Педагогика
нысаны
.
Педагогика
ғылымының
нысандық
ерекшелігі
жөнінде
батыл
ой
ұсынған
ғалым
жəне
практик
А
.
С
.
Макаренко
болды
.
Оның
пікірі
:
көпшілік
педагогика
нысаны
бала
деп
біледі
,
алайда
бұл
дұрыс
емес
.
Ғылыми
педагогика
зерттеулерінің
объектісі
–
бұл
«
педагогикалық
дерек
(
құбылыс
)».
Дегенмен
,
бала
,
адам
да
зерттеуші
назарынан
тыс
қалмайды
.
Керісінше
,
адам
жөніндегі
ғылымдардың
бірі
болғандықтан
,
педагогика
аталған
объекттердің
тұлғалық
дамуы
мен
қалыптасуына
мақсатты
бағдарланған
саналы
іс
-
əрекеттер
аймағын
зерттейді
.
Осыдан
,
педагогика
өз
нысаны
ретінде
тек
өкілі
(
индивид
)
не
оның
психикасын
қарастырмай
(
бұлар
психология
объекті
),
оның
дамуына
байланысты
педагогикалық
-
тəрбие
құбылыстар
жүйесін
зерттеуге
алады
.
Сондықтан
да
педагогика
нысаны
деп
қоғамның
мақсатты
бағдарланған
іс
-
əрекеттері
үдерісінде
дара
адам
дамуына
себепкер
болған
болмыс
құбылыстарын
айтамыз
.
Бұл
құбылыстар
педагогика
ғылымында
білімдену
(
образование
)
атамасымен
белгіленіп
,
педагогика
шұғылданатын
шынайы
дүниенің
бір
бөлігін
танытады
.
Педагогика
пəні
.
Білім
,
білімдену
процесі
тек
педагогиканың
ғана
меншікті
зерттеу
аймағы
емес
,
оның
зерттеуімен
философия
,
əлеуметтану
,
жантану
,
экономика
жəне
де
басқа
ғылымдар
шұғылданады
.
Мысалы
,
экономист
білім
жүйесінде
өндірілген
«
еңбек
ресурстарының
»
шынайы
мүмкіндіктер
деңгейін
анықтай
отырып
,
олардың
дайындығына
жұмсалатын
қаржы
мөлшерін
белгілеуге
тырысады
.
Социолог
өз
міндетіне
орай
білім
жүйесінде
дайындықтан
өткен
адамдардың
əлеуметтік
ортаға
икемдесу
қабілеттері
мен
ғылыми
-
техникалық
үдеріске
жəне
əлеуметтік
өзгерістер
жолында
ықпал
ету
мүмкіндіктерін
білгісі
келеді
.
Философ
,
өз
кезегінде
,
ауқымдылау
бағдарын
негізге
ала
отырып
,
білім
саласының
жалпы
міндеттері
мен
мақсаттары
жөніндегі
сұрақтарға
жауап
іздестіреді
:
Білімнің
бүгінгі
жайы
қалай
?
Ол
келешекте
қандай
болмақ
?
Психолог
білімді
педагогикалық
үдеріс
ретінде
қарастыра
отырып
,
оның
психологиялық
қырларына
назар
аударады
.
Саясаткер
қоғам
дамуының
нақты
кезеңіндегі
мемлекеттік
білім
саясатының
тиімділік
деңгейін
тануға
ұмтылады
т
.
с
.
с
.
Əлеуметтік
құбылыс
болған
білімді
зерттеудегі
əртүрлі
ғылымдардың
қосқан
үлесі
,
əлбетте
,
құнды
да
қажетті
,
бірақ
олардың
бəрі
де
адамның
күнделікті
өсу
жəне
даму
процестерімен
байланысқан
білімнің
мəндік
астарын
жəне
сол
даму
процесіндегі
педагог
пен
оқушы
ықпалдастығы
мен
оған
сəйкес
жүйелік
құрылымдарды
назардан
тыс
қалдырады
.
Солай
болуы
заңды
да
,
себебі
аталған
проблемалардың
баршасы
арнайы
ғылым
–
педагогиканың
зерттеу
нысандары
.
Осыдан
,
педагогиканың
пəні
–
арнайы
əлеуметтік
мекемелерде
(
институттарда
):
отбасы
,
білім
беру
жəне
мəдени
-
тəрбие
орындарында
–
мақсат
бағдарлы
ұйымдастырылған
шынайы
біртұтас
педагогикалық
процесс
ретінде
көрінетін
жүйеленген
білім
саласы
.
Бұл
тұрғыдан
педагогика
əрбір
адамның
бүкіл
өмір
бойы
дамуының
кепілі
жəне
құралы
болған
педагогикалық
процестің
мəні
мен
мазмұнын
,
заңдары
мен
заңдылықтарын
жəне
оның
бүгінгі
бағыт
-
бағдары
мен
болашақ
өркендеу
жолын
зерттеуші
ғылым
жүйесін
аңдатады
.
Осы
негізде
педагогика
тəлім
-
тəрбие
процесінің
ұйымдасу
теориясы
мен
технологиясын
,
педагог
іс
-
əрекетін
(
педагогикалық
қызметті
)
жəне
оқушылардың
əрқилы
оқу
жұмыстарын
жетілдірудің
формалары
мен
əдістерін
əрі
олар
арасындағы
оқу
істері
төңірегінде
туындап
отыратын
қарым
-
қатынас
,
ықпалдастық
стратегиялары
мен
тəсілдерін
нақтылап
,
ашып
отырады
.
Педагогика
ғылымының
қызметтері
.
Дербес
ғылым
ретінде
танылған
педагогиканың
қызметтері
оның
жоғарыда
аталған
пəндік
сипаттарымен
сабақтас
,
яғни
табиғи
бірлікте
іске
асырылуы
қажет
теориялық
жəне
технологиялық
міндеттер
.
Педагогиканың
теориялық
міндеттері
үш
деңгейде
жүзеге
асырылады
:
-
сипаттау
немесе
түсіндіру
–
озат
əрі
жаңашыл
педагогикалық
тəжірибені
зерттеу
;
-
анықтау
(
диагностикалық
) –
педагогикалық
құбылыс
жағдайын
,
педагог
пен
оқушы
іс
-
əрекеттерінің
нəтижелілігі
немесе
тиімділігін
жəне
оларды
қамтамасыз
етуші
шарттар
мен
себептерді
айқындап
алу
;
-
болжау
(
прогноздау
) –
барша
педагогикалық
жағдаяттарды
табиғи
тұтастық
күйінде
эксперименталды
зерттеуден
өткізу
жəне
оның
негізінде
сол
педагогикалық
болмыстың
жаңаланған
моделін
құрастыру
.
Теориялық
қызметтің
болжау
,
болжастыру
деңгейі
педагогикалық
құбылыстардың
мəнін
ашу
,
педагогикалық
процестің
түп
-
төркінінде
орын
алатын
құбылыстарды
таба
білу
,
сонымен
бірге
болып
қалуы
мүмкін
ықтималды
өзгерістерге
ғылыми
негіздеме
бере
алу
сынды
іс
-
əрекеттермен
байланысты
.
Осы
деңгейде
анықталған
деректерге
орай
оқу
жəне
тəрбие
теориясы
анықталып
,
білім
беру
практикасына
жетекші
рол
атқарушы
озық
педагогикалық
жүйе
моделі
құрылады
.
Педагогиканың
технологиялық
қызметтері
де
үш
көрініс
береді
:
-
жобалау
(
проекттеу
) –
педагогикалық
іс
-
əрекет
пен
оның
мазмұны
əрі
сипатын
қалыптастыру
жəне
реттеуге
нұсқау
болғандай
теориялық
тұжырымдар
мен
анықтамаларды
қамтыған
қажетті
əдістемелік
материалдарды
(
оқу
жоспары
,
бағдарлама
,
оқулықтар
мен
оқу
құралдары
,
педагогикалық
ұсыныстар
)
жасауға
байланысты
;
-
жаңалау
–
тəрбие
жəне
білім
беру
тəжірибесін
жетілдіру
мен
қайта
түзу
мақсатына
орай
педагогика
ғылымының
замандық
жетістіктерін
мектеп
өміріне
енгізе
,
пайдалану
;
-
ықпал
таныту
(
рефлексивтік
)
жəне
реттеу
-
түзетулер
енгізу
(
коррекциялық
)-
ғылыми
зерттеу
нəтижелерінің
оқу
-
тəрбие
ісіне
болған
əсер
-
ықпалын
бағалау
жəне
одан
соңғы
ғылыми
теория
мен
тəжірибелік
іс
-
əрекеттер
байланысына
қажет
болып
қалатын
реттеу
-
түзетулерді
іске
асыру
.
Өзінің
қоғамдық
қызметтерді
орындауға
қажет
қабілеттерінің
дамуына
себепші
болған
əлеуметтену
процесінде
адам
тұлғалық
кемелдену
сатысына
көтеріледі
.
Адамның
əлеуметтенуі
оның
қоғамдағы
ауыспалы
жағдайлар
мен
шарттарға
икемдесе
білуі
ғана
емес
,
ол
өз
ішіне
жеке
тұлғаның
дамуы
,
өзіндік
танымы
мен
өз
мүмкіндіктерін
өз
күшімен
іске
асыра
алу
сияқты
процестерді
де
қамтиды
.
Дегенмен
,
аталған
процестерге
байланысты
міндеттердің
шешімі
бірде
мүдделі
,
жүйеленген
болып
,
бүкіл
қоғам
,
сол
үшін
арнайы
ұйымдастырылған
мекемелердің
қолдауымен
жəне
жеке
адамның
ынта
-
ықыласына
негізделсе
,
кейде
кездейсоқ
келеді
.
Ал
осы
əлеуметтенуге
орай
жүргізілетін
,
нақты
мақсатқа
бағыттала
ұйымдастырылған
басқару
процесі
білім
(
образование
)
деп
аталады
.
Білім
мəні
–
əр
адамның
өте
күрделі
өзіндік
басқару
жүйесінің
тиімділігін
көтеру
жəне
оны
жоғары
моральдық
жəне
азаматтық
мұраттар
рухында
тəрбиелеу
.
Сонымен
,
əлемде
кең
таралған
педагогикалық
ойдың
дамыған
екі
бағыты
танылған
–
үлкендердің
бедел
–
абыройына
жəне
балалардың
бағыныштылығына
негізделген
əкімшіл
(
авторитарлы
)
ағым
,
шəкірт
құқығы
мен
еркіндігін
құрметтеуші
–
гуманистік
ағым
.
Олардың
арасында
–
сан
қилы
педагогикалық
бағыттар
өрбіген
.
Əлемнің
ізгілікті
педагогикасы
өзінің
гуманистік
таңдауын
қабылдады
.
Достарыңызбен бөлісу: |