Педагогикалық факультет

Дәрістің мазмұны

1. 
   Қазіргі заман психологиясы және оның мақсат-міндеттері
   
2. 
   Психология ғылымының салалары
   
3. 
   Психологияның зерттеу әдістері
   

Психология ерте заманнан келе жатқан білім салаларының бірі. Психология термині грек сөзінен алынған. Психика-жан, логос-ілім. Жан туралы ілім деген ұғымды білдіреді.Психология ғылым ретінде психологияның әр түрлі құбылыстарын зерттеу, түсіндіру, олардың мәнін талдау және болашаққа көрініс беретіндігін болжауға болатын белгілі заңдылықтарды ашып анықтайды.

Алғашқы психологтар, философтар олар идеялистер және материалистер болып бөлінді.

Материалистер-адамның жаны бар, бірақ ол мәңгі емес. Бұған: Демокрит, Әл-Фараби.

Идеалистер жан мәңгі, ол өлмейді деп тұжырымдады. Бұған Платон, Фома Аквинский т.б.

2. 1879ж бастап психология эксперименталдық ғылымдарға айналды. Неміс психологы В.Вундт Лейпциг қалыптастыруда өз лабораториясын ашты. Бұл психологияның дамуының 2-ші кезеңіне жатады. Ал 1-ші кезеңі 2500жылға созылған Аристотель пікірлер тарихы. Психологияның даму тарихы т.б Гипократ, Гомен, Декарт, Гоббс, Спиноза, Локк, Дидро, Вольф ғалымдарының есімдерімен байланысты.

Психологиялық құбылыстардың топтастырылуы бойынша бір-бірімен тығыз байланысты 3 топқа бөлінеді. Олардың 1-і психологиялық процестер деп аталса,2-шілері психологиялық қалып, 3-шісі психологиялық қасиеттер деп аталады.

Психологиялық процестердің кейбір (түйсік, қабылдау,елес т.б.) сыртқы дүние заттары мен құбылыстарын тікелей танып білуде көрінетін болса, енді біреулері (ойлау,қиял т.б) бұлардың арасындағы күрделі байланыстарды, дәнекерлі қатынастарды, өзгелерді тереңдей бойлап білуде ерекше орын алады. Адамның сыртқы дүниемен үздіксіз жасалып отыратын белсенді байланыстарды оның сезім, ерік процестері шешуші рол атқарады.

Психологиялық кейіп немесе қалып –адамның түрлі көңіл күйінің (шабыт,зерігу, абыржу,сергектік,белсенділік т.б) тұрақты компоненттері.

Психологиялық қасиеттер- бір адамдарды 2-ші бір адамнан ажыратуға негіз болатын ең маңызды, ең тұрлаулы ерекшеліктері. Бұған әрбір адамның мінезімен темпераменті , қабілеті мен дүниетанымы, сенімі мен талғамы, қызығуы жатады. Психологиялық қасиеттердің қалыптасуына адамның өскен ортасымен қатар, оның кейбір таптық, ұлттық, жас ерекшілік , мамандық ерекшеліктері.

Психолдогиялық процестер дегеніміз-сыртқы дүние заттарымен құбылыстарының мидағы түрлі бейнелері.

Психологияның салалары:

1.Жалпы психология-ересек адамның психологиялыққызметінің жалпы заңдылықтарын зерттейді. Жалпы психология мазмұнына ғылымның принциптері, әдістері, ұғымдар жүйесіде кіреді.

2. Жас ерекшелік психологиясы-бұл адамның психологиялық даму заңдылықтарын әртүрлі психологиялық процестердің қалыптасуын зерттейді. Бұның өзі бірнеше бөлімдерге бөлінеді:балалық шақ психологиясы, жеткіншек психологиясы, жастық шақ психологиясы, ересек адам психологиясы және қарттық шақ психологиясы. Бұнда әр жасқа қатысты жастардың 1-ден 2-шіге өтудің заңдылықтары болып табылады.

3.Педагогикалық психология-жас ерекшелік психологиясымен тығыз байланысты. Білім берумен тәрбиелеудің психологиялық негіздерін зерттейтін 3 бағытқа бөлінеді : 1) оқыту психология. 2) тәрбиелік психология. 3) ұстаздық психология.

4. Еңбек психологиясы – еңбек әрекетінің психологиялық негіздерін зерттейді. Жеке адамның белгілі бір мамандыққа сәйкес кәсіптік-техникалық еңбекті ғылыми ұйымдастыру мәселелерін және еңбек ұжымындағы қарым-қатынастың психологиялық негізін зерттейді.

5. Инженерлік психология – адам мен техниканың қарым-қатынасынан туындайтын психологиялық мәселелерді зерттейді.

6. Космостық психология – санасыздық жағдайындағы психикалық көріністерді зерттейді. Ұзақ мерзім жеке қалуда психикалық қызметтің ерекшеліктерін және космонавттардың жүйкелік-моралдық даярлығын қарастырады.

7. Әскерипсихология – адамның соғыс жағдайындағы, ұрыс кезіндегі және жоғары әскери оқу мен тәрбиелеудің психолгиялық мәселелерін зерттейді.

8. Спорт психологиясы – спорттық дағдылар мен шеберлікті қалыптастыру заңдылықтарын зерттейді.

9. Өнер психолгиясы – бұл өнер туындыларын жасауға бағытталған психологиялық компоненттерін қарастырады және адамдардың шығармаларды қабылдау заңдылықтарын ашады.

10. Әлеуметтік психология - әртүрлі топтардың психикалық көріністерін олардың көңіл-күйін , қоғамдық пікірге еліктеуін және сол топтағы адамдар арасындағы өзара қатынастар сипатын зерттейді.

11. Этнопсихология - әлеуметтік психолгия негізінде пайда болған. (ұлттық – деген мағнаны білдіреді)

12. Заң психология – бұл қылмысты , адамның психикалық ерекшеліктерін, қылмыстық коллонияларының тәрбиелік әсерінің тиімділігін зерттейді.

13. Патопсихология - өзгеріске ұшыраған адамның психикасын зерттейді. Патопсихология 3 бөлімге бөлінеді : олигофрено , тифло , сурдо.

14. Салыстырмалы психология – бұл жануарлармен адамның психикалық айырмашылықтарын зерттейді.

1. 
   Қазіргі заман психологиясы және оның мақсат-міндеттері қандай?
   
2. 
   Психология ғылымының салалары атаңыз?
   
3. 
   Психологияның зерттеу әдістері қандай?
   

1.Жарикбаев. К Психологическая наука в Казахстане. Алматы., 2002

2. Казахи . Исторические личности . Алматы 1998 г

3. Орынбеков М.С История философской т общественной мысли Казахстана. Алматы,1997

4. Сегизбаев И История казахской философии. Алматы, 1996

4 кредит сағат

№3 дәріс