Дж
.
Дьюи
.
Оның
шығармашылығымен
жүзеге
келген
прагматикалық
педагогика
көптеген
елдердің
,
əсіресе
АҚШ
-
тың
мектептік
білім
жүйесінің
қалыпқа
түсіп
,
өркендеуіне
зор
ықпал
жасады
,
əлі
де
ықпал
жасауда
.
Өзінің
көптеген
педагогикалық
еңбектерінде
Дж
.
Дьюи
ескі
,
схоластикалық
мектепті
сынай
отырып
,
оқу
мен
тəрбиеге
орай
аса
маңызды
болған
бірқатар
принциптерді
алға
тартты
.
Олардың
ішіндегі
бала
белсенділігін
дамыту
,
бала
оқуының
ықпалды
мотиві
-
қызығуға
дем
беру
принциптерінің
орындалуын
білім
игертудегі
басты
міндет
деп
есептеді
.
Прагматизмнің
тірек
ұғымы
«
тəжірибеге
»
сүйене
отырып
,
Дж
.
Дьюи
оқу
процесінің
негізі
баланың
жекеленген
іс
-
əрекеттік
тəжірибесінде
болатынын
уағыздады
.
Оның
ойынша
,
оқу
-
білім
мақсаты
балаға
тумадан
берілген
инстинкттер
мен
қабілеттердің
өзіндік
көрінуіне
ықпал
жасау
.
Дж
.
Дьюи
жəне
оның
ізбасарлары
(
Т
.
Брамельд
,
А
.
Маслоу
,
Э
.
Келли
жəне
т
.
б
.)
инабаттылық
тəрбиесі
мəселелерін
де
осы
жекеленген
тəжірибе
тұрғысынан
қарастыруды
дəріптейді
.
Адам
өз
əрекет
-
қылығын
басқаруда
алдын
ала
жоспарланған
принциптер
мен
ережелерге
тəуелді
болмай
,
нақты
жағдай
мен
көзделген
мақсатқа
орай
белгілі
əрекетке
кірісуі
қажет
екендігін
мақұлдайды
.
Жеке
табысқа
жету
жолында
жəрдем
бергеннің
бəрін
прагматистер
ізгілік
нышаны
ретінде
таниды
.
Диалектикалық
материализм
табиғат
,
қоғам
жəне
ойлау
процестерінің
жалпы
қозғалыс
жəне
даму
заңдылықтары
жөніндегі
философиялық
білім
ретінде
XIX
ғ
. 40-
жылдарында
туындады
.
Ол
XX
ғ
.,
əсіресе
социализм
елдерінде
кең
өріс
тапты
.
Бұл
бағыттың
көрнекті
өкілдері
–
К
.
Маркс
жəне
Ф
.
Энгельс
қоғам
тарихын
танудың
құралы
материализмді
жариялай
отырып
,
теориялық
таным
үшін
қоғамдық
тəжірибенің
рөлін
негіздеді
,
материализм
мен
диалектиканы
табиғи
ұштастыққа
келтірді
.
Диалектикалық
материализмнің
негізгі
тұжырымдары
келесідей
:
материя
–
бірінші
,
ал
сана
–
одан
туындаушы
,
материяның
(
адам
миының
)
дамуы
нəтижесінде
пайда
болатын
өнім
(
материалистік
монизм
принципі
);
объектив
дүние
мен
сана
құбылыстары
себепті
шарттасқан
,
өзара
байланысты
жəне
тəуелді
(
детерминизм
принципі
);
барша
заттар
мен
құбылыстар
қозғалыс
жағдайында
болып
,
дамиды
жəне
өзгеріске
келеді
.
Диалектикалық
материализм
философиясында
аса
маңызды
орын
диалектика
заңдарына
берілген
:
сандық
өзгерістердің
сапалық
ауысуы
,
қарама
-
қарсылық
бірлігі
мен
күресі
,
жоқты
жоққа
шығару
.
Диалектикалық
материализм
педагогикасының
негізгі
идеялық
ұстанымы
-
тұлға
қоғамдық
қатынастардың
объекті
де
,
субъекті
де
.
Адамның
тұлғалық
дамуы
мен
кемелденуі
сыртқы
жағдайлармен
себепті
тəуелділікте
(
детерминирован
),
сонымен
бірге
сол
нақты
адамның
табиғи
болмысына
байланысты
.
Тұлға
дамуында
жетекшілік
рөл
–
тəжірибеде
.
Ал
тəрбие
тарихи
жəне
таптық
сипатқа
ие
болған
күрделі
əлеуметтік
процесс
.
Тұлға
жəне
адам
іс
-
əрекеті
ажырамас
тұтастық
құрайды
,
яғни
тұлға
іс
-
əрекетте
,
еңбекте
көрінеді
жəне
қалыптасады
.
Жаңаланған
дəуір
педагогикасы
философиялық
деңгейлі
əрқилы
əдіснаманы
өз
ғылыми
зерттеулерінің
бас
қаруы
ретінде
міндетті
түрде
қолданып
,
пайдалануы
қажет
.
2.3.
Педагогиканың
жалпы
ғылымдық
əдіснамасы
Жалпығылымдық
əдіснама
қоршаған
болмыс
құбылыстары
мен
процестерінің
жалпыланған
байланысы
жəне
өзара
шарттастығына
негізделген
жүйеліліктен
танылуы
мүмкін
.
Ол
əрбір
зерттеуші
мен
практикті
белгілі
құрылымға
,
сондай
-
ақ
өзінің
жасау
заңдылықтарына
ие
өмір
құбылыстарының
белгілі
жүйесіне
бағдарлайды
.
Жүйелілік
мəніне
орай
əрқандай
салыстырмалы
дербес
бірліктер
өз
бетінше
шектелмей
,
өзара
байланысқан
даму
мен
қозғалыста
қарастырылады
.
Осыдан
ол
жүйені
құраушы
элементтерде
көріне
бермейтін
біріктіруші
жүйе
қасиеттері
мен
сапалық
белгілерді
анықтауға
көмектеседі
.
Жүйеліліктің
заттасқан
жəне
тарихи
қырлары
келесідей
зерттеу
принциптерін
бірлікте
іске
асыруды
қажет
етеді
:
тарихилық
,
нақтылық
,
көптарапты
байланыстар
мен
дамуды
ескеру
.
Жүйелілікті
білуден
педагогикалық
теория
,
эксперимент
пен
практика
тұтастығы
орындалады
.
Теориялық
негізде
жобаланған
экспериментте
біршама
тексерілген
ғылыми
білімдер
мен
тұжырымдардың
шынайылылығы
практика
міндеті
мен
талаптарына
орай
өлшестіріледі
.
Практикадан
білімнің
жаңа
іргелі
проблемалары
туындайды
.
Сонымен
,
теория
практикалық
шешімдердің
дұрыстығына
арқау
болады
,
ал
білім
тəжірибесіне
байланысты
ұланғайыр
проблемалар
мен
міндеттер
іргелі
дəстүрлерді
қажет
ететін
жаңа
сұрақтардың
туындауына
жол
ашады
.
Педагогикалық
технологиялар
жөнінде
алдағы
дəрісбаяндарда
сөз
болады
.
2.4.
Педагогикалық
зерттеулердің
əдіснамалық
принциптері
Ғылыми
-
педагогикалық
зерттеулер
жүргізуде
төмендегідей
принциптерді
басшылыққа
алу
қажет
:
-
педагогикалық
құбылыстардың
шынайылылығы
мен
шарттасқандығын
ескеру
,
себебі
дүниедегінің
бəрі
өзінің
ішкі
объектив
заңдары
,
қарама
-
қарсылықтары
жəне
себепті
-
салдарлы
байланыстарына
орай
жасайды
əрі
дамиды
;
-
құбылыстарды
даму
барысында
зерттеу
;
-
бір
құбылысты
екіншілерімен
өзара
қатынаста
байланыстыра
зерттеу
;
-
зерттеу
процесінде
қалаған
ғылыми
проблеманың
шешімі
бірін
-
бірі
толықтырып
отырушы
көптеген
əдістер
кешенімен
орындалатынын
естен
шығармау
;
-
зерттеу
əдістері
зерттелетін
құбылыстың
мəн
-
мағынасына
сай
келуі
;
-
даму
процесін
сол
дамудың
қозғаушы
күші
жəне
даму
көзі
саналатын
оның
қарама
-
қарсылықтарына
негізделген
өзіндік
қозғалыс
жəне
өзіндік
даму
ретінде
қарастыру
;
-
сынақталушыға
,
білім
-
тəрбие
процесіне
зиян
келтіретін
,
адамгершілік
-
инабаттылық
талаптарына
қайшы
болатын
эксперименттерді
өткізбеу
.
2.5.
Педагогикалық
зерттеулерді
ұйымдастыру
Педагогика
саласындағы
зерттеулер
–
бұл
білім
заңдылықтары
,
оның
құрылымы
мен
механизмдері
,
мазмұны
,
принциптері
мен
технологиясы
жөніндегі
жаңа
мəліметтерді
алуға
бағытталған
ғылыми
ізденіс
процесі
жəне
оның
нəтижесі
.
Педагогикалық
зерттеулердің
міндеті
-
деректер
мен
құбылыстарды
түсіндіру
жəне
оларды
алдын
ала
болжастыру
.
Бағытталу
тұрғысынан
педагогикалық
зерттеулер
іргелі
(
фундаменталды
),
қолданбалы
жəне
болжам
-
жобалау
(
разработки
)
деңгейіндегі
болып
үш
топқа
бөлінеді
.
Іргелі
зерттеулер
нəтижесінде
педагогиканың
теориялық
жəне
практикалық
жетістіктерін
қорытушы
жалпы
тұжырымдамалар
алынады
немесе
болжам
жобалаумен
педагогикалық
жүйелерді
дамытудың
моделдері
ұсынылады
.
Қолданбалы
зерттеулер
–
бұл
педагогикалық
процестің
кейбір
тараптарын
тереңдей
тануға
,
алуан
қырлы
педагогикалық
қызметтің
заңдылықтарын
ашуға
бағдарланған
істер
.
Болжам
жоба
–
бұрыннан
белгілі
теориялық
көзқарастарға
негізделген
нақты
ғылыми
-
практикалық
ұсыныстар
дұрыстығын
дəлелдеп
,
оларды
практикалық
айналымға
қосу
бағытында
істелетін
жұмыс
.
Қалаған
педагогикалық
зерттеу
көпшілік
қабылдаған
əдіснамалық
тиектерге
орай
жүргізіледі
.
Педагогикада
олардың
қатарына
–
зерттелуге
тиіс
проблема
,
тақырып
,
нысан
жəне
оның
дені
(
предмет
),
мақсат
,
міндеттер
мен
болжамдар
,
қорғалуы
тиіс
идеялар
–
кіреді
.
Педагогикалық
зерттеулер
сапасын
танытушы
негізгі
көрсеткіштер
:
зерттеу
көкейкестілігі
,
жаңалығы
,
теориялық
жəне
практикалық
маңыздылығы
.
Достарыңызбен бөлісу: |