¤мірдіњ єр салалары секілді, педагогикалыќ істе де таланттар сирек кездеседі. Єрине, єр м±ѓалімге талантты болмауына да болады. Алайда ол µз ісініњ шебері болады жєне болуѓа да тиіс.
Педагогикалыќ шеберлікті ќалаптастырудыњ бірнеше жолдары бар.
Ењ алдымен м±ѓалім жан – жаќты білімдар, µмірдіњ єр саласынан хабары бар, єр т‰рлі жаѓдайда жол тауып шыѓа алатын, мектеп µміріне байланысты барлыќ мєселені т‰сініп шеше алатын, єр т‰рлі с±раќќа жауап бере алатын адам болуѓа тиіс.
А.С.Макаренко µзін талантты педагогпін деп есептемеген, біраќ кµп ењбектендім, сондыќтан шеберлікті мењгердім деген. Осы сµздіњ байыбына барып ќарасаќ, шеберліктіњ негізі ењбекте екен. “Мен – деді А.С. Макаренко 32 жыл ж±мыс істедім, ал азды- кµпті ±заќ уаќыт бойы ж±мыс істеген єрбір м±ѓалім, жалќау болмаса, шебер болып алады. Ал сіздердіњ, жас педагогтардыњ, єрќайсысы біздіњ ісімізді тастап кетпесе, міндетті т‰рде шебер бола алады, ал оныњ шеберлікті ќаншалыќты мењгеруі - оныњ µзініњ табандылыѓына байланысты болмаќ”.
Єрине, педагогикалыќ шеберлік бір жылдыњ ісі емес, ол жылдар µткенде келеді. Педагогикалыќ стаждыњ єрдайым белгілі дєрежеде м±ѓалімніњ кєсіптік шеберлігін сипаттайтыны тегін емес.
Адам бойында м±ѓалім мамандыѓына деген бейімділіктіњ болуы педагогтік шеберлікті мењгеруге кµбіне нєрсе єсер етеді.
Бейімділік балалармен ж±мыс істеуге айќын бейнеленген ыњѓайы мен ќабілеттен кµрінеді.
Б±л бейімділік мектептіњ µзінде – аќ кµрінуі м‰мкін. М±ѓалім мамандыѓын тањдап алудаѓы айќындаушы нєрсе – балаларѓа деген с‰йіспеншілік, балалармен бірге жєне балалар ‰шін ењбектенуге ±мтылу.
Шеберлікке жетудіњ жолы ќандай, ол неден ќ±ралады, наѓыз шебер м±ѓалімніњ ќандай белгілері бар?
Б‰гінгі талапќа байланысты м±ѓалім µз елініњ белсенді идеялыќ сенімді жаќтаушысы, µз мемлекетініњ аяѓынан тік т±рып кетуіне, оныњ саяси жєне экономикалыќ бостандыѓына, Отанын с‰йе білетін жастарды тєрбиелеу ќолынан келетін мамандарды айтады.
Жаќсы м±ѓалім єрдайым баѓдарлама бойынша оќушыларѓа терењ білім беруге болатынын біледі, оныњ негіздерін µзі оќытатын ѓылымныњ к‰рделі мєселелерін еркін ажыратады. Сонымен бірге ол µзініњ ѓылыми білімдерін педагогикалыќ ой елегінен µткізіп оќулыќ пен баѓдарлама материалын єлгі білімдермен толыќтырып отыруѓа да ±мтылады.
Осыныњ бєрі ењ алдымен сабаќ µткізу µнерін мењгеру, сабаќтыњ мазм±нын байыту ‰шін керек.
Оќушылар білімпаз м±ѓалімді, µз ісініњ маманын, µз пєнін білетін, оны єр терењдікте зерттей ж‰ретін м±ѓалімді єрдайым µте жоѓары баѓалайды. М±ѓалімніњ ой - µрісініњ кењ болуыныњ ерекше мєні бар.
Шеберлікті кµтерудіњ жолы - озат – м±ѓалімдердіњ, іс – тєжірибелерін, олардыњ ойларын – оќыту мен тєрбиені жетілдірудіњ басты кµздерініњ бірі. /Ш.А.Амонашвили, И.П. Иванов, В.Ф. Амонашвили “Как живете, дети?” 1986 г., В.Ф. Шаталов “Точка опоры”, 1987 г., И.П.Волков “Приобщение школьника к творчеству”, 1982 г./.
М±ѓалім сµзі – тєрбие беру ісіндегі ењ басты ќ±ралдардыњ бірі. Егер м±ѓалім ќалайда болмасын тєрбие мєселесін ±стамдылыќ пен шындыќќа с‰йеніп дєлелдей білсе, оќушы оныњ мєдениеттілігін, ќамќорлыѓын, сµзініњ єсерлілігін бірден сезе бастайды. Оќушы µзініњ ќателігін мойындап, ойланбай істеген ќылыѓын µзі талдап ќорытынды шыѓаруѓа мєжб‰р болады.
Кейбір сєттерде артыќ сµйлеп ыњѓайсыздыќќа ±шырайды, “Сендерге ќанша рет ескерту керек, айта – айта шаршадыќ” т.б. т.т.
Тєрбие беру ісіндегі аса мањызды жайттардыњ бірі – педагогикалыќ такт. Педагогикалыќ такт деп м±ѓалім бойындаѓы маќсатќа сай жоѓары адамгершілік сезімді айтады. М±ѓалім оќушыларѓа педагогикалыќ ыќпал жасайды.
Ыќпал – оќушылар арасындаѓы м±ѓалімніњ беделі мен µнегесі. М±ѓалім ќайда болмасын тек оќушылар ‰шін ѓана емес б‰кіл ж±ртшылыќ ‰шін ‰лгі - µнеге. Ол єр кез кµпшіліктіњ баќылауында болады.
¤зін - µзі ‰йлесімді ±стай білетін, ілтипатты, ќарапайым, єділетті болуы да – тактыѓа жатады. Єділетті ±стазды бала єр кезде баѓалап, сыйлайды, ‰лгі т±тады. Ол бала ж‰регіне жол тапќан ‰немі ±мтылатын педагогикалыќ істіњ шебері.
Талант – дарындылыќтыњ жоѓары дєрежесі, оны зерттеу, аныќтау к‰рделі мєселелердіњ біріне жатады. Мысалы, В.Моцарт /1756 – 1791/ 4 жасында музыкалыќ аспап клавесин арќылы жєне “Аполлон жєне Тацинт” атты опера жазды. С.Прокофьев /1891 – 1953/ музыкалыќ шыѓармасын 5 жаста, Д.Шостакович 9 жасынан, А.С. Пушкин µлењдерін 8 жасынан, С.Есенин 9 жасынан жаза бастады. Академик Л.Ландау 13 жасында орта мектеп бітіріп, 14 жасында университеттіњ 2 факультетінде бірдей оќыды. С.Маргалян 24 жасында, М.Келдыш 28 жасында физика – математика ѓылымдарыныњ докторы болды.
Кейбірініњ таланты кеш оянды И.Ньютон нашар оќып, єкесі мектептен шыѓарып алады. Л.Пастер – мектепте химиядан ‰лгермейді. ¦лы Шотлант жазушысы Вальтер Скотт тарихи романын /I – ші/ “Уверли или шестьдесят лет тому назад” 43 жасында жазып, Европа єдебиетініњ дамуында жања кезењ ашты, тарихи роман жазушысы болып тарихќа кірді.
Ќазаќта – Тµле – 10ж. билік айтќан.
Ќаз дауысты Ќазыбек – 14ж.елшілікке барѓан т.б.
Педагогикалыќ ашу – ыза. А.С.Макаренко ашу – ызаны дидактикалыќ т±рѓыдан т‰сіну керек деп есептеді. Шебер педагог ызаланатын болады, біраќ оныњ м±нысы ешќандай педагогикаѓа ќарсы формаларда кµрінбейді. М±ныњ µзі оныњ наѓыз адамгершілікке толы сезімініњ кµрінісі болады.
Шебер педагог ызаны ќашан басып, ќашан ызылану керек екенін біледі.
Ќорыта айтќанда, м±ѓалім – шынайы адамгершіліктіњ ‰лгісі. Ол µзініњ ана тілініњ єдеби жєне ѓылыми сµз байлыѓын жете мењгерген, µз ±лтыныњ, єрі д‰ние ж‰зініњ рухани игіліктерін бойына молынан сіњірген зиялы адам болуы керек.