Пән бойынша оқу бағдарламасының Нысан титул парағы пмұ Ұс н 18. 3/37

Машина жасау және стандарттау кафедрасы, Б-214, Ак.Шөкин к., 139, 67-36-33

2 курс (3 семестр – емтихан) – 5В071200 – Машина жасау, 5В073200 – Стандарттау, сертификаттау және метрология мамандықтары

Студенттердің кәсіби салада қазақ тілінде сөйлеп жазу деңгейін көтеру.

− машина жасау; стандарттау, сертификаттау және метрология мамандықтары бойынша қолданылатын терминдерді;

− қолданылатын кәсіби сөздердің ситуациялық жағдаятардағы қолданысын;

Меңгеруі қажет:

− машина жасау мамандық бойынша арнайы дайындалған мәтіндерді, нұсқауларды оқып талдауды;

− кәсіби қазақ тілін оқыту кезінде лексикалық минимумымен жұмыс істей білу;

− қысқаша нұсқау, қызметтік хат, т.б. техникалық арнайы жазбаларды дайындауды

Кәсіби қазақ тілінің практикалық курсын оқу үшін студенттің қазақ тілі пәнінен жалпы орта мектебінде және университетте алған білім, болуы керек.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, келесі пәндерді меңгеру үшін қажет: Машина жасау негіздері, Машина жасау өндірісінің технологиялық процестері, Металл кескіш құрал-саймандар, Машина жасау технологиясы т.б.

8.1 Пәнінің тақырыптық жоспары

«Кәсіби қазақ тілі» пәні машина жасау; стандарттау, сертификаттау және метрология мамандықтары бойынша қолданылатын терминдерді үйрету, кәсіби салада қазақ тілінде сөйлеп жазу деңгейін көтеруды қамтамасыз етеді.

10.1 Пәннің тақырыптары мазмұны

Пәнді оқытудағы негізгі мақсаттар мен оның нәтижелері. Машина жасау мамандық тілі туралы түсінік. Кәсіби қазақ тілінің қазақ тілінде жүргізілетін пәндерден ерекшеліктері. Кәсіби қазақ тілін дамыту туралы мағлұмат.

1 жаттығу.

Кәсіби мәтін №1

Қазіргі кезде дүние жүзінде мамандықтар өте көп. Олардың өзіне тән ерекшеліктері бар. Кейбіреулері адамнан ақыл-ой қабілетін, теориялық білімді қажет етсе, екіншілері білік-дағдыларды, осы замандағы техниканы меңгеруді талап етеді. Қандай мамандықтағы адамға болсын, адамдармен тіл табысу, яғни коммуникативтік құзырет те, тілдік құзырет те өте қажет. Себебі әр маман ең бірінші адамдармен сөйлеседі және тіл арқылы қарымқатынас жасайды.

Қоғамымыздың қай саласында жұмыс істесек те, ең басты мақсат – халыққа, елге қызмет ету, оның шаруашылығын өркендету, республикамызды әлемге таныту. Ол үшін алған білімізді үнемі дамытуға, шетел тілдерін еркін игеруге, қазіргі түрлі технологияны меңгеруге ұмтыламыз.

Тапсырмалар: 1. №1 кәсіби мәтінді тиянақты оқып, түсініксіз сөздерді теріп жазыңыз, аударыңыз.

2. Машина жасау мамандығы бойынша мәтін жазыңыз.

Бақылау- ауызша, конспект

Кәсіби қазақ тілінің мамандық дамытудағы ролі. Терминдік сөздіктер (бұйым, тетік, құрылым тұзілімі, құрамды тұзілім т.б), сөз байлығы және баламалық ұғымдарды қолдану. Диалог, әңгіме құру арқылы студенттердің тілді меңгеруін дамыту.

Терминдік сөздер туралы ұғым. Термин сөздер категориясы. Әр мамандық пен ғылым саласындағы терминдердің жасалу жүйесі. Терминдердің баламалық ұғымдары және аудармасы, қолданылу аясы.

Кәсіби қазақ тіліндегі стильдік ерекшелік. Кәсіби терминдерді қолдану барысында қарай дұрыс айту нормалары. Машинажасау мамандық бойынша терминдер құрастыру ерекшеліктері.

Кәсіби тілдегі техникалық құжаттамалар түрі. Қазақ тіліндегі кәсіби жиі қолданылатын құжаттар. Құжат түріне қарай оларды құрастыру шарттары мен ерекшеліктері. Кәсіби құжаттарға қойылатын талаптар.

Машина жасау мамандық тілін сауатты жазу мен мәдениетті сөйлетудегі амал-әдістер және білімді бақылау формалары (алғашқы, межелік, қорытынды). Кәсіби сөйлеу ортасы және кәсіби іскерлік.

Кәсіби мәтіннің мазмұнын түсіндіру әдістемесі. Кәсіби тілдегі мәтін және оның ерекшеліктері. Кәсіби мәтіндегі сөздік жұмысы. Кәсіби мәтіндегі аударма практикумы.

ӨЖ міндеті: Пәнді үйрену үшін студенттерді әдебиет, әдістемелік нұсқауларды қолданып шолу жасауға үйрету.

- қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс оқу;

- оқылған мәтіннің мазмұнын түсіну (негізгі ұғымды ұғынып оқу, мәтін мазмұнын толық игеру).

Жазылымға қойылатын талаптар:

- кәсіби сөздер мен сөз тіркестерін және кәсіби терминдерді дұрыс жазу.

- бағдарлама тақырыптарына сәйкес берілген оқу материалдарын, кәсіби мағлұматтарды тыңдап, түйінді ойды тез түсіну.

- сойлесу машығын дамыту;

- монолог және диалог арқылы өз ой-толғанысын, тұтас бір ойын ұғындыра білу;

- сойлесу дағдысы арқылы тіл байлығын, сөздік қорды байытып, сөздерді дұрыс айтуға жаттығу;

- өз ойын қазақ тілінде жеткізу;

- өз пікірін қазақ тілінде жеткізу;

- сұрақтар қоя білу;

- жауап қайтара білу;

- тілдесімге қатысу.

Аударма:

- сөздіктердің түрлерін білу;

- сөздіктерді дұрыс қолдана білу;

- түрлі сөздіктер арқылы аудару машығын дамыту;

- кәсіби тақырыптарға байланысты тілдік материалдарды аудару.
Өздік жұмыстарын жүргізуге арналған тапсырмалар

1 тақырып. №1 кәсіби мәтін бойынша мына тапсырмаларды орындаңыз.

• 
  Мәтінді мәнерлеп оқыңыз
  
• 
  Мәтін мазмұнын өз сөзіңізбен айтып беріңіз
  
• 
  Мәтін бойынша 7-8 сұрақ құрастырыңыз, өз сұрақ-жауап жобасын жазып беріңіз.
  

Кәсіби қазақ тілінің негізгі теориялық ұстанымдары.

Кәсіби мемлекеттік қазақ тілінің негізін құрайтын тіл салалары: фонетика, лексиология, семасиология, морфология, синтаксис.

Фонетика –гректің фоне деген сөзі негізінде қолданысқа еніп қалыптасқан. Фоненің мағынасы – дыбыс, үн, дауыс. Фонетика – тіл ғылымының, тілдерің дыбыстық жүйесін зерттейтін саласы.

Лексиология – бір тілдегі барлық сөздердің жиынтығы – лексика туралы ғылым.

Семасиология – сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын, ондағы мағыналардың өзгеру жолдарын зерттейтін ғылым саласы.

Морфология – сөзді, сөздің тиісті морфемаларын, олардың мағыналары мен қызметін талдайды. Морфема – сөздің өзіне тән мағынасы бар ең кішкене бөлшегі. Сөздің өзіне тән мағынасы (грамматикалық мағына және лексикалық мағына) және өзін тән сыртқы дыбыстық формасы.

Синтаксис – тілдің өзекті бір саласы, сөйлеу жүйесін танытатын қазақ тіл ғылымының басты саласы. Сөз тіркестері мен сөйлем, олардың құрылымы мен түрлері, сөздердің байланысу тәсілдері.

Кәсіби мәтін №2

Қазақстанның экономикасы даму үшін және Қазахстан өркениетті, дамыған ел болу үшін өңдеу өндірісін дамыту қажет. Оның ішінде машина жасау саласын.

Машина жасау саласының негізгі мақсаты жоғары сапалы, бүкіл дүниежүзілік стандарттарға сәйкес машиналар, автокөліктер, тракторлар, тоңазғыштар, ұшақтар, кемелер, тепловоздар, өндіріс жабдықтар және басқа түрлі техниканы шығару. Машина жасау саласының, басқа өндіріс саласымен салыстырса, ерекше орны бар, яғни осында халық шаруашылығына қажет өндіріс жабдықтары, халық пайдаланатын түрлі машиналар жасалып шығарылады.

Дамыған елдерде Америка Қурама Штаттарында, Франция, Германия, Италия. Жапония. Швеция және басқа мемлекеттерде машина жасау саласы биік жоғары деңгейде дамыған. Сондықтан машина жасау саласын дамыту өте қажет. Машина жасау саласын дамытуға жаңа түрлі машина жасау зауыттар салып іске қосу, жаңа жабдықтар өндіріске келтіру мен бірге еңбекті ұйымдастыру, техниканың қолдануын жақсартып, жабдықтардың құрылғысын жақсарту, прогрессивті технологиялар мен технологияны жабдықтайтын құралдар қажет.

Технология процесстерінің деңгейін көтеруге технологиялық құрал- саймандардың орны ерекше. Қазіргі машина жасау өндірісінде әр бір технологиялық процесстер технологиялық құрал-саймандарсыз өтпейді. Мысалы, ірі - сериялы және жаппай өндірістерде бір технологиялық процеске орташа 10-15 технологиялық құрал-саймандар қажет, шағын- сериялы және жеке өндірістерде әр бір технологиялық процесіне 5 – 10 технологиялық құрал - саймандар керек. Технологиялық құрал – саймандарды жобалау, оларды жасап шығару жұмыстары, өндірісті технологиялық дайындау кезіндегі 80% еңбек сыйымдылығын құрайды және 90% -ға дейін уақыт алады. Қазіргі уақытта технологиялық құрал – саймандарды жобалау және оларды пайдалану жумыстарынан көп тәжірибе бар.

Технологиялық құрал - саймандарды жобалау және оларды есептеу ғылыми негіздерін қалаушылары Балакшин Б.С., Ансеров Т.А., Корсаков В.С, Колесов И.М. және басқа совет ғалымдары аумақты үлес қосты.

«Технологиялық құрал – саймандарды жобалау» пәннің машина жасау бакалаврын маман ретінде оқытып шығаруда өте маңызды орны бар. Осы пәнді оқығанда студенттер механикалық өңдеу жұмыстарына, құрастыру және сапаны бақылау жұмыстарына қажет технологиялық құрал- саймандарды жобалау және оларды есептеу әдістерін игеріп менгерулері тиісті. Тәлімгерлер тәжірибе түрінде жабдықтарды дәлдікке, қатаңдыққа, беріктікке, қысып бекіту күштерді есептеу, стандартты және нормаға келтірілген тораптар мен бөлшектерді, тетіктерді таңдау, обаланған жабдықты білдекпен сәйкестіріп келтіруін біліулері абзал. Осы пәнді оқытудың түпкі мақсаты студенттерді машинажасау эауытарда құрал-саймандардың инженер-құрылымдаушы міндетін атқаруға дайындау. Бүл пән «Машинажасау технологиясы», «Материалдар кедергісі», «Өзара ауыстырымдылық», «Метрология, стандарттау және сертификациялау», «Кесу теориясы», «Конструкциялық материалдар және термоөңдеу» және басқа пәндермен тығыз байланысты.

2 теориялық тақырып бойынша 5-6 сұрақ құрастырыңыз.

3 №2 кәсіби мәтін бойынша сөздік құрастырыңыз, орыс тіліне аударыңыз.

4 №2 кәсіби мәтінді өз сөзіңізбен айтып беріңіз.

Терминдік сөздер туралы түсінік

Термин сөздерге үш түрлі шарт қойылады:

• 
  Термин болу үшін сөздің мағынасы біреу-ақ болу қажет;
  
• 
  Термин сөздердің қосымша, ауыс мағыналары болмау керек;
  
• 
  Термин сөздер нақты заттардың атауы емес, ғылымның тар аясындағы дерексіз ұғымдардың атауы болуы шарт.
  

Берілген кәсіби мәтін бойынша мына тапсырмаларды орындаңыз:

1 кәсіби мәтінді оқыңыз, жаттаңыз.

2 мәтін мазмұнын өз сөзіңізбен айтып беріңіз

2 мәтін бойынша сұрақ құрастырыңыз.

3 берілген мәтінге аннотация жазыңыз.

4 өзіңізге қажетті сөздерді сөздік дәптеріңізге жазып алып, орыс тіліне аударыңыз.

4тақырып. Машина жасау мамандық бойынша терминдер құрастырып қалыптастыру ерекшеліктері
5 тақырып Кәсіби тілде жиі қолданылатын құжаттар. Оларды жасау, талдау."

Берілген кәсіби мәтін бойынша тапсырмалар:

1 берілген кәсіби мәтінді оқыныз, мәтін мазмұнындағы кәсіби лексикадан сөздік минимум шығарыңыз, сөздерді теріп жазыңыз, аударыңыз.

2 берілген кәсіби мәтін бойынша «Сұрақ-жауап» жобасын әзірлеңіз

3 сөздерді жаттаңыз

6 тақырып. Ауызша және жазбаша кәсіби тілде сөйлеу тәртібімен мәдениетін қалыптастыру.

Берілген кәсіби мәтін бойынша тапсырмалар:

1 берілген кәсіби мәтінді оқыныз, мәтін мазмұнындағы кәсіби лексикадан сөздік минимум шығарыңыз, сөздерді теріп жазыңыз, аударыңыз.

2 берілген кәсіби мәтін бойынша «Сұрақ-жауап» жобасын әзірлеңіз

3 сөздерді жаттаңыз

7 тақырып. Практикалық бағытта жазу мәдениетін қалыптастыру (реферат, жарнама және т.б.)
Студентердің оқытушымен өздік жұмыстарының тақырыптары (МСӨЖ)

№ п/п	Пәннің тақырып атаулары	сағат саны
		ӨЖС барлығы	МСӨЖ
1	Кіріспе. Пәнді оқыту мақсаты, міндеті, ерекшеліктері	-	-
2	Қазақ тілінде мамандық тілін игерудің тиімді жолдары	10	10
3	Машина жасау мамандық бойынша терминдермен танысып үйрену	10	10
4	Машина жасау мамандық бойынша терминдер құрастырып қалыптастыру ерекшеліктері	10	10
5	Кәсіби тілде жиі қолданылатын құжаттар. Оларды жасау, талдау."	10	10
6	Ауызша және жазбаша кәсіби тілде сөйлеу тәртібімен мәдениетін қалыптастыру.	10	10
7	Практикалық бағытта жазу мәдениетін қалыптастыру (реферат, жарнама және т.б.)	10	10
Барлығы		30	30

5В071200 – Машина жасау, 5В073200 - Стандарттау, сертификаттау және метрология мамандығы бойынша күндізгі ЖОБ негізінде студенттеріне арналған «Кәсіби қазақ тілі» пәнінен бақылау шараларының күнтізбелік графигі

1 рейтинг (3 семестр)
Апта		1 сабақ макс. балл		1		2		3		4			5		6				7			8		Барлығы
Максималды балл				20				32					32						16					100
Сабаққа қатысу және тәжірибелік сабаққа дайындалу	СӨЖ түрі/есеп нысаны			Т1,2				Т 3					Т3						Т3					28
	Бақылау түрі			Е, КТ				Е,КТ					Е, КТ						Е, КТ
	Макс. балл	4		8				8					8						4
Материалды өзіндік оқыту	СӨЖ түрі/есеп нысаны			ҮТ1, 2				ҮТ5					ҮТ6						ҮТ7					72
	Бақылау түрі			Е, КТ				Е, КТ					Е, КТ						Е, КТ
	Макс. балл	12		12				24					24						12
Пән тақырыптары бойынша білімді бақылау	СӨЖ түрі/есеп нысаны																							100
	Бақылау түрі																		МБ1
	Макс. балл
2 рейтинг (3 семестр)
Апта			1 сабақ макс. балл		9		10		11		12			13				14		15					Барлығы
Максималды балл					28				28					28						16					100
Сабаққа қатысу және тәжірибелік сабаққа дайындалу	СӨЖ түрі/есеп нысаны				Т4				Т5					Т6						Т7					32
	Бақылау түрі				Е, КТ				Е, КТ					Е, КТ						Е, КТ
	Макс. балл		4		8				8					8						8
Материалды өзіндік оқыту	СӨЖ түрі/есеп нысаны				ҮТ4				ҮТ5					ҮТ 6						ҮТ 7					68
	Бақылау түрі				Е, КТ				Е, КТ					Е, КТ						Е, КТ
	Макс. балл		10		20				20					20						8
Пән тақырыптары бойынша білімді бақылау	СӨЖ түрі/есеп нысаны																								100
	Бақылау түрі																			МБ2
	Макс. балл

Шартты белгілеулер: , Т – оқу процессіне қатысу Е – Есеп, КТ – конспект тексеру, ҮТ1 – үй тапсырмасы №1, МБ1 - №1 межелік бақылау.

«____»_________ 2012 ж. Кафедра отырысында ұсынылған. №____ хаттама.

Кафедра меңгерушісі ___________ Ықсан Ж.М. «__»_______ 2012ж.

(қолы)

• 
  сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларға қатысу;
  
• 
  өздік жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  сабаққа қатысу және басқа.
  

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 и Р2) анықталады:

Р1(2)=АҮ1(2)*0,7+МБ(2)*0,3.

Егер оқу жоспарында пән бойынша сынақ және емтихан болса, онда сынақ екінші межелік бақылау ретінде анықталады.

Егер студент межелік бақылаудан өтпесе немесе межелңк бақылаудан 50 балдан төмен алса, рейтинг есептелмейді.

Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең:

ЖРР1+Р2/2

Жалпы білім беру пәндер, МАБ пәндері, сондай-ақ барлық мемлекеттік емтихандар оқу үрдісінің сапа мониторингі бөлімімен орталықтандырылып, студентпен тікелей байланыссыз негізде компьютерлік тестілеу бағдарламасы қолданылады, бұл бағдарлама әр пәнінен әрбір студентке жеке нұсқа ұсынуға мүмкіндік береді.

Емтихан компьютерлік тестілеу әдісімен өткен жағдайда компьютерлік сыныпта студенттермен қатар тек қана тестілеудің кезекшісіне (ОҮҰжБД маманы) болуына рұқсат етіледі. Студент емтиханның бітуімен техникалық қателіктерге (екі бірдей сұрақ, екі бірдей жауап, тест кезінде компьютер істемеуде және т.б.) аппеляцияға өтініш бланкісін толтыра алады.

Егер де тәлімгер емтиханда F қорытынды баға алса, сонда тізімдемесіне «қанағат-сыз» деген баға қойылады.

№ р/с	Бақылау түрлері	3 семестр
		Рейтинг1 (Р1)	Рейтинг 2 (Р2)
		100	100
1	Ағымдағы бақылау, соның ішінде:
1.1	Тәжірибе сабақтарына қатысу және дайындалу, қорғау	28	32
1.2	Аудиторлық сабақтарына кірмеген материалдары бойынша СӨЖ және ОСӨЖ орындау	72	68
2	Межелік бақылау (МБ, тестілеу)	100	100
3	Аралық аттестация		100, емтихан

Біздің біріккен жұмыстар процесінде біз келесі ережелерді ұстануымыз керек:

1. 
   оқытушы мен тәлімгер бір-біріне құрметпен қарау керек;
   

3) оқытушы тәлімгермен шығармашылық түрде жұмыс істеу керек, тәлімгер оқытушымен қарым – қатынаста болуы тиіс, одан өздік жұмыстарды орындауға консультация алуы керек;

4) қателесуден ұялмаңыз: ештеме істемейтін адам ғана қателеспейді;

5) бәрін түсінгендей болып отырмаңыз, бақылаушылық пен ынталылықты көрсетіңіз;

6) сабаққа қатысу міндетті болып табылады, егер сіз үш немесе одан да көп сабақты еш себепсіз босатсаңыз(себеп құжат түрінде дәлелденуі тиіс), онда оқытушы сізден деканаттан жіберілім алуыңызды сұрауға құқылы; есіңізде болсын: сабаққа қатысу қорытынды бағаға қатысты;

7) өздік жұмыстар бойынша графикке қатысты өз уақытынды есеп беру қажет, бұл қорытынды бағаға әсер етеді: өздік жұмыстарды орындау графигін бұзған кезде өз уақытында орындамау деңгейіне байланысты жоспарланған максималды балл сандары 0,8 – 0,7 коэффициентіне азайтылады;

8) әр бір тәжірибелік жұмыстарға міндетті түрде дайындалу қажет; сіздердің дайындықтарыңыз сұрақтар арқылы тексеріледі; ағынды бағаны баллдарда 0,7 – 0,5 рет төмендетуге әкеп соғады; сол сияқты тәжірибе жұмыстарды сапасыз орындау тәлімгердің оларды қорғау кезінде көрсетілген білім деңгейінің жетіспеушілігі, ағымдағы бағаны балдық түрде 0,7 - 0,5 рет азайтады;

9) аудиториялық сабаққа 5 минутқа қалып келсе жіберіледі, ал егер одан көп болса, онда айып санкциясын қолдану сабақты босатқанға сай болады; егер объективті себебі болса, онда оқытушыны алдын – ала ескерту керек;

10) оқытушы сөйлеп тұрған кезінде, қатты сөйлесу әдептілікке жатпайды; екінші рет ескерту жасағаннан кейін тәлімгерге бірден үш балға дейінгі айып санкциясы қолданылады; сабақ үстінде басқа тақырыптарға сөйлесу жіберілмейді;

11) сіздің міндетіңізге сабаққа барлық дайындықпен келу кіреді; уақытында кітапханадан әдебиеттерді алып, оларды қолдана біліңіз;

12) ішкі орналасу тәртібі орындалуы тиіс;

13) естерінде болсын: өз міндеттерін орындаушы ғана құқылы;

14) біреудің орындалған жұмысын көшіруге, әдеби материалдарды өңдемей қолдануға тиым салынады; осы ережені бұзу апталық балл санын алу түріндегі айып санкциясы қолданылады;

15) сабақ кезінде ұялы телефондар сөндірлуі тиіс;

16) Әр студент рейтингтік кестелер мен барлық жұмыс түрлерінің графигімен танысып, мамандарды сапалы дайындау және жоғары үлгеріміне бағытталған барлық талаптарды орындауы қажет.

17) аудиториялық сабақтан сұранудан аулақ болыңыз;

18) Емтиханда, ағымдағы жұмыстарда (ТӨЖ) көшіріп алуларға тиым салынады; емтиханда көшірген тәлімгер аудиториядан шығарылады.

19) объективті баға қою мақсатында семестріне екі рет тест түрінде межелік бақылау жүргізіледі.

Рейтинг ағымдағы және межелік бақылау балдарын қосқанда анықталады.

20) емтихан жазба және ауызша түрінде өткізіледі;

21) академиялық үлгермеушілі оқушылар пән бойынша курсты қайтадан өтеді.

22) мемлекеттік грантта оқитын оқушылар сессия нәтижесінде үлгермеушіліктер болса, онда ректор бұйрығымен мемлекеттік грантынан айырылады.

1 Ғазалиев, А. М., Егоров, В. В., Исин, Д. Қ. Машина жасау өндiрiсiнiң технологиялық және химиялық процестерi. Алматы, 2010-740 б.

2 Зейнулина А.Ф. Кәсіби қазақ тілі. 2012.

3 Жұмабаева З.Е. Мемлекеттік кәсіби қазақ тілі дидактикасы. Павлодар, 2010

4 Зейнулина А.Ф., Жұмабаева З.Е., Шаһарман Ә.П., Пазыл Ә.Қ. Іскери-кәсіби қазақ тілі: практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау. 2009
Қосымша

5 Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. Казахский язык для всех. Алматы: Атамұра, 2004.

6 Оралбай Н., Құрманалиев К. Қазақ тілі. Алматы: Арыс, 2007.

7 Тургамбаева Б., Линко Т. Вы говорите по казахский? /Самоучитель казахского языка/ Алматы: Балауса, 1992.

8 Қазақ мақал-мәтелдері. Құрастырған Ж. Малайсарин. Алматы: «Ана тілі», 2003.
Сөздіктер

9 Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Машина жасау/Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. – 422 б.

10 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 10 томдық, Алматы, 1986

11 Қазақша-орысша сөздік (50 мыңға жуық сөздер) Алматы «Дайк Пресс», 2002, 2007