Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету

181
кӛрсетеді.
Сонымен 
бірге 
бҥйрек 
қызметінің 
жеткіліксіздігі 
кезінде қанда зәрнәсілдің, креатининнің, зәр қышқылының 
т.б. азоттық ӛнімдердің кӛбеюі байқалады. Оны, азоттық 
ӛнімдердің 
сыртқа 
шығарылуы 
бҧзылудан 
дамитын, 
ретенциондық гиперазотемия
дейді. 
ЗӘР ҚЫШҚЫЛЫНЫҢ ТҤЗІЛУІ МЕН ОРГАНИЗМНЕН СЫРТҚА ШЫҒАРЫЛУЫНЫҢ БҦЗЫЛЫСТАРЫ.
Зәр қышқылы нуклеин қышқылдарының қҥрамына кіретін 
пуриндік негіздердің алмасуының соңғы ӛнімі. Оның 
ӛндірілуі мен организмнен сыртқа шығарылуының бҧзылуы 
подагра
деген аурудың дамуына әкеледі. Бҧл ауру кезінде 
қанда зәр қышқылының және оның тҥздарының деңгейі 
кӛтеріледі. Осыдан зәр қышқылының тҧздары буындарда, 
шеміршектерде жиналып қалады да, буындардың қабынуы, 
ауыру сезімі, дене қызымы кӛтерілуін туындатады. 
ҚАН НӘРУЫЗДАРЫНЫҢ ӚЗГЕРІСТЕРІ.
Кӛпке дейін қан плазмасындағы нәруыздардың сандық және 
сапалық ӛзгерістері ауруды анықтау және оның ӛту қарқынын 
болжау ҥшін ғана қаралды. Қазір бҧл ӛзгерістердің белгілі 
аурулардың патогенезінде маңызы зор екені белгілі. 
Ӛйткені қан сары суындағы кейбір нәруыздар бактерицидтік 
қызмет атқарады (пропердин, комплемент т. б.), екіншілері 
кейбір 
биогендік 
аминдердің 
тотығуын 
арттыратын 
ферменттік қызмет атқарады (церуллопазмин). 
Әлбуминдердің коллоидтық-осмостық қысымды, кейбір 
электролиттер алмасуын, қышқылдық-сілтілік ҥйлесімдікті 
т. б. реттеуге қатынасатыны кӛптен белгілі. 
Қан сары суында біршама арнайы ферменттер бар. Қан ҥю 
ҥрдісіне қатысатын факторлардан басқа, қан сары суында 
плазмин және церуллоплазмин бар. Плазмин, фибринолиз 
ҥрдісіне 
қатысуымен 
қатар, 
қан 
плазмасының 
басқа 
нәруыздарына әсер етіп, қан тамырларын кеңітетін және қан 
қысымын тӛмендететін кининдердің тҥзілуіне әкеледі. 
Қан плазмасы нәруыздарының барлық бӛлшектері ағзаларға 
ӛртҥрлі 
қосындыларды 
(кӛмірсуларын, 
липидтерді, 
бейорганикалық заттарды, нілдерді т.б.) тасымалдайды. 
Бҧлардың 
кейбіреулерінің 
қанға 
тҥскен 
белгілі 
қосындыларды байланыстыру қызметі ерекше орын алады. 
Мәселен, гаптоглобин эритроциттердің ыдырауынан қан 
плазмасына ауысқан гемоглобинді байланыстырады. 
Кӛптеген 
басқа 
қосындылардың 
қан 
плазмасы 
нәруыздарымен байланысуы да маңызды. Осы арқылы бос 
кҥйінде ерімейтін заттар олармен байланысып еритін тҥріне 
айналады. Мәселен, эритроциттердің гемоглобині ыдырауынан 
пайда болатын бос билирубин ерімейді. Ол қан сары суында 
әлбуминмен байланысып, оның бауыр арқылы ӛтке тҥсу 

182
мҥмкіншілігі пайда болады және оның улы әсері әлсірейді. 
Темір және мыс қан сары суында арнайы нәруыздармен 
(трансферинмен, церулоплазминмен) байланыстырылады және 
осы 
кешендер 
тҥрінде 
тасымалданады. 
Сол 
арқылы 
кӛрсетілген металдардың иондарының улы әсерлері азаяды. 
Басқа катиондар мен иондар әлбуминдермен байланысады. 
Содан олардың алғашқы несепке (ҥлтрасҥзіндіге) ӛтіп кетуі 
болмайды, қанда белгілі мӛлшерде сақталады. Мҧның маңызы 
ӛте ҥлкен. Мәселен, байланысқан кальций мен иондалған Са
2+ 
белгілі арақатынаста болады. Са
2+
иондарының қан ҥюуында, 
ет 
талшықтарының 
қысқаруында, 
қылтамырлардың 
қабырғаларының ӛткізгіштігін және жҥйкелер мен еттердің 
қозымдылығын белгілі деңгейде ҧстауда маңызы ӛте ҥлкен. 
Әртҥрлі себептерден қанда Са
2+ 
иондары азайғанда олардың 
қажетті мӛлшері ғана әлбуминнен босайды. 
Әлбуминдер кальцийден басқа, магний, мырыш, қорғасын, 
сынап т.с.с. катиондарды, ацетат, цитрат, бикарбонат, 
нитрат т.б. аниондарды байланыстырады. 
Кӛптеген гормондардың қан сары суы нәруыздарымен 
байланысуы ӛте маңызды. Тироксин, ҥшйодтиронин қан сары 
суында нәруыздардың ҥш бӛлшектерімен (преәлбуминдермен, 
әлбуминдермен 
және 
α
1
-
, 
α
2
- 
глобулиндермен) 
тез 
байланыстырылады. 
Кортикостероидтар, 
тестостерон, 
эстрогендер 
әлбуминдермен 
байланыстырылады. 
Кортикостероидтарды 
әлбуминнен 
басқа 
арнайы 
глобулин 
(транскортин) 
байланыстырады. Байланыстырылган гормондардың биологиялық 
әсері бос тҥрлеріне қарағанда қатты тӛмен болады. Сол 
арқылы организмді бҧл гормондардың артық ӛндірілуі 
кездерінде пайда болатын бҧзылыстардан сақтандырады. 
Қанда 
нәруыздардың 
мӛлшерінің 
және 
сапасының 
ӛзгерістері кӛптеген дерттік жағдайларда байқалады. Олар 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: