1-
бөлім
.
ПЕДАГОГИКАНЫҢ
ЖАЛПЫ
НЕГІЗДЕРІ
1-
дəрісбаян
.
Педагогиканың
адам
туралы
ғылымдар
жүйесіндегі
орны
«
Қазақ
мектептері
–
қазақтарға
білім
берудің
басты
құралы
…
біздің
барлық
үмітіміз
,
қазақ
халқының
келешегі
осы
мектептерде
.
Сондықтан
мектептерде
жақсы
білім
берілетін
болсын
…
Ғылыммен
қаруланған
,
əр
нəрсеге
дұрыс
көзқарасы
бар
адамдар
қазақ
арасында
көбейіп
,
бүкіл
халыққа
əсер
ете
алады
».
Ы
.
Алтынсарин
Жоспары
:
1.
Педагогика
–
тəрбие
жөніндегі
ғылым
2.
Педагогиканың
пайда
болуы
мен
дамуы
3.
Педагогика
нысаны
,
пəні
жəне
қызметтері
4.
Педагогикалық
ғылымдар
жүйесі
5.
Педагогика
жəне
басқа
ғылымдар
1.1.
Педагогика
–
тəрбие
жөніндегі
ғылым
Адам
биологиялық
тіршілік
иесі
ретінде
дүниеге
келеді
.
Оның
тұлға
болып
жетілуі
үшін
–
тəрбиелеу
қажет
.
Тəрбие
адамды
ізгілендіріп
,
оған
қажет
қасиет
,
сапаларды
қалыптастырады
.
Қазіргі
қоғамда
тəрбие
жұмыстарын
жүргізу
үшін
арнайы
мекемелер
түзілген
.
Бұл
процесті
кəсіптенген
адамдар
басқарады
.
Тəрбие
жөнінде
арнайы
ғылым
қалыптасқан
.
Міне
сол
ғылымды
үйренуді
енді
бастаймыз
.
Адам
тəрбиелеу
жөніндегі
ғылым
педагогика
деп
аталады
.
Ол
өз
атамасын
грек
сөздері
«
пайдес
»-
балалар
жəне
«
аго
» -
жетектеу
дегеннен
алған
,
тікелей
аудармасында
«
педагогика
»
сөзі
бала
тəрбиесін
бағыттау
өнері
дегенді
аңдатады
,
ал
«
педагог
»
сөзі
бала
жетектеуші
мəнін
білдіреді
.
Барша
дəуірлерде
педагогтар
балалардың
табиғаттан
берілген
мүмкіндіктерін
іске
асырып
,
жаңа
сапаларды
қалыптастырудың
тиімді
жолдарын
тауып
,
оларға
көмектесумен
келеді
.
Мыңдаған
жылдар
бойы
қажетті
білімдер
тырнақтап
жиналып
педагогикалық
жүйе
негізге
келді
,
тексерілді
,
қажет
болмаған
тұстары
қолданымнан
шығарылды
,
ақырында
өміршең
,
ең
пайдалы
педагогикалық
идеялар
сақталып
,
бүгінгі
күнімізге
жетті
.
Бірте
-
бірте
басты
міндеті
ғылыми
білімдерді
топтастыру
жəне
жүйеге
келтіру
болған
тəрбие
жөніндегі
ғылым
пайда
болды
.
Ұзаққа
созылған
даму
жолын
бастан
кешірген
бүгінгі
заман
педагогикасы
адам
тəрбиесі
заңдылықтары
жөніндегі
ғылымға
айналды
.
Педагогика
мұғалімдерді
белгілі
жас
тобындағы
балаларды
тəрбиелеу
ерекшеліктері
жөніндегі
кəсіби
білімдермен
қаруландырып
,
əрқилы
жағдайлардағы
оқу
-
тəрбие
процесін
болжастыруға
,
жобалауға
жəне
іске
асыруға
,
оның
тиімділігін
бағалауға
үйретеді
.
Тəрбие
процесін
ұдайы
жетілдіріп
отырып
қажет
,
себебі
адамдардың
өмір
жағдайлары
өзгермелі
,
ақпараттар
көлемі
ұлғаяды
,
осыдан
мұғалімге
қойылатын
талаптар
жыл
сайын
күрделеніп
баруда
.
Қоғамның
мұндай
талаптарына
педагогтар
өсіп
келе
жатқан
əулетті
оқыту
,
тəрбиелеу
жəне
оған
білім
берудің
жаңа
технологияларын
құрастырумен
жауап
береді
.
Бұдан
бұрынғы
мыңдаған
жылдардағыдай
-
ақ
баланың
өмірлік
мектебі
оның
алғашқы
демімен
бірге
басталады
.
Осыдан
мектеп
педагогтары
мəңгі
проблемалар
құрсауында
келеді
.
Баланы
адамаралық
қатынастар
дүниесіне
енгізуді
олар
өзінің
ең
басты
парызы
деп
біледі
.
Алайда
,
осы
уақытқа
дейін
тəрбиелік
қызмет
мұншама
қиын
,
күрделі
жəне
жауапкерлі
болып
көрген
емес
.
Дүние
басқаша
кейіпте
болған
,
онда
бүгінгі
балаларға
төніп
тұрған
қауіп
-
қатерлердің
кейбір
түрлері
тіпті
болмаған
.
Отбасында
,
мектепке
дейінгі
балалар
мекемелерінде
,
мектепте
болашақ
азаматқа
қандай
негіз
қаланса
,
болашақ
өмірі
мен
бақыты
,
бүкіл
қоғамның
берекесі
соған
тəуелді
болып
тұр
.
Қазіргі
заман
педагогикасы
үлкен
қарқынмен
дамудағы
ғылым
.
Сол
дамуға
байланысты
өзгерістердің
ізімен
асығу
қажеттігі
пайда
болып
отыр
.
Педагогиканың
іркіліс
,
кешеуілдеуі
адамдардың
даму
дағдарысына
алып
келеді
,
ғылыми
-
техникалық
прогрестің
шабандауына
соқтырады
.
Сондықтан
да
,
педагогика
қалаған
дерек
көздерінен
жаңа
білімдерді
теріп
,
жинақтап
баруы
қажет
.
Педагогиканың
дамуына
себепші
көздер
–
адамдардың
өмір
салтында
,
дəстүрлерінде
,
халықтық
педагогикада
бекіген
көп
ғасырлық
тəрбие
тəжірибесі
,
іс
-
қызметтері
;
философиялық
,
қоғамтану
,
педагогикалық
жəне
психологиялық
еңбектер
;
əлемде
жəне
елімізде
жүріп
жатқан
тəрбие
практикасы
;
арнайы
ұйымдастырылған
педагогикалық
зерттеу
деректері
;
жаңа
идеялар
,
жаңарған
бағыт
-
бағдарлар
,
жылдам
өзгерістерге
келіп
тұрған
бүгінгі
дүниедегі
тəрбиенің
тиімді
соны
технологиялары
.
Сонымен
,
педагогика
-
тəрбие
жөніндегі
ғылым
.
Оның
басты
міндеті
адам
тəрбиесі
жөніндегі
ғылыми
білімдерді
жинақтау
жəне
жүйелестіру
.
Педагогика
адамдарды
тəрбиелеу
,
білім
беру
жəне
оқыту
заңдылықтарын
ашып
,
соның
негізінде
алға
қойылған
мақсаттарға
жетудің
ең
пайдалы
педагогикалық
жолдары
мен
тəсілдерін
көрсетіп
отырады
.
1.2.
Педагогиканың
пайда
болуы
мен
дамуы
Тəрбие
практикасы
өз
бастауларын
адамзат
өркениетінің
бірінші
қадамдарымен
байланыстырады
.
Тəрбие
алғашқы
адамдармен
бірге
пайда
болды
.
Ол
замандары
бала
ешқандай
педагогикасыз
-
ақ
тəрбиеленген
.
Адамдардың
ол
жөнінде
тіпті
хабары
да
болмаған
.
Тəрбие
жөніндегі
ғылым
геометрия
,
астрономия
басқада
ғылым
салаларынан
көп
кейін
қалыптасқан
.
Белгілі
болғандай
,
барша
ғылым
салаларының
пайда
болуындағы
алғы
шарт
-
өмір
қажеттігі
.
Кейін
тəрбие
идеялары
адамдар
өмірінде
аса
маңызды
рөл
атқара
бастады
.
Себебі
əр
түрлі
қоғамда
өсіп
келе
жатқан
əулиетке
берген
тəрбиесіне
орай
өмір
қажеттігі
де
жылдам
немесе
шабан
дамитыны
белгілі
.
Осыдан
тəрбие
тəжірибесін
топтастыру
жəне
қорытындылау
,
арнайы
оқу
-
тəрбие
мекемелерін
ұйымдастырып
,
жастарды
өмірге
дайындаудың
қажеттігі
туындады
.
Ежелгі
дүниенің
Қытай
,
Индия
,
Египет
,
Греция
сынды
аса
дамыған
елдерінде
сол
заманның
өзінде
тəрбие
тəжірибесі
бір
арнаға
келтірілді
,
одан
теория
түзу
қадамдары
жасалды
.
Ол
кезде
табиғат
,
адам
,
қоғам
жөніндегі
барша
білімдер
философия
шеңберінде
жинақталатын
,
алғашқы
педагогикалық
тұжырымдарда
сол
ғылыми
аумақта
дүниеге
келді
.
Барша
замандарда
адамдардың
рухани
жəне
тəн
-
дене
дамуында
шешуші
рөл
атқарған
қуаты
мол
күшті
халық
педагогикасы
беріп
келген
.
Инабаттылық
,
еңбектік
,
тəн
-
дене
тəрбиесі
бойынша
халық
қайталанбас
ғажайып
өміршең
жүйе
түзді
.
Еуропалық
тəрбие
жүйесінің
бесігі
–
ежелгі
Греция
философиясында
қалыптасқан
.
Оның
көрнекті
өкілі
Демокрит
(460-
370
жж
.
Б
.
э
.
д
.)-
балалар
тəрбиесі
бойынша
алғашқы
нұсқаулар
кітабын
жазған
.
Сол
уақыттың
өзінде
ол
: «
Табиғат
жəне
тəрбие
мегзес
.
Дəлірек
айтсақ
,
тəрбие
адамды
қайта
жасайды
жəне
оны
өзгерте
отырып
,
болмыс
табиғатын
түзеді
…
Жақсы
адам
болу
табиғат
ықпалынан
гөрі
тəрбиеге
көбірек
тəуелді
».
Адам
тəрбиесіне
жəне
тұлға
қалыптастыруға
байланысты
идеялар
мен
тұжырымдар
ежелгі
грек
ойшылдары
Сократ
(469-399
жж
.
б
.
э
.
д
.),
Платон
(427-347
жж
.
Б
.
э
.
д
.),
Аристотель
(384-322
жж
.
б
.
э
.
д
.),
Тертуллиана
(160-222
жж
.
Б
.
э
.
д
)
еңбектерінде
жарияланған
.
Орта
ғасырлар
дəуірінде
шіркеу
ықпалы
қатайып
,
тəрбиені
толығымен
діни
арнаға
бұрды
.
Бұл
Еуропада
12
ғасыр
бойы
үстемдік
еткен
догматикалық
оқу
принциптерінің
шыңдалуына
жол
берді
.
Солай
да
болса
,
өз
философиялық
тұжырымдары
мен
педагогикаға
үлес
қосқан
шіркеу
өкілдері
Достарыңызбен бөлісу: |