгере алмайды. 
Оқу ҥдерісінде жҥйелі жҥргізілетін белсенді ҽдістерді қолдану барысында оқушылардың сҿздік қорлары 
толығады. Оқу ҥдерісінде мҧғалім оқушының неғҧрлым белсенді болғанына назар аудара отырып, оқу 
материалын дайын кҥйінде бермеуі, оларға ашық сҧрақ қою арқылы назарларын шоғырландырып оқу, шолу 
жасауы, тҽжірибе жҽне зерттеу жасауға бағыттауының нҽтижесінде нҽтижеге жетеді. 
Бекіту жҽне қолданысқа енгізудің де тиімділігі мол. Бҧл -жаңадан меңгерілген дағдыларды тҽжірибеде қолдану 
жҽне дамыту ҥшін сыныпта жҽне ҥйде орындауға арналған ҽртҥрлі жаттығулардың кҿмегімен тҥрлі мҥмкіндік 
ҧсыну. Сонымен қатар, коммукативтік дағдыларды дамытуға негізделген сабақтарды қҧрылымды етіп қҧру 
оқушыларды сын тҧрғысынан ойлауға жетелейді, яғни олардың қызығушылықтарын оятады. Ҽр кезеңде белгілі 
бір оқыту мақсатын қою арқылы мҧғалім оқушыларға мақсатқа жетуге, мҽселені анықтауға, жауаптарды 
іздеуге, мҽселені талқылауға, қорытынды жасай отырып, ҿз ойын білдіруге жҽне ашық қоғамның азаматы 
болуға ҥйретеді. «Орта білім беруде жалпы білім беретін мектептердің деңгейін Назарбаев Зияткерлік 
мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу қажет» деп аталып кҿрсетілгендей, бҥгінгі кҥннің талабы кҥннен-
кҥнге жаңарып даму ҥстінде. Соған орай болашақ ел тҧтқасын ҧстар ҧрпақтарымызды сапалы да, белсенді 
оқытуда Қазақстан Республикасының білім беру ҧйымдары «қалай білім алу керектігін білетін, дербес, ынталы, 
қызығушылығы жоғары, сенімді, жауапты, ой-ҿрісі дамыған жеке тҧлғаны қалыптастыруға бағытталған 
қағиданы ҧстануда» [2]. 
Міне, сол мақсатта дайындалған «белсенді оқу» ҽдістері арқылы ҽзірленген оқу мақсаттарының жҽне білім беру 
бағдарламасының жобаға еніп, ҧстаздар қауымына жаңартылған білім беру бағытымен танысу, жаңа серпіліс 
берді.Белсенді оқу оқушылардың бойында бҧл қасиеттерді тҥрлі ҽдіс-тҽсілдер арқылы қалыптастырады жҽне 
дамытады. Олар:
-
оқушының жеке пікірін тыңдау; 
-
оқушыларды мҧқият іріктелген шығармашылық жҽне логикалық оқу
тапсырмалары арқылы ынталандыру; 
-
оқушылардың оқу мақсаттарына қол жеткізуі
ҥшін тиімді ҽдіс- тҽсілдерді ҧсыну жҽне ҥлгісін кҿрсету; 
- ҽртҥрлі стиль мен жанрдағы жазба жҧмыстардың ҥлгісін қолдану

254 
(мҧғалім алдын ала модельдер мен ҥлгілер беру арқылы жазба 
жҧмыстарын орындауды ҥйретеді); 
-
оқушылардың білім алуына «оқу ҥшін бағалау» жҽне «оқуды 
бағалау» арқылы қолдау кҿрсету; 
-
оқушының ҿз білімін жетілдіруіне жҽне бағалауына 
ынталандыратын мҥмкіндіктер жасау; 
-
тҥрлі белсенді шығармашылық, практикалық жҧмыстарды қамтитын
іс-ҽрекетті жҥзеге асыру; 
- ізденуді жҽне қосымша материал пайдалануды қажет ететін
тапсырмаларды ҧсыну; зерттеу жҧмыстарын жҥргізуге жҽне зерттеу 
ҽдіс-тҽсілдерін меңгеруге бағытталатын оқушылардың белсенді оқуын 
марапаттау; 
-
оқушылардың ҿзара бірлесіп оқуын (сынып ішінде жҽне сыныптар
арасында) ҧйымдастыру; 
-
жеке, жҧптық, топтық жҽне ҧжымдық жҧмыстарды ҿзара 
ҥйлесімділікпен қолдану. 
Бҧл бастауыш сынып бойынша оқу мақсаттарының жҥйесі спиральды бағытпен жасалып, бағдарлама дамыта 
оқуға негізделген. Бағдарламаға сҽйкестендіріліп жасалған оқулық, оқушылардың дҽптері, мҧғалімге арналған 
нҧсқаулықтар жҥйелі жобалармен жасалған. 
Белсенді оқыту мен оқу ҽдістерін таңдау, пайдалану жҽне ҽзірлеу – оңай жҧмыс емес, ҿйткені мҧғалімдерде 
қандай да бір тҽсілді қолданардың алдында кҿптеген сҧрақтар туындайды, Мысалы: осы сабақ білім 
алушылардың жасына сҽйкес келе ме? Сыныпта қандай балалар жиналған, мысалы, қабілеттерінің деңгейлері 
ҽртҥрлі, саны, жынысы жҽне т.б. 
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір ҽдісін пайдаланардың алдында мҧғалімдер ҿздеріне ҽртҥрлі сҧрақтар 
қойып, ҿзінің ҥдерістегі рҿлі мен іс-қимылын ҧдайы ойластырып отыруы керек. Белсенді оқу тҽсілі жаңа білімді 
бҧған дейінгі біліммен байланыстырады, қателіктер бізге ҿзімізді тексеріп, тҥсінігімізді жетілдіруге жол ашып, 
нҽтижесінде терең білім мен кҿзқарасты ҿзгертеді. Белсенді оқуда ҿз тҽжірибесінің негізінде ҥйреніп, 
оқушыларға 
эксперимент 
жасап, 
мҽнін 
ҧғынып, 
тҥсінік 
қалыптастыруға 
мҥмкіндік 
береді.
Оқушылардың қажеттілігін қанағаттандыру тҽсілінде оқушылардың оқуға қолдау кҿрсету мақсатында тексеру 
жҽне кері байланыс ҧсынылады. Яғни, уҽжді жҽне ҿзін-ҿзі бағалау деңгейін арттыра отырып қай бағытта оқыту 
керектігін анықтауға кҿмектесеміз. Сонымен бірге оқушылардың ҿз жҧмысын жақсартуына мҥмкіндік беріп, 
оқушылардың барынша тиімді оқу жолдарын тҥсінуіне кҿмектесеміз. 
Электронды оқу жҽне жаңа технологияларды пайдалану белсенді оқудың қызықты тҽсілдеріне жатады. Бҧл 
оқушының уҽжін арттыра жҽне зерттеу жҥргізу, қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық орнату жҽне 
тапсырмаларды тиімді іске асыру ҥшін қолданылады. Оқушылардың ақпарат іздеп, ҿз тҽсілдерін табуына 
мҥмкіндік бере отырып, олардың ҿз ҥлесін қосуына септігін тигізеді, сыныптан тыс ҿз бетінше білім алуға 
мҥмкіндік беретін тҽсілдердің бірі болып табылады[1].
Қорыта айтқанда, белсенді оқудың тиімділігі оқушылардың сыни тҧрғыдан жҽне ойлау дағдыларын 
қалыптастырады, олардың кез келген ортада тілдік шектеуді сезінбей, ҿзін еркін ҧстауына мҥмкіндік туғызады. 
Белсенді оқу арқылы оқушылардың танымдық дағдылары дамып артады. Кез келген материалмен жҧмыс 
жасауда қорытынды шығару жҽне есте сақтауға оқушылардың сабақ мақсатына сай не ҥйренгенін тҥйіндеу мен 
тҥсінгенін анықтау мен қате тҥсінген жағдайда тҥзету; оқушыларды ҿз жҧмыстарымен таныстырып, ҿз 
идеяларын ҧсынуға шақыруға кҿмектеседі. 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: