Өзіндік бақылау сұрақтары

1. 
   Демді дұрыс ала білу дегеніміз не?
   
2. 
   Тізбекті де алу дегеніміз не?
   

2.Хордағы әншілер дикциясы.

1. 
   Дикция – сөздердің, буындардың анық, таза болуы. Күнделікті тұрмыста тіл дикциясы және әншілер дикциясы деген болады.
   

Әншілер дикциясы ән айтқандағы әншілердің дауыстарының анық естілуі.

Дикция дегеніміз не?

Олар қалай бөлінеді?

Әншілер дикциясын түсіндір.

2. Жеке, толық, толық емес ансамбль түрлері.

1. 
   ансамбль дегеніміз әншілер немесе аспапта орындаушылардың шағын тобын айтамыз.
   
2. 
   Ансамбльдер жеке, жартылай ансамбль, толық, толық емес т.б. түрлерге бөлінеді.
   

Толық ансамбль – кең көлемді, әр түрлі дауыстардың бірігуінен құралған топ.

Ансамбль дегеніміз не?

Ансамбльдің қандай түрлері бар?

Әдебиеттер: [ 13]; [14 ]; [15 ];

№ 12 дәріс

2. Камералық хор.

3. Опералық хор.

4. Оқу хорлары.

1. Іс-әрекет бейімділігіне байланысты академиялық, капеллалық, ән, би, оқу хорлары т.б. түрге бөлеміз.

а саpella – акаппела- шығармаларды аспапсыз орындау деген мағынаны береді. Ол алғаш шіркеулік ән айту үлгісі аспапсыз басталды. Молитваларды аспаптың көмегімен бір дауыста орындады. Кейіннен бұл акапеллаға айналды. Капеллалар орта ғасырда котолик шіркеуінде пайда болды. Кейін бұл атау хорға берілді. Алғашында капелла шығармаларды аспапсыз, вокалдық түрде орындады.

2. Камералық хор – музыкалық шығармаларды орындаудың жаңа формасы. Құрамы 30-40 адамнан құралған. Құрамындағы әншілер кәсіби музыкалық білімі бар вокалистар мен хор әншілерінен тұрады. Камералық хор күрделі шығармаларды орындайды. Сонымен қоса репертуарында халық әндері, ескі және жаңа әндер бар. Негізінен шіркеулік музыкаларды орындайды.

3. Опералық хор бұл 17ғ. басында дамыды. Опералық композитор-классиктеріне В.А. Моцарт, Л.В.Бетховен т.б. жатқызамыз.Опералық хордың басқа хорлардан ерекшелігі синтезделген өнер түрі болуында. Хор әншілері белгілі бір актерлық рольдерді сомдайды. Хор дирижеры басқахорлардағыдай көз алдарында емес, сахна сыртында болады.

4. Оқу хорлары ЖББМ, орта және ЖОО жанынан құрылған хорларды жатқызуға болады. Бұл хордағы адамдар санына шек қойылмайды. Олар үлкен, кіші, орта топ болып та шығармаларды орындайды.

1. а саpella дегеніміз не?

2. Аспапсыз орындалатын шығармаларды ата?

3. Камералық хор дегеніміз не?

4. Опералық, оқу хорлары дегеніміз не?

Әдебиеттер: [2 ]; [3 ]; [ 12];
№ 13 дәріс

Дәріс тақырыбы: Шығармаларды орындаудағы музыкалық белгілер.

Дәріс мазмұны: 1.Лига. 2. Вольта. 3. Стаккато

Мақсаты: Лига. Вольта. .Стаккато ұғымдарын меңгерту.

Кілттік сөздер: Лига. Вольта. .Стаккато

1. 
   Лига – екі немесе одан да көп дыбыс аралықтарының үзілмей, жалғаса орындалуы.
   
2. 
   Вольта-кейбір шығармаларда қайырмасы немесе шумағы әртүрлі аяқталады. Сондай жағдайда оған вольта белгісі қойылады.
   
3. 
   Шығармаларды анық, үзіп, жеңіл орындау – стаккато деп аталады
   

1.Лига дегеніміз қандай белгі?

2. Вольта дегеніміз қандай белгі?

3. Стаккато дегеніміз қандай белгі?

№ 14 дәріс

2. Әнші дауысының гигиенасы.

Әнші дауысы өзінің биіктігі, өзінің дауыс көлемі немесе диапазонымен, дауыс күшімен және тембрімен ерекшеленеді.

Дауыс биіктігі- әр адамның дауыс биіктігі 4,5 октавалық болуы керек.

Диапазон дегеніміз әншінің алатын дыбыс көлемі. Бұл дауыс аппаратының физиологиялық ерекшелігіне байланысты. Ол кең және қысқалығымен ерекшеленеді. Орташа дауыс көлемі (қойылмаған дауыс көлемі) әншілерді 1,5 октаваға дейін, ал кәсіби әншілердің дауыс көлемі 2 октавадан асуы керек.

Дыбыс күші тыныс алуға байланысты. Дұрыс дем алғанда әншінің дыбыс күші көпке шыдайды. Ол ауыз, тыныс алу, ішке байланысты. Ауызды неғұрлым ашса, соғұрлым дыбыс күшті шығады. Опера әншісінде дыбыс күші 120 дб-ге жетеді.

Өзіндік бақылау сұрақтары:

Дауыс биіктігі дегеніміз не?

Диапазон дегеніміз не?

Дыбыс күші дегеніміз не?

2. Шығармалардағы динамикалық белгілер.

1. Ән мен күй басынан аяғына шейін бір сарында болмайды. Өйткені ән мен күй өмірдің бір саласы. Өмірде адам бір күйде болмайды. Үнемі бір қалыптылық деген жаратылыста жоқ. Біз үнемі тек жәй жүрмейміз. Сондай-ақ үнемі жүгіріп те жүрмейміз. Жәй және жылдам, баяу мен айқай үнемі кезектесіп отырады. Музыкада да осы жағдай бар. Олардың бәрі де тек нота таңбасы арқылы берілмейді. Ән-күйдің орындау кезендеріндегі күштерін көрсететін әдейі белгілер болады. Ол белгілер италиян тілінен алынған. Осы белгілерді музыкада динамикалық ұғымдар дейміз (күш көрсеткіштері). Бұл белгілер бес сызықтың астында жазылады. Орындау кезеңнің күшін (динамикасын) көрсететін терминдер:

1. 
   Динамикалық белгілер дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай динамаикалық белгілер бар?
   

7. 
   Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар.
   

1.Өлшем дегеніміз не?

2. Өлшемнің қандай түрлері бар?

3. Жай өлшемдерге не жатады?

4. Күрделі өлшемдерге қандай өлшемдер жатады?

5. Такт сызығы дегеніміз не?