дəрістің тақырыбы: АЭ принциптері жəне зерттеу əдістері

Дəріс мазмұны:

1. 
   Антропоэкологиялық зерттеулердің əртүрлі деңгейлері жəне олардың ерекшілігі.
   
2. 
   АЭ жергілікті зерттеулері.
   
3. 
   АЭ аймақтық зерттеулері.
   

1. 
   Адам экологиясының əдістері Адам экологиясы ұзақ уақыт даму нəтижесінде қалыптасты. Осы даму барысында оның теориялық негіздері, ғылыми жəне қолданбалы міндеттерді орындаудың əдістемелік ережелері мен нақты əдістік тəсілдері қалыптасты. Антропоэкологиялық идеялардың қалыптасуы мен дамуы адам экологиясының басқа пəндерден — табиғи жəне əлеуметтік географиядан, демографиядан, социологиядан, биология мен медицинадан алға н зерттеу əдістерінің жетілдірілуімен жəне өңделуімен қатар жүрді. Адам экологиясының əдістемелік негіздерін қалыптастыру үшін оны жер бетінде адам қауымдастықтары мен табиғи кешендердің əрекеттесу процесінде қалыптасатын кеңістіктік-уақыттық жүйелердің (антропоэкожүйелердің) даму заңдары туралы ғылым, бұл жүйелерді реттеу мен басқару əдістері туралы ғылым деп ұғыну маңызды болды. Антропоэкологиялық əдістер жүйесінде табиғи, əлеуметтік-тұрмыстық, экономикалық, саяси, экологиялық-гигиеналық жəне т.б. факторларды бағалау үлкен орын алады. Кейде адамдардың тіршілік əрекетіне əсер ететін немесе əсер етуі мүмкін құбылыстар мен факторлардың тізімі бар антропоэкологиялық кадастрлар түзіледі. Бағамдаушылық зерттеулер табиғатты, шаруашылықты, халықты, медициналық-демографиялық жəне əлеуметтік керсеткіштерді жүйелеп, тақырыптық картографиялаудың қарқыны өсуімен өзара тығыз байланыста дамиды. Антропоэкологиялық объектілерді зерттеудің маңызды əдістемелік принципі — ең алдымен картографиялық үлгілеу. Адам экологиясында аудандастыру сияқты маңызды əдістемелік тəсіл кеңінен қолданылады. Адамның мекен ету ортасын оңтайландыру мен əлеуметтің денсаулығы деңгейін көтеру антропоэкологиялық болжау негізінде ғана мүмкін болатын келешектік бағалауды қажет етеді. Адам экологиясының ішкі дамуының күрделі процестері нəтижесінде ол қазіргі уақытта антропоэкожүйелердің ішкі құрылымын, олардың аумақтық ұштасымы мен кеңістіктік-уақыттық байланыстарын зерттейтін ауқымды іргелі ғылым болып отыр. Адам экологиясындағы жүйелік тұрғыдан қарау антропоэкологияның тəн сипатты міндеттерін жүйенің жалпы теориясының ережелерін қолдану арқылы шешу нəтижесінде қалыптасты.
   

2. 
   АЭ жергілікті зерттеулері адамдардың популяциясын зерттеуге бағытталған. Олар географияда ірі масштабты зерттеулер мен соған шекаралас пəндермен байланысты.
   
3. 
   Аймақтық деңгейде антропоэкологиялық зерттеу кеңдеген аумақтардағы материалдарды қолдану жəне масштабты георгафиялық карталарының нəтижелерін 1:100000-1:500000 пайдалану арқылы жүзеге асады (100-ден 250 км 1см сəйкес).
   

1. 
   Мовчан В.Н. Экология человека. - СПб, 2004, с. 5;
   
2. 
   Прохоров Б.Б. Экология человека. - М., 1994, с.24; 3.Губарева Л.И.Экология человека М.,2003 7,10;