Білім беру бағдарламасы- Обьектіге бағытталған программалау Delphi

Зертханалық сабақтар саны – 15 сағат

2.Симонович С. В. и др. «Информатика. Базовый курс.», Санкт-Петербург, Питер, -2001, 400бет.

3.Фигурнов В.Э. «IBM PC для пользователя», Москва, ИНФРА-М, -1998, изд.7, 480бет.

4.Е.К.Балапанов, Б.Бурибаев «Новые информационные технологий. 30 Уроков по информатике», Алматы, 2001г, 403 бет.

5.А.В.Андреев, И.Б.Беккерман, В.И.Гриднев «Основы информатики и вычислительной техники», «Феникс», 2002г, 256 бет.

6.В.Я.Гельман «Решение математических задач средствами Excel», «Питер», 2003г, 237 бет.

7.Ермеков Н.Т. и др. «Информатика: базовый курс», Алматы «Атамұра», 2003г, 432 бет.

8.Сеннов А.С «Курс практической работы на ПК», БХВ – Петербург, 2003г, 576 бет.

9.Васючков Е.Ф. «Курсы компьютерных программ. Сборник с диском», Алматы, 2004г, 72 стр.

10.М.Қ.Байжұманов, Л.Қ.Жапсарбаева “Информатика” Астана, 2004, 232 бет.

11.Microsoft Office 2000. Шаг за шагом: Практ. пособ. М.:Изд-во ЭКОМ, 2000-792 стр.

12. П.И.Рудаков, М.А. Федотов “Основы языка Paskal”, Москва, Горячая линия – Телеком, 2002ж.

Егер дәлелді себептерге байланысты білім алушы сабаққа қатысып алалмаса, жіберіп алған тақырыптың қысқаша мазмұнының түйіндемесін ұсынуға міндетті.Зертханалық сабақтарға дәлелді себептермен қатыспаған білім алушылар оқытушы рұқсат еткеннен кейін, лаборанттың қатысуымен қосымша уақыт ішінде өтейді.

Жұмыстардың барлық түрлерін орындамаған білім алушылар емтиханға жіберілмейді.

Академиялық құндылықтар. Білім алушылар Болашақ университетінің Академиялық адалдық кодексін орындауға міндетті. Толерантты, өзгелердің пікірімен санасатын болуы тиіс. Наразалығын әдепті түрде жеткізуі керек. Плагиат және басқа теріс жұмыс түрлеріне жол берілмейді. Аралық және шептік бақылаулар, midterm және қорытынды емтихан өткізу кезінде сыбырлап айтып жіберуге, көшіріп жазуға және шпаргалкалар пайдалануға, басқа біреулер шығарған есептерді көшіріп алуға, басқа біреудің орнына емтихан тапсыруға жол берілмейді. Курстың кез келген ақпаратын бұрмалаудан, интернетке рұқсатсыз кіруден, шпаргалкаларды пайдаланудан әшкереленген білім алушы «F» қорытынды бағасын алады.

Өзіндік жұмыстарды орындау (БӨЖ), оларды тапсырып, қорғау жөнінде кеңестер алу, сондай-ақ өтілген материалдар бойынша қосымша ақпараттар алу және оқитын курс бойынша туындаған барлық басқа сұрақтар бойынша білім алушылар оқытушыға оның офис-сағаттары кезінде жүгінуге құқылы.

Қазіргі таңда көптеген программалау тілдері бар: Qbasic, Turbo Pasсal және т.б.

Өңделетін ақпараттың күрделі болып келуі де мүмкін. Оны өңдеу алгоритмдік, проектілік (жобалық) тәсілдермен орындалуы мүмкін. Алгоритмді (не сәйкес келетін программаны) түрлі жолдармен құра беруге болады, бірақ ыңғайлы болатын ең түсінікті тәсілді таңдап алған дұрыс. Мұндай тәсілдердің бірі – программа тиянақталған түрлі ішкі бөліктерге бөлініп алынады да, бөліктер бөлек-бөлек құрылып, негізгі программаға біріктіріледі. Мұндай бөліктерді программа модульдері деп атайды. Программалаудың ыңғайлы тәсілдерінің бірі – модульдерді көмекші (ішкі) программалар ретінде құру және оларды ретімен орындалатын етіп, жоғарыдан төмен қарай программалау.

Алгоритм құрудың бұдан да бөлек көптеген тәсілдері бар; жоғарылау, кейін қайту, рекурсивтік тәсіл.

1-сурет. Жоғары оқу орнының құрылымы.

Төмендеу әдістерінің бірі – алгоритм (программа) құруда мұрагерлік тәсілін пайдалану. Мұрагерлік – программада негізгі класс типінің туынды иерархиялық кластарда да сақталуы. Мысалы, жануарлар дүниесі – негізгі класс, иерархиялық түрде – құс, балық, жерде жүретін жануарлар болып түр-түрге (туынды кластарға) бөлінеді. Мысалы, қарлығашты сипаттау керек болса, оның жеке қасиеттері – жақсы ұшады, денесі ықшам және т.б. – сипатталуы тиіс.

Деректерді белгілі бір абстракциялы түрде көрсетіп, кластарды пайдаланатын модульдік программалау тәсілі – объектілі-бағдарлы программалау (ОБП) тәсілі деп аталады.Қазіргі кезде кең тараған ОБП тілдері: Visual Basic, Delphi, Borland C, C++ for Windows, Java және т.б. ОБП тілінің дәстүрлі программалау тілдерінен өзгешелігі – онда мынадай ұғымдар негізге алынған: класс, объект, өңдеу әдісі (әдіс), объект қасиеті және оқиға.

Объект – қасиеттер мен әдістердің жиынтығы. Қасиет – объектінің мінездемесі. Әдіс – объект орындай алатын әрекет. Оқиға – қандай да бір әрекетке жауап ретінде объект сипаттамасының өзгеруі. Класс – программада объектілердің біркелкі құрылымына негізделген жаңа тип.

Алгоритмдер көрсетімінің әдістері.

Алгоритм - информатиканың іргелі түсініктерінің бірі.

Алгоритмдер сипаттамасының, көрсетімінің әдістері көп. Біз төртеуіне тоқталамыз: табиғи тіл, графикалық тіл, алгоритмдік тіл және программалау тілі. Көрсетімнің әр түрі алгоритмдерді сипаттаудың өз орындаушысына бағытталған өзіндік қүралдары бар:

• 
  табиғи тіл (орыңдаушы - адам) - орыс, қазақ, ағылшын тілдерінің сөздері ;
  
• 
  графикалық тіл (орындаушы - адам) - әрекеттер сипаттамасы бар графикалық схемалар (блок-схемалар);
  
• 
  алгоритмдік тіл (орындаушы-адам) - өрекет немесе орындаушыға арналған командалар мағынасы берілетін табиғи тілдің белгілі сөздері;
  

• 
  программалау тілі (орындаушы-компьютер) – программалау тілінің командалары.
  

Егер орындаушы командаларды бірінен соң бірін ілесу төртібімен орындайтын болса, алгоритм сызықты деп аталады.

Орындаушының өрекеттері кейбір шарттарды тексеру нәтижелерімен белгіленетін болса, ол алгоритм тармақталган болып саналады.

Жеке командалар немесе команда топтары көп рет қайталанатын болса, алгоритм циклдік деп саналады.

Іс жүзінде алгоритмдердің көбінде үш қүрылым да болады.

Компьютер, біз білетіндей, сандық, мөтіндік, графикалық, дыбыстық деректерді өңдей алады.

Программалау тілінің командаларымен өңделетін деректер шамалар деп аталады. Шамалар сандық (бүтін, заттық), символдық жөне логикалық болады.Шама атымен, түрімен (типімен) жөне мағынасымен сипатталады.

Мысалы, 25,1.0134, «Мен информатиканы үйренемін» деректеріне ат бере аламыз: 25-ті деп белгілейік, 1.0132-ні В2 деп, «Мен информатиканы үйренемінге» С деген ат меншіктейік.

Осы жерде N-нің мағынасы бүтін сан екенін, В2-нің мағынасы заттық, С-тің мағынасы мәтіндік немесе бедербелгілік екенін атап өтейік. Деректерді компьютер жадында сақтау және кейінгі олар орнын бір мағыналы анықтаумен байланысты, шамаларға немесе деректерге ат берудің басқа да мәні бар.

Деректерді өндеу алгоритмдерінде қолданылатын сөздер — "деректер", "деректер тізімі", "шамалар", "шамалар тізімі", "айнымалылар", "айнымалылар тізімі", "параметрлер", "параметрлер тізімі" — бұлар өзінің мағыналары жағынан бірдей.

Жоғары дәрежелі тілде программа қүрастыру, әрине, ыңғайлы. Мәтінді редакторда тердің, командаларды есепті шешу алгоритміне сөйкес жаздың — болды. Бірақ программаның бастапқы мәтіні — олі толық жараімды программа емес, бұл тек жұмысқа «қосуға» мүмкін емес арнайы командалардың (программалау тілі операторларының) жиынтығы, өйткені оларды процессор орындай алмайды. Сондықтан программалаудың кез-келген тілінде жазылған программаларды алдымен процессор тіліне аударады, яғни машиналық кодқа айналдырады.

Әртүрлі программалау тілдерінің арасында айтарлықтай елеулі айырмашылықтардың болуына қарамастан олардың барлығында негізгі операцияларды жүзеге асырудың ұқсас құралдары бар. Бұдан басқа әртүрлі программалау тілдерін пайдаланғанда жұмыс істеу қиындығының түрліше болатындағына қарамастан кез келген программаны жасауда кез келген типтегі программалау тілін пайдалануға болады.

Бұл тілдердің әрқайсысына тоқталмай-ақ, осы тілдерді машина тіліне аударушы трансляторлардың жұмысына тоқталайық. Машина тілінен өзгеше программалау тілінде құрылған программа компьютерде орындалу үшін жарамды түрде, яғни машина тіліне түрлендіруі тиіс. Мұндай түрлендіру трансляциялау немесе аударғыштар деп аталады.

Компилятор бастапқы кодты машиналыққа айналдырады. Нөтижесінде аталмыш объектілі модуль пайда болады. Ол машиналық кодта жазылған, бірақ ол да әлі жүмыс істей алмайды-оған программист қолданған стандарттық процедураларды қосу керек. Бұл процедуралар программалар тіліне қоса тіркелген кітапханалардан таңдалады.

Процедураларды кітапханалардан таңдау және оларды объектілі кодқа қосу операциясын арнайы программа — құрастырушы (байланыстар редакторы) орындайды. Содан кейін ғана жүмыс істейтін программа пайда болады, оны жүмыс коды немесе атқарылушы код деп атайды.

Транслятор арқылы өңделіп алынған программа тікелей компьютерде орындалады немесе оны басқа транцлятордың өңдеуіне тура келеді. Трансляциялау мен программаның орындалуы уақыт жағынан бөлінген болады. Интерпретатордан басқа трансляторларда алдымен барлық программа трансляцияланады содан кейін орындалады. Осы режімде жұмыс істейтін трансляторлар компиляциялаушы типті трансляторлар деп аталады. Егер мұндай транслятордың ендірілетін тілі процедуралы-бағдарланған тіл болса, онда транслятор компилятор деп аталады.

Трансляциялау кезеңімен орындау кезеңдері уақыт бойынша ығысып ауысып келіп отыратын транслятор интерпретатор деп аталады.

Машина тілінде немесе жүктелуші тілде ұсынылған программа транслятор жұмысының нәтижесі болып табылады.

Транслятордың жұмысын төрт кезеңге бөлуге болады:

• 
  лексикалық талдау. Мұның негізгі атқаратын қызыметі программаның бастапқы мәтінін одан әрі қарай өңдеу үшін ең ықшамды және ыңғайлы етіп ұсыну. Осылауша алынған мәтін транслятордың синтаксистік талдаушы деп аталатын келесі бөліміне бастапқы деректер ретінде беріледі;
  
• 
  синтаксистік талдау. Бұл кезңде бастапқы мәтінді синтаксистік талқылау жүргізіледі, яғни сөйлемдердің типтерін тану және программаның құрылымын айқындау, сонымен бірге синтаксистік қателіктерді айқындаушы синтаксистік бақылау;
  
• 
  объктік программаны жасау. Бұл кезеңде шын тілдің баламалы сөйлемдерінің мәні зерттеліп, симантикалық талдау жасалады;
  
• 
  объктік программаны безендіру және беру. Бұл транслятор жұмысының соңғы қорытынды кезеңі. Объктік программаны кітапханаға жазуға, баспаға шығаруға болады. Пайдаланушының нұсқауы бойынша транслятор ендіретін қосымша информацияның белгілі бір бөлігі ғана баспаға беріледі.
  

Ұзақ есептелетін күрлелі есептер үшін талап етілетін машиналық уақытты және программаның орындалуы үшін қажетті жадтың көлемін ескере отырып транслятордың жасаған программаның ұтымдылығы ең маңызды рол атқарады. Мұндай ұтымды программалар алу трансляциялау алгоритмдерін күрделендіре түсуді талап етеді, ол трансляторды күрделендіре түсуге және оның жұмыс істеу уақытын арттыруға алып келеді. Осыған байланысты программалау жүйесінің өзінде тіптен бір программалау тілі үшін де бірнеше әртүрлі трансляторлар қарастырылады, ал пайдаланушы өзіне ең керекті трансяторларды таңдап алады.

Заттық облысты концептуалды моделдеу негізінде жүйелерді жобалау. Заттық облысты концептуалды моделдеу кезінде және ДҚ технологиялары анағұрлым күрделі есептің қолдануы обьектілер арасындағы ақпараттық және функциолналдық айқындау болып табылады.

Қазіргі уақытта нақты облысты құру үшін екі жол қолданылады:

1. 
   Заттық облыс моделі ақпараттық қажеттіліктердің спецификациясы итерациясының негізінде құрылады.
   
2. 
   Заттық облысты тікелей талдау.
   

CASE-технологиясының құрамына АБЖ енгізу мен жобалаудың барлықт негізгі қолдану құралдары енеді:

- күрделі міндеттің анағұрлым жай компоненттерге тізбекті декомпозициялануы;

- автоматтандырылған технологиялармен салыстырғанда жүйені құру құны мен уақытының азаюын қамтамасыз етеді;

- жобаның бөлек компоненттерінің өзара байланыстарымен көрініс толықтығын бақылауды қамтамасыз етеді;

- жобаға бірнеше өзгерістерді енгізуді қамтамасыз ету.

Кейінгі даму мен ОБТЖ қолданудың маңызды факторлары сәйкес модельдеу тілінің құрамаларының айқындығы мен түсініктілігі болып табылады. NML тіліне жүйе әдістемелерін көрсету үшін абыстракты канструкцияларды ғана емес, сонымен толық анықталған семантикасы бар бір қатар нақты түсініктерді қосады. Бұл NML тіліне бір мезгілде түрлі қосымшалар үшін модельдерді берудің әмбебаптылығына ғана емес, сонымен нақты жүйелерге қолданылатын осы модельдерді жүзеге асырудың ұсақ бөлшектерін сипаииау мүмкіндігіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Жүйелік модельдеу тәжрибесі қандайда бір мета деңгейде тілді абстрактты сипаттау жеткілікті емес өндірушілер үшін олар өз мақсаты ретінде жобаны нақты мерзімдерде жүзеге асыруды қояды. Қазіргі уақытта күрделі жүйелерді модельдеудің жалпы әдістемесі мен қосымшаларды тез өндірудің нақты құралдары арасында қандайда бір концептуалды айырымға ие. Дәл осы айырым UML тілін толтыруға қолданылады.

Одан маңызды себеп шығады. UML тілінің базалық канструкцияларын адакватты түсіну үшін обьекті бағытталған бағдарламалардың кейбір дағдыларына шешу керек және жүйе модельдерін өндіру процесінің проблетактикасын түсіну керек. Осы түсініктер итератциясы ОБТЖ порадияграммасын түзеді. Оның тәжрибелік нәтижесі мен ортылық негізгі UML тілі болып табылады.

UML Rational software –мен, әріптестермен өндірілген ірі фирмалармен олар карпаративті жұйелердің бағдарламалық жүйелерін өндіреді. Henlett-packed IBM, i-Logix, Icon Computing, Intelli corp, MCI Systemnase, Microsoft, Object Ham Oracle және т.б бағдарламалық архитекторларды визуалды модельдеу тілдерінің қабылдаушысы болып табылады. Бір қатар компаниялар UML-ді ірі бағдарламалық жүйелерді өндіру барысында стандарт ретінде қолданады. UML бизнес-мадельдеуді жүргізу үшін талаптарды басқару, жүйе архитектурасын талдау мен жобалау, бағдарламалау мен тестілеу үшін қажет етеді. UML-де визуалды мадельдеу канцевтуалды мадельдеуден логикалық модельдеуге деңгей бойынша түсу ретінде орындалады, ал кейін бағдарламалық жүйенің физикалық моделіне түседі.

Концептуалды модель «пайыздар диаграммасы» (use case diagram) түрінде өрнектеледі. Бұл диаграммалар түрі тапсырыс берушімен бірге міндеттің жалпы қойылымының итерациялық циклын жүргізу үшін қызмет етеді. Прецеденттер диаграммасы жоба өндірушілері, бағдарламалаушы маман мен жобаға тапсырыс берушілер –«бизнесмендер» арасында өзара түсінісуге қол жеткізу үшін негіз болып қызметін атқарады. әр патцент ішінде келесі диаграммалар анықтау керек.

- Пайыздардың кірістірілген диаграммасы(Use case diagram)

-обьектілердің өзара әсерлесу диаграммасы(Colla boration diagram)

- әрекеттесу тізбегінің диаграммасы(Segmence diagram)

-кластар диаграммасы(Class diagram)

-күйлердің ауысу диаграммасы (Sale diagram)

Логикалық модель жүйеге екі түрлі көзқарасты анықтауға мүмкіндік береді: статикалық және динамикалық. Статикалық модель кластар дияграммасымен (Class diagram) өрнектеледі. Дияграммалар ішінен кластар дияграммасы тұтас бағдарламалау тілінде бағдарламалық кодты генератциялаудың негізгі қызметін атқарады. Жоба өндірушілерінің командасында қабылданған нақты келісімдерді (мысалы, идентификаторлар атауларының префикстері бойынша) ескеруге мүмкіндік беретін кодтың жеткілікті икемді генератция баптамасы мүмкін.

Динамикалық модельдер дияграммалардың екі тілімен беріледі:

--обьектердің әрекеттесу дияграммаларымен (Collaboration diagram).

-- өзара әрекеттесу тізбегінің дияграммаларымен (Segment diagram)

нақты класс динамикасы күйлердің ауысу диаграммасымен (State diagram) берілуі мүмкін. Бұл диаграммалр класы тәртібін сипаттайтын шекті автомат модельін анықтайды. әр күй өз төбесімен беріледі. Ал кіріс және шығыс күйді және күйден күйге көшу шартын анықтайды.

Физикалық модель компанентік диаграммамен (Component diagram) беріледі. –кластардың модельдер бойынша таралуын сипаттайды және “жабдықтау диаграммасымен” (Deployment diagram)беріледі. Статикалық модельдің “бірінші келесі қабатын ” тұрғызған соң және клластар диаграммасын қолданған соң бағдарламалрдың тұтас тілде код генератциясын өткізуге болады. Код деңгейінде жаңа “нақтылайтын” кластарды өткізуге болады. Класс атрибуттары мен әдістьерін өзгертуге, модельдерін өзгертуге болады. Кейн “кері жобалауды” орындап, код пен модельді синхранизатциялауға болады. Мұндай процедураны бірнеше рет қайталау итератциялық модельдеу деп аталады.(round-trip-modeling), ол міндет қойылымы мен бар ресурстармен (есептеп шығарушы, уақытша, қаржылық және т.б) тапсырыс беруші келіструді жай, тізбекті нақтылау негізін құрайды.

Қортындысында маңызды жағыдайды ММЛ тілін тұрақты қолдану оны визуалдық модельдерді өндірудің стандартын жасады.

Бүгінгі Visual Basic – визуальді программалау жүйесі, оның құрамында бірнеше жүз кілттік сөздер бар, олар түрлі символдармен толықтырылған.

Бұл кезде Project Wizard (Проект шебері) программасы іске қосылады да, экранда Microsoft Visual Basic, оның жоғарғы бетінде белсендірілген New Project терезесіне орналастырылған Standard.exe, белгішесін таңдап Ашу түймесін шерту қажет.

Форманы экранға шығарудың бір әдісі – View Object түймесін шерту. Кейде проект терезесі экранда көрінбеуі де мүмкін, оны ашу үшін View – Project Explorer командасын беру жеткілікті.

Экранда қасиеттер терезесі көрінбесе , оны шығару үшін View – Proporties Window командасын беру жеткілікті.

Әр түйменің қасиеттері объект формаға орнатылып, таңдалған кезде қасиеттер терезесінде көрінеді.

1. 
   Pointer – көрсеткіш
   
2. 
   Picture Box – графикалық өріс
   
3. 
   Label – үстіне жазу өрісі
   
4. 
   Text Box – мәтіндік өріс
   
5. 
   Frame – рамка
   
6. 
   Command Button – командалық түйме
   
7. 
   Check Box – жалауша
   
8. 
   Option Button – ауыстырып қосқыш
   
9. 
   Combo Box – құрастырылған өріс
   
10. 
    List Box – тізім
    
11. 
    HScroll Bar – жатық айналдыру белдеушесі
    
12. 
    VScroll Bar – тік айналдыру белдеушесі
    
13. 
    Timer – таймер
    
14. 
    Drive List Box- дискжетектер тізімі
    
15. 
    Dir List Box – каталогтар тізімі
    
16. 
    File List Box – файлдар тізімі
    
17. 
    Shape – фигура
    
18. 
    Line – сызық
    
19. 
    Image – сурет
    
20. 
    Data – берілгендер элементі
    
21. 
    Ole – Ole элементі
    

1. 
   View Code командасын беру
   
2. 
   Проект терезесінің View Code түймесін шерту;
   
3. 
   F7 пернесін басу.
   

Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді қабылдай алатын шамалардыайтады. Айнымалылар қарапайым және индексті болады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әрбір уақытта белгілі бір мәнге ие бола алады. Visual Basic – те идентификаторларға ат қою тәртібі дәл Бейсик тіліндегі сияқты.

Айнымалыларды Dim немесе Private қызметші сөздері арқылы өзіне тән бір типпен процедураның басында сипаттап кетуге болады. Бірақ, айнымалылардың соңғы меншіктелген мәндері процедура аяқталса да жадта сақталып қалып, олардың мәндерін проектінің басқа процедураларында қолдану үшін айнымалыларды код терезесінің (General) бөлігінде сипаттаған ыңғайлы, мысалы: Dim X As Integer, Y As String

Сондай – ақ код терезесінің (General) бөлігінде процедураларда жиі қолданылатын тұрақтыларды Const қызметші сөзінен кейін жазып қоюға болады, мысалы:

1. 
   Integer типі, егер айнымалы мәндері -32768 және 32767 аралығында жатса
   
2. 
   Long типі, мәндері - 2147483648 және 2147483647 аралығында жатса
   
3. 
   Byte типі, мәндері 0 – 255 аралығында жатса
   
4. 
   Single типі, мәндері нақты сандар
   
5. 
   Double типі, мәндері екі есе дәлдікті нақты сандар
   
6. 
   String типі, мәндері әртүрлі аралас типтер
   
7. 
   Variant типі, мәндері әртүрлі аралас типтер
   
8. 
   Boolean типі, логикалық шамалар
   

Visual Basic процедураларында пайдаланылатын арифметикалық өрнектер, амалдар және стандартты функциялар Бейсик тіліндегідей жазылады:

Проект файлы vbp – типті ал форма файлы frm – титі болып сақталады. Осы екі файл қосымшаның негізгі файлдары болып саналады. Жасалып жатқан қосымша проетілері мен формаларын жабу үшін File – Remove Project командасын немесе проектілер терезесінде курсорды проетінің атына апарып оң жақ батырманы басқанда шығатын контексті мәзірден Remove Project командасын орындау қажет.

Нәтижені Msg Box функциясының стандартты шығару терезесінде не формада шығару мүмкін. Жазылу үлгісі:

2. 
   форманы таңдап, Proporties терезесінде көрінген оның AutoRedraw (өңделмеген), Enabled (қосылған) қасиеттерінің мәнін True (Ақиқат) ету.
   
3. 
   Процедура денесіне енгізілген Msg Box функциясын Print операторымен алмастыру керек, мысалы: Print “y = ”; y
   

Text1.Text = “”

Text2.Text= Text1.Text

Data Source- деректер қорымен байланыс орнату

Data Field – деректер қоры өрістеріменбайланыс орнату

Locked – құлып, алаңға текст енгізу мүмкіндігін алып тастайтын немесе орнататын бульдік шама

MultiLine – енгізу алаңын көп қатарлы енетін бульдік шама

Aligment – тексті сол жақтаумен, оң жақтаумен немесе ортамен түзету

BolderStyle – жақтау орнататын бульдік шама

ForeColor – шрифт түстерін орнату

BackColor – текст қорабын бояу

TabIndex – объектілердің табуляция тәртібіндегі реттік нөмерін орнату

TabStop- табуляция тәртібін алып тастау

Enabled, Visible – қосымша орындалғанда объектіні өшіру/қосуды және объектіні көзге көрінбейтін / көрінетін етуді орнататын бульдік шамалар
Label компонентін пайдаланып қосымша жасау
Label компоненті информацияны шығару үшін қолданылатын компонент. Көптеген қасиеттері Text Box компонентінің қасиеттеріне ұқсайды. Негігі оқиғасы – Click. Label компонентінің өзіне тән қасиеттері:

Caption – жазу орнату. Егер бұл қасиетке мән беру барысында кез-келген бір әріптің алдына “&” (амперсенд) белгісін қойып кетсе, онда сол әріптің асты сызылып тұрады.

AutoSize – объектінің шекара өлшемдерін жазудың ұзындығына байланысты горизонталь бағытта автоматты түрде соза алатын бульдік шама.

WorderWrap – шекара өлшемдерін вертикаль бағытта созу.

BolderStyle – жазу шығатын алаңның түрін өзгерту,бұл қасиеттің мәнін 1-Fixed Single шамасына орнатқанда жазу алаңы TextBox секілді өзгереді, бірақ ондағы жазу редакциялауға келмейді.
Command Button компоненті
Command Button компоненті батырма жасау үшін қолданылатын пайдалы объектілердің бірі болып табылады. Негізгі оқиғасы – Click.

CommandButton компонеті негізгі қасиеттері:

Суреттегі мысалда ( батырмада О әрпінің асты сызылып тұр) курсорды “Ok” батырмасының үстіне апарып тышқан құрылғысының батырмасын шертудің орнына жылдам орындалатын Alt+O клавиштарын қатар басса болады.

Батырма объектілерінің Default және Cancel қасиеттеріне мән бере отырып қосымшаларда батырмалардың атқаратын қызметтерін ENTER және ESC клавиштарын басу арқылы орындатуға болады. ENTER клавишына батырманың атқаратын қызметін оорындату үшін, батырма объектісінің Default қасиетіне True мәнін орнату қажет. Ал ESC клавишына орындату үшін – Cancel қасиетіне True мәнін орнату керек. Егер формада бірнеше батырмалар орналасса, онда Cancel немесе Default қасиеттерінің True мәні біреуінде ғана болуы тиіс.

Тармақталу процестерін төменде берілген құрылымдарды қолданып ұйымдастыруға болады.

1 блок

2 блок

6. 
   If 1-шарт Then Goto n1
   

6. 
   Select Case P
   

6. 
   Select Case P
   

Таңдау Р селекторының мәндері бойынша орындалады:

Цикл параметрі алғашқы мәні мен соңғы мәнінің арасында жатса (m<=K

While циклдік операторы
2. While K

цикл денесі

Wend

Wend операторындағы шарт(K
3. Do While K

цикл денесі

Loop

Do While операторындағы шарт (K
Do Until циклдік операторы
4. Do Until K

цикл денесі

Loop

Do Until операторындағы шарт (K
Сондай-ақ програмалаушы Visual Basic процедураларында цикл операторларын қолданып цикл ішіндегі цикл ұйымдастыруына болады. Оларды ұйымдастыру және орындалу ережелері Бейсиктегі сияқты.

For K=m To n : For l=t To p

Ішкі цикл денесі

Next l: Next K
№ 11 – Лекция
Массивтер
Массив элементтеріне түсініктеме
Элементтерінің саны алдын-ала белгілі бір типті индексті айнымалылардың жиынтығын массив деп атайды . Массивтің типі күрделі болып табылады. Массивтерді программада қолдану үшін, оларға белгілі бір ат беріледі. Visual Basic процедураларында массивтермен жұмыс істеу ережелері (ендіру, шығару, элементтерін реттеу т.б.) қарапайым Бейсиктегідей сияқты.

Массивті сипатау үшін Dim қызметші сөзін кейін массив атын жазып , жақша ішінде массивке компьютердің жадынан қанша орын бөлінетінін және As қызметші сөзінен кейін массив элементтерінің типін көрсетіп кету керек.

Dim A(1 To 15) As integer

/ / элементтері бүтін сан болатын А массивіне компьютердің жадынан 16 орын юөлінді(0-ден 15-ке дейін)

Массивті процедураның басында немесе код терезесінің General бөлігінде сипаттап кетуге болады. Егер массив процедураның басында сипатталса , ол тек сол процедураның орындалуында ғана жұмыс істей алады. Егер General бөлігінде сипатталса , онда массив проектінің барлық процедураларында мәндерін жоғалтпай жұмыс істейді.

Сонымен қатар формаға объектілердің көшірмесін алып қою арқылы олармен массив элементтері секілді жұмыс жасауға болады.

№ 12 - Лекция
Проектілерге графиктік объектілер кірістіру.

Visual Basic проектілеріне графиктік объектілерді графиктік операторларын пайдаланып программалау немесе компоненттер панеліндегі графиктік компоненттерді қолдану арқылы шығаруға болады.

Графиктік объектілерді прогаммалау барысында шығару үшін

қолдалынатын негізгі операторлар.

Line операторы түзу және тіктөртбұрыштар шығару үшін қолданылады, жазылу форматы:
Line ( x1,y1 ) -( x2,y2 ),C, [ B, BF ]
Мұндағы:

x1, y1, x2, y2- түзудің төбелерінің координаталары (тік төртбұрыш шығаруда сол жақ жоғарғы бұрыштан түсірілген диагоналінің төбелерінің координаталары);

С- сызық түсі;

В- тік төртбұрыш шығару коды;

BF- боялған тік төртбұрыш шығару коды.
Pset операторы нүкте шығару үшін қолданылады, жазылу форматы;
Pset ( x, y ), C
Мұндағы:

x,y- нүктенің координаталары;

С- сызық түсі.
Circle операторы шеңбер және доға шығару үшін қолданылады, жазылу форматы:
Circle(x,y), R, C [ a, b, c ]

Мұндағы:

x, y- шеңбердің центрінің координаталары;

R- шеңбердің радиусы;

C- сызық түсі;

a,b- доға шығаруда қолданылатын параметрлер:

a- сағат тіліне қарама-қарсы бағытта шеңбердің сызығын өшіреді,

b- сағат тіліне қарама-қарсы бағытта доғаның сызығын салады( a,b параметрлері [-6,6] аралығындағы мәндерді қабылдай алады);

c- эллипс шығаруда қолданылады параметр( егер с=1 болса, онда шеңбер шығады, егер с>1 және с<-1 болса, онда эллипс вертикаль бағытта қысылып шығады, егер -1<с<1 болса, онда эллипс горизонталь бағытта қысылып шығады).
DrawWidth функциясы сызықтың қалыңдығын орнату үшін қолданылады, жазылу форматы:
DrawWidth = a

мұндағы:

а – сызықтың қалыңдығы(а >0 болатын бүтін сандарды қабылдайды).

№ 13 - Лекция
& 13. RGB функциясы.Visual Basic ортасының графиктік компоненттері.
RGB функциясы қызыл, жасыл және көк түстер кодтары арқылы кез-келген түс алу үшін қолданылады. Жалпы жазылуы:

RGB(X, Y, Z)

мұндағы:

X- қызыл түстің коды ( мәндері [0,255] );

Y- жасыл түстің коды ( мәндері [0,255] );

Z- көк түстің коды (мәндері [0,255] ).
Мысалдар.

Circle(50.100), 50, RGB(255.0,0) – сызығы қызыл түсті шеңбер шығару.

Pset(50.100) RGB(0.255,0)- жасыл түсті нүкте шығару.

Text1. BackColor = RGB(0.0255)- Text1 объектісінің фонын көк түске бояу.

Label1. ForeColo r = RGB(255,255,255)- Label1 объектісіндегі жазудың түсін аққа бояу.

List. BackColor = RGB(0,0,0)- List1 объектісінің фонын қара түске бояу.

Line (сызық) компоненті-түзу сызық салу үшін қолданылатын компонент.

Line объектісінің негізгі қасиеттері:

BolderColor-сызықтың түсін орнату,

BolderStyle-сызықтың стилін орнату,

BolderWidth-сызық қалыңдығын орнату,

DrawMode-сызық сызу әдістерін орнату.

Shape(фигура) компоненті – формаға геометриялық фигуралар салу үшін қолданылады.

Shape объектісінің негізгі қасиеттері:

BolderColor – фигура сызығының түсін орнату,

BolderStyle – фигура стилінің сызығын орнату,

BolderWidth- фигура сызығының қалыңдығын орнату,

DrawMode – фигура сызығының әдістерін орнату.

FilColor – фигура ішін бояу,

FilStyle – бояу стилін орнату,

Shape – фигуралар орнату (мәндері 0- Rectangle, 1- Sguare, 2- Oval, 4- Circle, 5- Rounded Rectangle, 6- Rounded Sguare)

Picture Box (бейне- қорап) компоненттері формаға графикалық объектілерді кірістіру үшін қолданылады. PictureBox объектісінің графикалық өрісіне әртүрлі типті графикалық файлдар мен текстік фрагменттерді, ішіне геометриялық фигураларды салуға және басқа да графикалық объектілерді (мысалы батырма, текстік объектілер) кіргізуге болады. Сонда графикалық өрістер форманың ішінде форма сияқты жұмыс жасайды.

PictureBox объектісінің негізгі қасиеттері:

AutoSize - графикалық өріс өлшемдерін кірістірілген элемент (сурет,картина) өлшеміне шақтап өзгерту,

Picture – кірістірілген графикалық файл жолы,

Image – қосымша орындалып жатқанда бір өрістен екінші өріске сурет көшіру, мысалы процедура денесінде мынадай қатар жазылса: Picture 1. Picture = Picture2. Image онда Picture1 графикалық өрісінде орналасқан суреттің орнына Picture2 өрісіндегі сурет келеді.

Circle, Line, Pset- объектінің ішіне фигуралар салу әдістері, мысалы төмендегі қатар ішіне шеңбер салады.

Picture 1.Circle (1100, 1000),750

ImageBox (сурет-қорап) компоненті графикалық өрістің қарапайым түрі болып табылады. PictureBox компонентінен айырмашылығы сурет объектісінің ішіне басқа объектілер кірістіре алмайды. Қосымшаға ImageBox компонентімен енгізілген суреттер жадта аз орын алады.

ImageBox объектісінің негізгі қасиеттері:

Picture – кірістірілетін файл жолы,

Stretch – текстік объектілерді AutoSize қасиетіне ұқсайды, егер мәні True болса, онда сурет объектінің өлшемдеріне шақ кішірейеді немесе үлкейеді, егер False болса, онда объект өлшемдері сурет өлшемдеріне шақ өзгереді.

№ 14 – Лекция
HscrollBar,VscrollBar компоненнтері

Тік және жатық айналдыру белдеушелері белгілі бір объектілердің қасиеттерінің мәндерін өзгерту үшін қолданылады. Мысалы олардың шрифт, түс параметрлерін өзгертуде, дыбысты күшейту- азайтуда, бейнелерді өңдеуле, ScrollBars қасиеттері жоқ объектілердің көрінбейтін жерлерін шығаруда қолдануға болады.

Айналдыру белдеушелерінің негізгі қасиеттері:

Min – шкаланың бастапқы мәні

Max – шкаланың соңғы мәні

Value – шкала басынан жылжымалы батырманың тұрған жеріне дейінгі арақашықтық мәні

Large Change – айналдыру белдеушесін басқанда жылжымалы батырманың жылжы қадамы

Small Change – шкаланың екі жанындағы тілсызықтарды басқандағы жылжымалы батырманың жылжу қадамы

Бір ескеретін жай, қосымша іске қосылғанда, айналдыру белдеушелері екпінді күйінде жыпылықтап тұрады. Бұл жағдайды болдырмау үшін SetFocus әдісімен фокусты қосымшадағы басқа объектіге беріп тұру қажет.

№ 15 – Лекция
DriveListBox, DirListBox, FileListBox, Data компоненттері
10.1. DriveListBox, DirListBox, FileListBox компоненттері

10.2. Data компоненттері

15.1. DriveListBox, DirListBox, FileListBox компоненттері
DriveListBox, DirListBox, FileListBox компоненттерінің комегімен компьютерде орнатылған дискілер және оларда жазылған бумалар мен файлдар тізімін шығаруға болады. Қосымша орындалғанда DriveListBox объектісіндегі дискілер тізімі ComboBox объектісі, ал DirListBox, FileListBox объектілері ListBox ашылады.

Бұл объектілердің негізгі қасиеттері:

Drive – дискі аттарын көрсету

Path – каталогтың орналасқан жерін көрсету

Pattern – файлдың орналасқан жолын көрсету
15.2. Data компоненттері
Data компоненті қосымша элементтерін деректер қорымен байланыстыру үшін қызмет атқарады.

Data компонентінің негізгі қасиеттері:

жүктеу/скачать 1,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: