Доңғалақ жұптарын сынауға арналған жабдық

Темір жолдарды қолданудың қазіргі режимдері мен қоршаған ортаның экстремалды жагдайларында жүмыс істей отырып, доңғалак жұбы келесі негізгі талаптарды қанағаттандыруы тиіс:

- жеткілікті берік болуы тиіс, бұл жагдайда жылжымалы құрам тарасын және рельс жолымен вагон элементтері рельс іздерінін тегіс емес жолымен өткенде тікелей әсерін кеміту мақсатымен ең кіші рессорланбаған массасы болуы керек;

- рельс жолымен вагон қозғалысында пайда болатын шу деңгейін төмендетуді, итерулерді жұмсартуды қамтамасыз ететін серпімділікке не болу керек;

- букса тараптарымен аз қарсылыкты және қолдануды тозуға үшырайтын элементтердің тозуға мүмкіндігінше үлкен қарсылыгын қамтамасыз етуі керек;

Доңғалақтар жұбы өстен және оған бекітілген екі дөңгелектен тұрады. РУ 1 – 950 типті доңғалақтар жұбы. РУ 1Ш – 950 типті доңғалақтар жұбы

Вагонның доңғалақтар жұбын дайындаудың типтері, негізгі өлшемдері мен техникалық шарттар Мемлекеттік стандарттармен аныкталған, ал күшті – ұстануы мен жөндеу – темір жолдарды техникалық қолдану ережелерімен (ПТЭ) және доңғалақтар жұбын қарау, куәландыру, жөндеу, қалыптастыру бойынша инструкциялармен.

Доңғалақтар жұбының типі білік типімен, доңғапақ диаметрімен, мойынтірек құрылысы және оның білікте бекітілуімен анықталады.

Вагон біліктерінің типтері мойын өлшемдері мен формасы бойынша ерекшеленеді – тербелудің ролик мойынтіректері мен сырғанау мойынтіректері. Білік өлшемдерін вагонды қолдануда қабылданатын есептік жүктеме шамасына байланысты бекітеді. Ш – 950 Доңғалақтар жұбы сырғанау мойынтіректері мен қолда- ну үшін, ал РУ 1−950, РУ 1Ш – 950, РУ −1050 доңғалақтар жұбы роликті мойынтіректер мен қолдану үшін арналған (РУ – роликті унификацияланған, Ш мойынтіректер шайбамен бекітіледі). Есептік жүктемеден мойын біліктің күпшек асты және ортаңғы бөлшектерінің диаметірін анықтайды. Күпшек асты алдындағы бөлік мойыннан біліктің күпшек асты бөлігіне өтетін қадам болып табылады және буксаның тыгыздагыш қондырғыларын бекітуге арналған. Күпшек асты бөлшектерінде доңғапақтар бекітіледі. Қазіргі уақытта Ш типті сырғанау мойынтіректерімен біліктерімен доңғалақтар жұбының біршама саны қолдануда бар, оларды роликтімен ауыстырады. Олардың мойынының ендік жагында сырғанау мойынтіректерінің ұзына бойы орын ауыстыруын шектейтін буртиктер бар.

Роликті мойынтіректермен қолдану үшін арналған біліктермен доңғалактар жұбы өзара роликті мойынтіректерді мойында ішкі сақиналарды ендік бекіту конструкциясы мен ерекшеленеді – ғайканы бұрау үшін кесінді бөлігімен шайба көмегімен, ол үшін ен жағында бекіту болттары үшін кесінді тесіктер жасалынады. Бұндай бекітулер екі нұсқада орындалған: үш немесе төрт болттармен.

Қолдануда мойын диаметрі 135 мм біліктерімен РУ типті доңғалақтар жұбының біршама саны бар. Қазіргі уақытта қолданудан алынуда. Доңғалақтар жұбының негізгі типіне айналдыру шеңбері 950 мм днаметрімен бүтін айналған доңғалақтар конструкциясы болып табылады. Ескі типті жолаушылар вагонында диаметрі 1050 мм доңғалақтар жұбының біршама саны ғана қалды. Рельс жолымен вагонның қауіпсіз қозғалысы үшін білікке доңғалактар белгілі өлшеммен қатаң түрде бекітіледі. Доңғалаққа, рельске жүктеме біркелкі емес берілуін болғызбау үшін және ендік өсінен тоғынның ішкі шегіне дейінгі өлшем айырмашылыгы доңғалақтар жұбы үшін 3 мм артық болмауы керек. Бір білікте бекітілген доңғалақтардың диаметр айырмашылығы 1 мм-ден артық болмауы керек, бұл тарақтың бір жакты тозуынан сақтандырады және қозғалысқа қарсылыктың үлкеюін шақырмайды.

Интеграциялык күштерді төмендету үшін жьшдамдықты вагондардың доңғалақтар жұбын динамикапық байланыстайды 140−160 км/сағ жылдамдық үшін дисбаланс 6 Нм-ден көп емес, 160–200 км/сағ³ Нм – ден көп емес.

Локомотивтер, вагондар және басқа жылжымалы құрамның қауіпсіз қозғалысының басқы шарттарының бірі темір жолға жақын орналасқан тұрақты ғимараттармен немесе көрші жолда орналасқан жылжымалы құраммен жанасуынан сақтандыру болып табылады.

Соңдықтан түрақты гимараттар белгілі қашықтықта орналасуы керек, ал жылжымалы құрамда – шектеулі көлденең сызбасы болуы тиіс. Осылай екі контур пайда болады:

- құрылыс пен жол қондырғыларының жол өсіне жақындаудың ең кіші мүмкін болатын өлшемдерін шектейтін контур – құрылыстын жақындау ғабариті;

- жылжымалы құрамның колденең қимасының ең үлкен мүмкін болатын өлшемдерін шектейтін контур жылжымалы құрам ғабариті.

Екі контур сәйкес келетін доңғалақтың тірек беттерінен басқа, екіншісі біріншінің ішінде орналасқан және олардың арасында кеністік (саңылау) бар. МЕСТ 9238−83 Мемлекеттік стандарты екі қарастырылып отырған ғабарит түрлері үшін келесі анықтамаларды бекітеді. Темір жол құрылысының жақындау ғабариті деп ең шегіндегі көлденең сызбасын (жол өсіне перпендикуляр) атайды, оның ішіне жылжымалы құрамнан басқа ешқандай гимараттар мен қондырғылардың бөлігі, жол жанында жатқан материалдар мына шарт орындалғанда ғабаритті кеңістік ішінде, жылжымалы құрам бөліктерімен жанаса алатын, жылжымалы құрамның басқа беліктерімен жанасуды тугызбайтын осы қондырғылардың жагдайы жылжымалы құрам бөліктерімен өзара байланыста болып жылжымалы құрамның тікелей өзара әрекет үшін арнапған қондырғы бөліктерінен басқа (бекіту бөлшектерімен түйісу сымдары, су алғанда гидравликалық колонка түрмыстары және т.б.) қосалқы бөлшеюгер мен жабдықтар кірмеуі тиіс. Темір жол жылжымалы құрамның ғабариті дегеніміз сыргқа шықпай, тік горизонталь жолда қондырылған бос немесе жүк тиелген жылжымалы құрам ғана емес, сондай-ақ ең үлкен нормапанған тозуы бар жылжымалы құрам да орналасуы керек.

Доңғалақ жұбы ең жауапты вагонның бөлігі.Доңғалақ жұбына байланысты тегістігі мен жол козғалыс қауіпсіздігі. Ол рельс жолдарымен вагон қозғалысын бағытына арналған. Доңғалақ жұбы осьтен және екі тұтастай илемделгендоңғалақтан тұрады. Қос доңғалақтын ішкі ара қашықтығы 1440 мм. Доңғалақ жұбы вагондарды тасымалдауға дайындау пунктерінде, пойыздарды құрастыру және ажырату стансаларында тексеріп қаралады.Жаңа элементтерден доңғалақ жұбының құрастырғанда және элементтерді ауыстырғанда таңба мен белгілердіоң жағындағы ось мойынының бүйіріне жапсырады. Доңғалақ жұбы суық құйынды керіп баспаланады,тұтастай металды доңғалақ көмір қышқылды болаттан жасалады. Доңғалақтың диаметры 950 мм буксаның торабымен. Доңғалақ жұбының жолаушы вагондарда тұрі РУ1Ш-950-П. Әр доңғалақ жұбының осінде доңғалақ жұбының қалыптастырылу және толық куәландырылу уақыты мен жері туралы белгілер, сондай-ақ қалыптастыру кезінде оны қабылдау туралы таңбалар болуы тиіс.

Доңғалақ жұптары жылжымалы құрам астында қарап тексерілу мен толық куәландырудан өтуі тиіс, сондай-ақ әрбір домалатып қою кезінде тиісті журналдарда немесе паспорттарда тіркелуі тиіс. Жүктелмеген доңғалақ жұбы доңғалақтарының ішкі қырлары арасындағы қашықтық 1440 мм болуы тиіс. Жылдамдығы сағатына 120 км-ден жоғары және сағатына 140 км-ге дейінгі поездарда айналатын локомотивтерде және вагондарда, сондай-ақ өздігінен жүретін арнайы жылжымалы құрамда ауытқулары ұлғаю жағына қарай 3 мм-ден артық болмайтын және кему жағына қарай 1 мм-ден артық болмайтын ауытқуларға рұқсат етіледі, жылдамдығы сағатына 120 км-ге дейін болғанда 3 мм-ден артық болмайтын ауытқуларға рұқсат етіледі. 1435 мм жолтабанында айналатын жолаушы және жүк вагондарының арбашалар мен доңғалақ жұптарына қойылатын талаптар тиісті нормативтік-техникалық құжаттамамен белгіленеді. Жылжымалы құрамды, сонымен қоса АЖҚ егер оның доңғалақ жұбы осінің кез келген бөлігінде немесе оның құрсауында, дискісінде және доңғалақ күпшегінде жарығы, доңғалақ жұбының жалында сүйірленген қажағы болса, сондай-ақ жол мен жылжымалы құрамның қалыпты өзара байланысын бұзатын доңғалақ жұбының келесі тозулары мен зақымданулары кезінде, пайдалануға беруге және поездармен жүруіне рұқсат етілмейді:

1) қозғалыс жылдамдықтары сағатына 120 км-ден жоғары және сағатына 140 км-ге дейін:

- локомотивтердің, моторвагонды жылжымалы құрамның, жолаушы вагондарының домалау шеңбері бойынша 5 мм-ден артық сырғанау;

- жолдың биіктігі 30 мм болғанда жотаның шыңынан 20 мм қашықтықта өлшегенде локомотивтерде жотаның қалындығы 33 мм-ден артық немесе 28 мм-ден кем, ал моторвогонды жылжымалы құрамда, жолаушылар вагондарында жалдың биіктігі 28 мм – жотаның шыңынан 18 мм қашықтықта өлшегенде;

2) қозғалыс жылдамдықтары сағатына 120 км-ге дейін:

Жүріп өту шеңбері бойынша локомотивтерде, сондай-ақ моторвагонды жылжымалы құрамда және алыс сапардағы қатынастағы поездардың жолаушы вагондарында – 7 мм-ден астам, моторвагондық және арнайы өздігінен жүретін жылжымалы құрамда, жергілікті және қала маңы қатынасы поездарының жолаушы вагондарында – 8 мм-ден астам, рефрижераторлық парк вагондарында және жүк вагондарында – 9 мм-ден астам болғанда; жотаның биіктігі 30 мм кезінде жотаның басынан 20 мм қашықтықта өлшеген кезде локомотивтерде, ал жотаның биіктігі 28 мм жылжымалы құрамда – жотаның басынан 18 мм қашықтықта өлшегенде жалдың қалыңдығы 33 мм-ден астам немесе 25 мм-ден кем болса;

3) арнайы шаблонмен өлшенетін жотаның тігінен қиылысуының биіктігі 18 мм-ден астам болғанда;

4) локомотивтерде, моторвагонды және АЖҚ, сондай-ақ роликтік букс мойынтіректері және кассеталық үлгідегі мойынтіректері бар вагондарда тереңдігі 1 мм-ден астам, ал тендерлерде 2 мм-ден астам сырғанау сырғақ (ойық) бетінде болғанда.