Семіру.  Май тіні мен гипоталамус ӛзара дабылмен (сигналмен)  163

163
алмасып тҧрады. Осыдан адамның тәбеті, тағамның бойға 
сіңуі, энергияның шығындалуы мен дене салмағының мӛлшері 
байланысты болады. 
Дене салмағын реттеуші жҥйенің орталық тізбегі болып 
гипоталамус есептеледі. Оның вентролатералдық ядроларында 
«аштық» 
сезімінің 
орталығы, 
ал 
вентромедиалдық 
ядроларында «тойыну» сезімінің орталығы орналасқан.
Тойыну сезімінің орталығы тәбеттің орталығына тежеуші 
әсер етеді. Жануарлардың вентролатералдық ядроларын 
электр ағымымен бҥлдіргенде тәбет жоғалып, олар қатты 
ариды 
және 
ашығудан 
ӛліп 
қалады. 
Ал, 
олардың 
вентромедиалдық ядроларын бҥлдіргенде тойыну сезімі 
болмайды да, олар тамақты кӛп жеп, қатты семіріп кетеді.
Ішек, әсіресе ҧлтабардың, гормондары тамақ қабылдауға 
жауап ретінде ӛндіріліп, адамның аштық сезімін басады. 
Ҧлтабардың сығындысынан алынған зат осындай әрекет 
ететіні белгілі болды. Ол зат 
арэнтерин
– деп аталды. 
Бірақ ол таза кҥйінде әлі алынған жоқ. Сондай-ақ 
холецистокинин 
де 
аштық 
сезімді 
азайтып, 
тәбетті 
тӛмендетеді. 
Ол 
гипоталамустың 
вентролатералдық 
ядроларына тікелей немесе ішек-қарын жолдарындағы кезбе 
нервтің аяқшаларын қоздыру арқылы тежеуші әсер етеді. 
Біршама аздау болса да осындай әрекет бомбезиннің, 
соматостатиннің, 
нейротензиннің, 
кортиколибериннің, 
тиреолибериннің, 
қан 
тамырларына 
белсенді 
ішектік 
пептидтің әсерлерінен де байқалады. Олар тойыну сезімінің 
орталығына әсер етеді. Эндорфиндер мен энкефалиндер және 
соматолиберин тәбетті ашады. Бҧл келтірілген реттегіш 
заттар ішектерде және орталық жҥйке жҥйесінде ӛндіріледі. 
Май жасушалары адипоциттер делінеді және олар 
фибробластардан тарайды. Адипоциттердің сыртқы беттерінде 
нейромедиаторларды, 
гормондарды 
қабылдайтын 
кӛптеген 
қабылдағыштар болады. Солар арқылы адипоциттер денедегі 
жҥйкелік-эндокриндік ӛзгерістерге ӛте тез жауап қайтарып 
тҧрады. Содан бҧл жасушаларда май тҥзілуі мен оның 
ыдырауы аралығында қатаң тепе-теңдік сақталады. 
Адипоциттер 
кӛптеген 
гормондық 
заттар 
ӛндіріп 
шығарады: 
● 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: