Педагогикалық факультет
жүктеу/скачать 1,76 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәрістің мазмұны
Дәрістің мазмұны:1.Теориялық негізі. 2.қолданылу техникасы. Мақсаты: Психотерапиялық бағыттардың бірі Би терапиясының теориялық негізі, мақсат,міндеттері, қолданылу техникалары жөнінде түсінік қалыптастыру. Егер психодрама сахналық драмадан көрінсе, ал би терапиясында өзінің пайда болуын шығармашылық биден алады. Бидің ең алғашқы кезеңдерінде ешқандай сөзбен жеткізе алмайтын ойлар мен сезімдердің күші болады. Мың жылдың ішінде ауруларды емдеу үшін ритуалды билер тудырды. Әр халықта өзінің билері арқылы мінез- құлқын, тілін, тұрмыс- салтын ұлтқа тән өзіндік ерекшеліктерін сипаттайды. Би терапиясы адам денесін комуникативті жүріс- тұрысын зерттеулер болды. Психоаналитикалық теорияда оны Карл Юнг, Райх құрастырған. Жалпы мақсаты: би терапиясы топпен жұмыс жасауда 5 мақсат қояды. топ мүшелерінің өзінің денесін тану. Оны қалай пайдалануды және мүмкіншіліктерін физикалық, эмоциональды жақсы әсер алуын қарастырады. Би кезінде терапевт репертуарында күшті және әлсіз жақтарын бақылап, баға беру, қандай құрылымын өзгерту, қандай қимылдарыд қалай жасау, керектігін анықтайды. Егер есі кем балаларға жасалса қарқынды көмек ету керек. дене қимылдарының өзін- өзі бағалау жолында дамуы көп тұлғалар өз денесін обьекті ретінде ажырата алуға қабілетсіз. Би терапевтісі солар үшін қауіпсіз дене образын жасау керек. Би терапиясын топтың тәжірибе жинақтау арқылы кейбір пациенттерідің әлеуметтік іскерлігін жетілдіруді қолданады. Топ мүшелерінің қозғалыстарын сезімдерімен байланысқа келтіру. Шығармашылық би манері кейбір жаншылған сезімдерін босатуға, жасырын конфликтілерін шешуге мүмкіндік береді. Магикалық дөңгелек би терапиясы топтың қызметімен бірлесіп жұмыс ойынын атқару және ырғақтық іс-қимылдарында тәжірибе жинақтау. Би метафорасы. Қатынасушылар шеңберге тұрады. Әрбір қатынасушы бір ұлт өкілі бекітіледі; Француз, Ағылшын, Грузин, Орыс, қазақ, Үнді, Испан, Неміс, Украин т.б.Бұл ойын қатынасушыларды жандандырып, күлкіге әкеледі. Рольдер қабыоланғаннан кейін, әрқайсысы зейінін шоғырландырып, өз ұлт өкіліне еніп, сол ұлттың биін билеп, өлеңін айтуы тиіс. Бастапқыда бәрі айтып және тыңдайды, содан кейін қосылып бірге өлең айтып билейді. Біріккен қимыл қозғалыс, жалпы би, бір-біріне жақындасып топтың бірігуіне қажетті фактордың бірі. Сонымен қатар бұл белсенді қозғалыс жаттығуы. Ең маңыздысы – дәстүрден тыс, сериотиптен тыс әрекет ету.
1. Би терапиясының мақсаты және оның негізін салған кім? 2. Катарсис дегеніміз не? 3. Би терапиясының жаттығуларын атаңыз? № 19 дәріс Тақырып: Психодрама Дәрістің мазмұны:Теориялық негізі. Қолданылу техникасы. Мақсат : Психотерапиялық бағыт – психодраманың теориялық негізі, ол бойынша жұмыс жасау ережелері және принциптері жөнініде түсінік беру. Психодрамаы: Өзінің классикалық нұсқауына сәйкес психодрама - бұл драммалық (суырып салма) импровизация арқылы және тұлғалық ішкі әлемін зерттеуге арналған топтың терапиялық процесс. Бұл шыныменде алдын ала дайындалмаған, топ мүшесінің нақты мәселесін көрсететін қойылымы б.т. Психодрама ойланып табылған бейне психокоррекциялы топ мүшелерінің мінез ерекшеліктері арқылы айналады. Ең алдымен психодрамалық және тұлғалық мәселелерін анықтауға, үрейлену қиялдарын Білуге арналғанын ескеру керек . Психодрама өмір жағдайын суреттейтін әрекет арқылы жаңа мен мінез-құлық модельдерін зерттеуге негізделеді. Бұл әдіс денелік психотерапияға өте ұқсас. Және осы әдіс арқылы сезімдерді сыртқа шығару жеңілірек болып табылады .
Психодраманың негізін салушы,социаметрия әдісін енгізген (кейбіреулердің пікірлерінше топтың психотерапиялық негізін) қалаушы Якоби Леви Морено (1892-1974) болып саналады . Мореноның дүниеге келген жері (Қара теңізде жүзген қайық деген аңыз болғанмен) іс-қағаздар бойынша оның тұған жері Румыния астанасы Бухарест . Кейін Мореноның жанұясы Австрияға көшіп келіп Вен университетінде философия мен медицина бағытында дәріс алды. Студент кезінің өзінде Морено тіпті достары сырт қараған вен жезөкшелеріне арналған топ ұйымдастырды . Бұл проект,Моренаның айтуынша топтықпсихотерапияның бастамасы болды . 1916 ж. Морено өз отандарынан қуылған итальян шаруаларына өмір сүруге көмектесуді мақсат етіп жаңа проект құрды. Бұл екі жағдайда Мореноның социаметрия әдісін жасауына мүмкіндік берді . Ал социаметрия әдісі психодрама мен топтық психотерапияның негізі болды. Драманың терапиялық әдіс ретіндегі түсінігі. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Я.Мореноның Венада жүргізген эксперименті нәтижесінде пайда болды. Бұл эксперимент «Спонтанды театр» деген атау алады. Ең алғаш рет Морено Вен саябақтарында жүрген балалардың өз қиялдарын ойнағандарына қарап ойын әдісінің терапиядағы тиімділігі патенциалдары туралы ойланды. Яғни ол психадраманың негізі ойын принципіне сүйенеді өзінің спонтанды театрын ол алғаш ойын ретінде қарады .Өзінің практикасында жеке тұлға өзгерісі мен психикалық дамуына жете мән бермеді. Ал бұл әрекеттің нәтижесі театрдағы қойылымнан алынған әсер деп түсінді Морено өз театрын –дін тәріздес , ал қойылымдарды «театр храмындағы қызмет деп қарастырды. Би психодраманың емдеу әдісі ретінде қарастыру Мореноноға өзінің жолдасымен қарым-қатынасындағы мәселелер туралы айтқан актердың сөзімен кейін пайда болды . Труппаның алдында Морено актерды өз мәселелерін айтуға шығарды. Бұл эксперимент тек актер мен оның жолдасы үшін ғана емес, сонымен қатар барлық труппаға пайдалы болды. Кейін Морено түрлі зерттеу әдістерін қолдана отырып бұл экспериментті әрі қарай дамыта түсті,кейін бұл психодраманың бөлінбес тармағына айналды. 1925 жылы Морено АҚШ-қа ,ал Нью-Иорктегі Плимут университетінде балалармен жұмыстана отырып, психодраманы дамытты. Сонымен қатар ол Синг-синг түрмесіндегі (Нью-Иорктегі) қамаудағылармен және Нью-Иорктегі түзету мектебіндегі қыз балалармен жұмыстана отырып социометриялық анализ әдістерін дамытты. Мореноның топқа әсер етудегі нәтижесі социограммаға негізделді. 1929 ж. Бастап ол Нью-Иорктегі Карнеги-холл психодрама залында жылма-жыл үлкен көлемде психодрамалық қойымдар ұйымдастырды. 1931-1932 жылы Морено өзінің «Психотерапиядағы топтық әдістер және олардың классификациясы еңбегінде кездесетін» топтың терапия «және» топтың психотерапия терминдерінқолданылымға енгізді. Бұл еңбек танымал болды және топтық әдіс түралы Конференция өткізуге негіз болды. Бұл Америкадағы психиатриялық ассосацияның назарынпсихотерапиядағы топтық әдіске аудару мақсатында өткізген алғашқы шара болды. Негізгі шаралары .
Психодраманың көптеген терміндері театрды еске түсіреді. Топ басшысы режиссер деп аталады . Ол топта жұмыс істеуге мүмкіндік беретін климат жасап,топ мүшелелерінің жеке мәселелерін шешуге ынталындырады. Олар өте белсенді болу керек, себебі ол эксперимент жүргізе отырып, тіпті ең тұйық топ мүшесін қойылымға қатыстыру керек. Режиссер үш қызмет атқарады. Ол әрі қоюшы, әрі терапевт, әрі аналитик. Режиссер қоюшы болғанда ол топтағы әрекетті ұйымдастыра отырып, топ мүшелелерінің ойларын қойылым түрінде сахнада сомдауларына жағдай жасау керек. Ол актерлардың вербольды емес қарым-қатынастарына,көрермендердің көніл-күйлеріне өте сезімтал болу керек. Қоюшының негізгі сапалары : жұмыска деген шығармашылық қатынас топ мүлшелерінің барлығын психодрамаға қатыстыра алу қабілеті. Ал терапевт қызметінде: ол топ мүшелерінің жағымсыз мінездерін өзгертуге көмектесу керек: Терапевт отырғышқа отырып алып, топ мүлшелеріне спектакльды өз беттерінше жүргізуге мүмкіндік бере алады.Немесе ол өте белсенді болып, топ мүлшелерін әрекет етуге ынталандыру керек. Ол топтың бір мүшесі болғандықтан өзге психотерапевттердей емес,сынға ұшырап отырады. Ал аналитик қызметінде басшы спектакль барысындағы әрбір топ мүшесінің мінездерін саралауы керек. Сонымен қатар басшы жеке эпизодтарға топ мүшелерің реакцияларын (анализдейді) талдайды. Ал негізгі фигураға айналған топ мүшесі протагонист деп аталады. Протогонистерөз өмірлеріндегі бейнені сомдайды .Ол өзгелердің алдына шығып өз көзқарасын ашық айта алады. Тіпті ол басшыны тиран ретінде қабылдаса,ол оны тап осылай көрсетуге міндетті . Ол режиссердің және т.б. көшені арқылы өмірін салмайды . Психодрамада протагонистердің мәселелері көрініс беру үшін «көмекші мен» қажет. «Көмекші мен» ол протогонистің өмірінде үлкен орын алған адам . Бұл рольдерді топтың басқа мүшелелері сомдайды. Зерко Морено көмекші эгоның 5 қызметін көрсетті:
міндетті түрде протониске қажетті рольді сомдау. психодрамаға қатыспаған кейіпкерлерге деген протогонистің қарым-қатынасын түсіну . протогонистің өзі жете түсінбеген аспектілерді көрсету. протогонистегі ішкі мәселелер мен жеке тұлғалық келіспеушіліктерді шешуге бағытталған психотерапиялық әсер. протогонистке психодрамадан шындық өмірге өтуге арналған «көпірді» көрсету. Көмекші «менді» жақсы сомдайтын ойынша бұл бейнеге тез еніп,нақты ойнау керек. Бұл рольді ол протогонистік айтуынша ойнау керек. Кейбір топтарда арнайы маманданған көмекші «мен» бар. Көмекші «мен» рол арқылы топ мүшелері протогонисттің ішкі мәселелерін түсініп қана қоймайды, сонымен қатар өз өмірлерінде түсінеді. Аудитория психодрамаға қатыспайтын топ мүшелерінен тұрады. Сонында олар қойылымға деген эмоциялы көніл-күйлерін білдіреді. Тіптіолар өз мәселелеріне өзге көзқараспен қарап, сахнадағы әрекетпен өздері туралы бірдеңе білулеріне болады. Психодрамадағы фазалар . Психодраманың 1 фазасы- бой жазу. Бойжазу топ мүшелері рольдерді сомдаудан үрейленгенде пайдалы. Ол режиссерғада қажетті. Бой жазу кезенде ол бқлме ішін аралай жүріп,өз ойларымен бөліседі,өз көзқарасын ұсынады. Ең алдымен бой жазу топ мүшелерін әрекетке итермелеу үшін қажет . Топ мүшелері өздерінің жаңа реакцияларын сезіну үшіноларға қорғаныс пен сенімділік қажет. Басшының беделі топ мүлшелерінің кез-келген рольді ойнай алатындарына сенім түғызу үшін қажет. Бой жазудан кейінгі 2 фаза психодрамалық әрекет.Бұл фазада режиссер өзі сәйкес деп алған топ мүшесін, немесе топ мүшелерінің бірі алға шығады. Ол өз мәселесін айтқаннан кейін бұл өмірлік жағдайды сахнадағыдай ойнау үшін қажетті адамдар мен қажетті жағдай ұйымдастырылады. Оны протогонисттің өзі таңдайды. Кей жағдайда режиссер ұсынады. Ең сонғы 3 фазасы интеграция болып табылады. Бұл фазада әрекет аяқталғаннан топ мүшелері талдау анализ жасайды. Әуелі топ мүшелерінің әрқайсысы қойылымға деген өз сезімдерін айтып, осы қойылымнан не алғандарын айтады.
Барлық психодрамада режиссер протогонистке түрлі психодрамалық әдістер арқылы әрекет етуге көмектеседі. Олардың ең көп тарағандары: монолог, ұқсас бейне, рольдермен алмасу және айна. Монолог – актердің өзіне бағытталған сөйлеуі. Бұл әдіс протогонистке өз мәселесіне сырттай қарап, жағдайға анализ жасауға көмектеседі. Монолог әсіресе жасырын және ашық сезімдер айырмасын түсіну үшін қажет. Ұқсас бейне , немесе «екінші мен» -ұқсас бейне протогонист болғысы келеді . Ол протогонисттің әрекеттерін қайталап. Оның айтқандарын айтады. Ұқсас бейне ролін кез-келген топ мүшесі ойнай алады. Ұқсасбейне –ол протогонистің ішкі даусы. Ол протогонист айта алмаған ойларды айта алады. Тек протогонист оны түзетіп отыру керек. Ал ролдерді алмасу әдісінде протогонист басқа рольді ойнайды. Ал көмекші «мен» протогонистің ролін сомдайды. Бұл әдістің негізгі мақсаты өз ролін ойнаған протогонистке қарап көмекші «менге» өз ролін терең түсіндіру. С-мен қатар бұл әдіс арқылы өмірге өзге көзқараспен қарауға үйренеді .Кей жағдайда протогонист ролін дұрыс сомдай алмауы мүмкін.Бұл көрермендер жағынан қарсылық түғызады. Оған себебі протогонисттің өзгелерді түсіне алмады. Осы әдіс арқылы протогонист кері қатынас түрғызып, өзгелерді түсіне бастайды. Айна –мағынасы жағынан рольдерді алмасуға жақын. Айна өзгелердің протогонисті қалай қабылдайтынын түсінуге қажет. Режиссер осы әдісті қолдану керек деп ұйғырғанда протогонистке көмекші «менің» оны қалай сомдағанын (протогонистті) бақылатады. Көпшілік жағдайда протогонисттер өз әрекеттеріне таң қалады. Айна оларға өз мінез-құлықтарына өзге көзқараспен қарауларына жәрдемдеседі. әрекет ету. Өзін -өзі бақылау сұрақтары: 1. Психодраманың мақсаты не? 2. Психодраманың негізін қалаған кім? 3. Психодраманың негізін ұғымдарын атаңыз? № 20 дәріс Тақырып: Логотерапия Каталог: dmdocuments dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 15 сағ. Емтихан 4 Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Әдеби өлкетану Преподаватель Ақболатов Айдарбек Ахметұлы Вопросы: Вопрос №1 dmdocuments -> 2009ж. «Қазақ филологиясы» кафедрасы dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 5 сағ. СӨЖ 15 сағ. Емтихан Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Жаратылыстану математикалық факультет dmdocuments -> Барлығы – 45 сағат dmdocuments -> 2007ж. Қазақ тілі мен әдебиеті және оқыту теориясы кафедрасы dmdocuments -> Қазақ филологиясы кафедрасы 050205 dmdocuments -> Барлығы – 90 сағат жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|