Бағдарламасы. 1 тарау. Жалпы ережелер



Pdf көрінісі
бет78/189
Дата07.02.2022
өлшемі2,62 Mb.
#97314
түріБағдарламасы
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   189
Байланысты:
umkd-4

панлогизмді 
тудырады (pan – бәрі, logos -білім, ілім, ақыл-ой). 
Осы кезде рационализмді сынға алған, панлогизмге қарсы бағытталған философияның 
түрлері дүниеге келді. Олар - 
иррационализм 
бағыты. Егер А.Шопенгауер «Ерік философиясын», 
ал Ф.Ницше «билікке деген ерікті» алға қойса, З.Фрейд адамның «бейсаналық» күштерін зерттей 
бастады. 
Таным қабілеттерінің бірі ретінде интеллект деген ұғымды келтіруге болады. Ол адамның ең 
жоғарғы, бүкіл Дүниені біртұтас ретінде қамтуға бағытталған, яғни филосо-фиялық дәрежеге 
көтерілген ойлау қабілеті болып есептеледі. 
Енді интуиция (көкей көз) мәселесіне келер болсақ, ол -тікелей шындыққа жету, оның 
ақиқаттығын анық та айқын көру, ешқандай Дәлелдеуді талап етпеу. Мәселенің қиындығы сол 
саған ашылған шындықты басқаға жеткізу болса керек. Ол үшін оны тағы да ой елегінен 
өткізу қажет. Ал мұның өзі интуиция адамның бүкіл сана-сезімімен тығыз байланысты екенін 
көрсетеді. Қайсыбір көкей көз арқылы берілген шындық сол мәселемен талай күндер, я 
жылдар бойы айналысқан, оның бүкіл жан-тәнін баурап алған адамға келеді. Ал оның өзі 
сол мәселенің шешілуі тіпті адамның ғаналы түрде ғана емес, сонымен қатар бисаналық 
жолмен жүріп шешіл-генінің көрінісі емес пе? 
Таным үрдісі адамның ырқымен (воля) де тығыз байланысты екенін байқаймыз. Ол адамды 
таным жолында белгілі бір мақсаттарға, нәтижеге жеткізуге көмектеседі. Адам өз ырқы 
арқылы бүкіл күш-жігерін жинақтап, оны зерттеуге ұмтылдырады. Алайда ырьщ әркашанда 
сананың ең алдымен моральдық құндылықтардың бақылауында болуы қажет. Ол әсіресе 
бүгінгі таңдағы жараты-лыстану ғылымдарында қажетті. Өйткені адам дүниеге тереңдеген 
сайын табиғаттың орасан зор күштерімен кез болып, ар-ұжданы дамымаған ғалымды сол 
күштерді өз мүддесіне жаратуға бағытталған пейілі мен іс-әрекетін тудыруы ғажап емес. 
Мұндай жағдайда, ол адамзатты үлкен қайғы-қасіретке, тіпті бұрын-сонды болмаған апатқа 
әкелуі мүмкін. Көне Грек елінде өз атын тарихта қалдыруды армандаған, бірак қолынан ұлы іс 
келмейтін Герострат деген кісі Артемида құдайына арналған ғажап кесенені жағып жіберген 
екен. Сол саяқты бүгінгі уақытга ғылым саласында қызмет етіп жатқан геростраттар жоқ деп 
кім айта алар екен? 
Таным үрдісінде аса бағаланатын нәрсе - ол адамның таланттылығы. Біріншіден, ол адамға 
берілген табиғи дарынмен тығыз байланысты екенін байқауға болады. Егер біреу көрке-
мөнерге жақын болса, екінші - математика, физикаға, үшінші -тілдерді игеруге ынтық болуы 
мүмкін. Адамдардың Бұл қабілеттері белгілі бір әлеуметтік жағдайларды жасау, сонымен 
қатар тұлғаның қажымас еңбегінің арқасында талантқа, яғни шығармашылық қабілетіне 


айналуы мүмкін. Кері жағдайда, адам табиғи дарынын таланттық деңгейге көтере алмай, оны 
сөндіріп алуы да ғажап емес: 
Танымның негізгі мақсаты - ақиқатқа жету, соның нәтиже-сінде ғана оны практикалық өмірде 
пайдалануға жол ашылады. 
Дүниені зерттеуде адамзат шегіне жеткен


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   189




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет