А.С. МАКАРЕНКОНЫЊ ПЕДАГОГИКАЛЫЌ ИДЕЯЛАРЫ МЕН ЌЫЗМЕТІ.
Ќарастырылатын мєселелер:
А.С. Макаренконыњ педагогикалыќ кµзќарастары.
А.С. Макаренко тєрбие мєселесі жµнінде.
А.С Макаренко отбасы тєрбиесі жµнінде.
Аса кµрнекті кењес педагогы А.С. Макаренко 1888 жылы Харьков губерниясындаѓы Белеполье ќаласында темір жол ж±мысшысыныњ жан±ясында туѓан.
Ќалалыќ училищені, онан кейін оќытушылар даярлайтын курстарды бітіргеннен кейін, А.С. Макаренко Крюководаѓы екі класты темір жол училищесіне оќытушы болып таѓайындалѓан.
А.С. Макаренко педагогикалыќ ќызметі 1905 жылы, б‰кіл Ресейге бірінші орыс революциясыныњ толќыны кењінен жайылѓан кезењде басталды, сондыќтан оныњ кµзќарасы да революцияшыл пролетариаттыњ к‰шті к‰рес идеялары негізінде ќалыптасќан.
А.С. Макаренко µзініњ ењбектерінде “Максим Горький мен ‰шін жазушы ѓана емес, µмірлік ±стазым болды”, - дейді.
1914 жылдан 1917 жылѓа дейін А.С. Макаренко Полтаваныњ оќытушылар институтында оќып, оны алтын медальмен бітіріп шыѓады.
1917 жылдыњ ќырк‰йегінен бастап Крюководаѓы жоѓары бастауыш училищеде инспектор ќызметін атќарады. 1920 жылдан бастап, А.С. Макаренко Полтава губерниялыќ халыќ аѓарту бµлімініњ тасыруымен, Полтавадан 6 км. жердегі зањ б±зушы жас балалар колониясын ±йымдастырѓан. Осы колонияны А.С. Макаренко 8 жыл басќарады.
¤зініњ тєрбие ж‰йесін ќ±ру жолындаѓы к‰ресін, сол колонияныњ єр ќилы µмірін А.С. Макаренко терењ маѓыналы жєне єсерлі кµркем шыѓармасы “¦стаздыќ дастанында” баяндайды.
1928 – 1935 жылдарда А.С. Макаренко Харьковтаѓы Ф.Э. Дзержинский атындаѓы ењбек комунасын басќарѓан.
“Ата – аналар ‰шін кітап” жєне “Балаларды тєрбиелеу туралы лекциялар” деген шыѓармаларында А.С. Макаренко баланы отбасында тєрбиелеу жµніндегі ойларын айтты.
2. А.С. Макаренко тєрбие мєселесі жµнінде. А.С. Макаренко балалар ±жымымен тєрбие ж±мысын ж‰ргізудіњ ѓылыми негізгі теориясы мен єдістемесін ќ±рды. А.С. Макаренко педагогикалыќ ж±мыстыњ жемісі болуыныњ ењ ќажетті шарттарыныњ бірі – тєрбиеніњ міндет – маќсаттарыныњ аныќ, айќын т‰рде белгіленуі деп есептеген.
Тєрбиеніњ маќсат – міндеттеріне байланысты А.С. Макаренко тєрбие ж‰йесініњ негізгі принциптерін аныќтаѓан: тєрбиеленушіге талап ќоюды оны ќ±рметтеу жене оѓан сенім білдірумен байланыстыру, ±жым ішінде, ±жым арќылы жєне ењбекте тєрбиелеу. А.С. Макаренконыњ ескертуінше, адамды тєрбиелеу – б±л жастарымызда µздерініњ болашаќтары – ертењгі ќуаныштары кµрінерліктей болашаќ жолдар, баѓыттар тєрбиелеу, оларѓа сол ертењгі ќуаныштарыныњ жолдарын кµрсету.
А.С. Макаренко біздіњ мемлекет ењбекшілер мемлекеті, бізде “кім де кім ењбек етпесе, ол ішіп жемейді” деген принцип іске асып жатќанда, ењбек тєрбиесі жалпы тєрбие процесініњ ењ ќажетті факторына айналуѓа тиіс деген.
Атаќты педагог ењбектіњ зор пайдасы – адамныњ психикалыќ, рухани дамуына єсер етуінде деп т‰сінді.
А.С. Макаренко балалар ењбегін ±йымдастыру ‰стінде мынандай негізгі ережелерді саќтауды талап еткен: баланыњ к‰шіне сай ењбек тапсыру, ењбектіњ бір т‰рінде баланы кµп ±стамай, оныњ µсіп дамуына сєйкес жања, б±рынѓыдан к‰рделі ж±мыстар ж‰ктеу, тапсырылѓан ж±мысты баќылау, оныњ ±ќыпты орындалуын талап ету, балалардыњ ауыр, ыњѓайсыз жаѓдайларда атќарѓан ењбегін маќтап отыру т.б.
Атаќты педагогтыњ ќалдырѓан м±раларында ќоѓамдыќ µмірдегі адамдардыњ саналы тєртіптілігіне ерекше кµњіл бµлген. Тєртіп – к‰рес пен ењбектіњ жемісті болуыныњ ењ ќажетті шарттарыныњ бірі ретінде ќаралѓан.
А.С. Макаренко тєртіпті тєрбиелеуде оныњ ќ±радлы болып есептелетін к‰н ырѓаѓына (режимше) ерекше мєн берген, к‰н ырѓаѓы ±жымныњ міндетті т‰рде орындайтын зањы деп санаѓан.
А.С. Макаренко саналы тєртіп мєселесіне тыѓыз байланысты т‰рде балалардыњ борыш, ар – намыс сезімдерін тєрбиелеуді терењ зерттеген.
А.С Макаренко отбасы тєрбиесі жµнінде.
А.С Макаренконыњ отбасы тєрбиесіне ќосќан ‰лесі мол, оныњ осы мєселе жµнінедегі “Ата – аналар кітабы” жєне “Балаларды тєрбиелеу туралы лекциялары” балаларды отбасында тєрбиелеу жµніндегі ењ мањызды ѓылыми жєне кµркем єдебиеттер болып есептеледі.
“Отбасы - µте ‰лкен жєне аса жауапты ж±мыс, б±л ж±мысты ата – аналар басќарады, б±л ‰шін ќоѓам алдында, µз баќыты жєне балаларыныњ алдында жауап береді” деді А.С Макаренко. А.С Макаренконыњ педагогикалыќ идеялары мен тєрбиелеу жµніндегі тєжірибесін біздіњ халќымыз жоѓары баѓалайды.
А.С Макаренконыњ ќ±нды педагогикалыќ ќ±нды ±сыныстарын жалпы білім мектебінде пайдаланумен бірге, кењнен µріс алып дамыѓан басќа тєрбие орындарында (интернаттар, балалар ‰йлері, ењбек резеревтері училищелері т.б.), єсіресе тєрбие орныныњ жања типі – мектеп интернаттарда ±ќыпты т‰рде ќолданылуда.