Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
Шығармашылық үрдістегі қиялдың рөлі
жүктеу/скачать 1,69 Mb.
|
| Шығармашылық үрдістегі қиялдың рөлі.
Көп уақыттар ғылымдар шығармашылық процесті заңдастырып, оны үйретіп болмайды деген тұжырым сақталып келді. Алайда мұндай көзқарас уақыт өте шайқала бастады. Шығармашылық іс кездейсоқ жаңалықтар ашудан саналы ойлап табу жолына түсті, жаңа міндетттерді шешу жоспарлы қалыпқа келді. Ағылшын ғалымы Г. Уоллес шығармашылық еңбегінің төрт кезеңін бөліп, ұсынады: 1. Дайындық – идеяның пайда болуы; 2. Ой жетілуі – қойылған проблемаға орай білімдердің жинақталуы, жетіспеген деректерді іздеу, топтау; 3.Аян болу – діттелген нәтижені сезіммен қауып түсу; 4. Тексеру Г.С.Альтшулер шығармашылық еңбектің біртұтас теориясын нақтылап, бұл процестің бес деңгейін айырады: 1. Нақты нысана байланысты бір сұрақ төңірегіндегі мәселені шешу; 2. Сұрақ бір мәселе төңірегінде, бірақ нысан өзгертілген, шешімі көп вариантты; 3. Нысан күрделі өзгеріске түседі, осыған байланысты дұрыс шешім жүздеген қателіктердің арасынан табылу қажет, қосымша білімдерді қажет етеді. 4. Нысан түгелдей өзгереді. Проблема шешімі терең ғылымдық дайындықты талап етеді әрі сирек кездесетін құбылыстар арасынан іздестіріледі; 5. Нысанды қамтыған бүкіл жүйе өзгеріске түседі: шешім іздеу барысындағы тәуекел мен қателіктер саны шексіз. Шығармашылық мәселенің шешімін табудың ең маңызды тәсілдерінің бірі – мәселе қандай күрделі қиындықта болмасын, оны қарапайым түрге келтіру, яғни 4,5 деңгейдегі проблемаларды арнайы әдістермен 1,2, деңгейге түсіру керек. Жаңа елестер талдау және біріктіру әрекеттерінің арқасында пайда болды. Қиял процестері, ақырында, бастапқы елестердің ойда бөлшектеніп, кейін олардың жаңа тізбектерге бірігуінен құралады, яғни аналетик – синтетикалық сипат алады. Қиялдың аналитик – синтетикалық сиапты агглютинатив тәсілінде анық көрінеді. Агглютинация дегеніміз бірнеше заттардың жеке элементтері мен бөліктерінің бір бейнеде қосылуы. Агглютинация техникалық жаңалықтар табуда кеңінен қолданады. Бейне жасау талдау процесінде қолдануы және бір әдіс – бұл акценттеу яғни түзіліп жатқан бейнедегі қандай да бір элементтің қалыптан тыс кейпімен көзге түсуі. Көбіне акценттеу әдісін әзіл – сықақ суреткерлер жиі қолданады: нұсқаның бір белгілерін шындыққа лайық сақтап отырып, басқа белгілерін қиялды идеяға ұштастырып, өзгеріске ендіреді, мысалы: бөспе адамның бейнесі шұбалған сөз тілімен көзге түссе, ашқарақ – мес қарнымен танылады. Қиял елестерін жасау біріктіру жолымен де іске асады. Фантатикалық бейнеге негіз болған елестер бірігіп айырмашылықтары көмескіленіп, ұқсас тараптары алға тартылатын болса, онда схематизация әдісінің қолданылғаны. Бұның мысалы ретінде қоршаған орта бедерлеріне ұқсас жасалған ұлттық оюлар мен өрнектерді келтіруге болады. Осы ою - өрнектерді саралай отырып, заты қазақ қолындағы бұйымның айсысы адайдікі немесе ұлы жүздікі екенін айырып бере алады. Ал енді осы заттардың айырмашылығы неде екенін сұрасаңыз, жауабын таба алмай қиналады , себебі ою - өрнек бейнелері әр қазақтың қиял санасында жалпыланған схема күйінде орын тепкен. жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|