H e m i
ретшде суйене алмайды.
Мектепке дейш ересектермен карым-катынас тэж1рибесше ие
болмаган балалар олардыц кецшшен шыкпай калуга жэне муга-
л1мнен коркады, мектеп ужымына бешмделуде киыншылыкты басы
нан етк1зед1. Кейб1р жагдайларда курдастарымен кактыгыстарга
T y c i n ,
олардыц тарапынан болатын агрессиядан корку (тебелесу,
урып-согу) мектептен корку себептер1н1ц
6 i p i
болып табылады.
Мектеп жасына дейш п балалардыц бойындагы коркыныштыц
нэтижесшде уялшактык сиякты мшез-кулык формасы туындайды.
Уялшактык — бул кептеген адамдарга тэн, карым-катынас жасауда
кедерп келт1рет1н ерекшелж.
Отбасы жагдайында жасесп1р1м шактагы балалармен карым-
катынас жасауга ерекше назар аударылуы кажет. Бул кезецге тэн та-
гы басты ерекшел1к олар барлык нэрсеш ез бет1мен орындап, улкен
адамдардын камкорлыгы мен акыл-кецесшен кутылгысы келед1.
98
Жасесшршдер улкендердщ озшщ есейгещцпмен, езбеттш пм ен
санасуын талап етедг Ата-аналар болса оган карсы шыгады. Се-
6e6i олар оны «бала» деп санайды.
Егер де осындай катынас
копке созьитса, жасесшр1мдер мен ата-ана арасында тусшбеунплш
туылып, бала улкендермен eperecin, не айтса да, соны орындамауга
тырысады. Ата-аналар эуелп кезде оларды тэртшке шакырады,
кейде жазалау эдюш пайдалануы мумюн. Осындай ею арадагы
тусш беуш ш к салдарынан жасесшр1мдер мен ата-ана арасында бе-
гет пайда болады, ал бегетп жою онай емес.
Сонымен жогарыда сипатталган бала тулгасыныц негативт1
кырлары днскомфорттын (жайсыздыкгыц) салдарынан туындайды.
Сондыктан ата-ана мен бала арасындагы терец жэне уздж аз
катынас болуы кажет. Бул тэрбиелеудеп непзп талап. К^аты насты
сактаудьщ
n e m i
- бул бала ом1ршдеп окигалардьщ барлыгына да
кызыгушылык таньггу, оны туснгуге, оньщ ем1ршдеп озгер1стерге
кецш болу. Балалар мен ата-аналар арасындагы эмоционалды ка
тынас езара тусшютж жайлы айтканда бала мен ересек адамныц
арасындагы эрекеттестж, диалог жайында ой козгалады. Зерттель
H in
отырган жас кезецшде эмоционалдык катынас, дыбыстык ка
тынас ете мацызды болып табылады.
К,арым-катынастыц белпл1 6ip кезецшде бала эмоционалдык
катынастыц жетюл1кс1здтн сез1нсе, оныц жалпы дамуында артта
калушылык байкалады. Бул жагдайды келеа зерттеулер де дэлел-
денген: Н. М. Аксарина, Е. К. Каворина, Ф. И. Фрадкина, Н. М. Ще-
лованов.
Жогарыда айтылгандарды ескере отырып, ересектердщ бала-
лармен карым-катынасыныц келесщей устанымдарын басшылыкка
алганы жен: баланы каз калпында кабылдау; эмпатия - ересек адам
бала позициясын кабылдайды, туындаган мэселеге бала кез1мен
карайды; конгрэнттшж - болган окигага ересек адамныц адекватты
катынасы.
Сонымен жогарыдагы айтылган пшрлерд1 корыта келе, бала
туыла салысымен ересектермен карым-катынаска тусетенш жэне
олардыц мазмуны мен формасы
e 3 r e p i n
отыратынын байкауга
болады. Балалардыц ез катарларымен карым-катынаска
T ycyi
ша-
мамен уш жастан басталып, мектепке дейшп кезенде шарыктау
m e r i H e
жетедг Балалардыц ересектермен карым-катынасы эртурл1
эрекет барысында пайда болып, мазмуны мен формасы езгерш
отырады.
99
Казак отбасындагы арнайы жазылып б ектлм еген «зандары»
эке мен улдыц, шеше мен кыз баланын, эке мен кыздьщ, кыз бен
жецгенщ, келш мен ененщ, келш мен атаныц, нагашы мен жиен-
Hin, бажа, жезде, белелердщ арасындагы езара карым-катынастары
эркайсысын эдептипкке тэрбиелеудщ ерекше кымбат ул
Достарыңызбен бөлісу: |