ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Балалар психологиясы» 5В010100 «Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу» мамандығына арналған ОҚу- әдістемелік материалдар

1. Балалар психологиясы: оқулық / Ж.Қ.Дүйсенова, Қ.Н.Нығметова / - 2012.

2.Детская психология: учебное пособие /Д.Б.Эльконин; ред.сост. Б.Д.Эльконин .-6-е изд., стер..- / - 2011

3. Возрастная психология: учебник для бакалавров / Л.Ф. Обухова / - 2014

4. Психология детей младшего школьного возраста: учебник и практикум для бакалавров / [Айгумова З.И., Васильева Н.Н., Вачков И.В. и др.]; под общ. ред. А.С.Обухова / - 2014

5. Детская психология: учеб. пособие / Г.А.Урунтаева / - 2013

4. 
   Курстық жұмыс (проект).
   

Курстық жұмысты орындаудағы әдістемелік нұсқаулық

1. Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б. ) ие болу керек.

2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.

3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.

4.Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.

5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.

6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.

7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.

4. 
   Білімалушының өздік жұмысы (БӨЖ, БОӨЖ)
   

1. Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б.) ие болу керек.

2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.

3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.

4. Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.

5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.

6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.

7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.

• 
  Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
  
• 
  Білімалушының өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  

• 
  Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
  
• 
  Білімалушыны табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсінуге үйрету;
  
• 
  Білімалушының алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
  
• 
  Білімалушының оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
  
• 
  Білімалушының өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.
  

Студенттердің ағымдағы білімдерін бақылау үшін рефераттар, бақылау жұмыстар тақырыптарының тізімін және білімдерін бақылау түрлерін тест, коллоквиум сұрақтарын және т.б. келтіру керек. Білімалушылар БӨЖ орындау барысында рефераттың көлемі машинамен басылған 5 беттен аспауы керек.

а) Оқушы арнаулы кабинетте болады. Аспаптап оның тыныс алу өзгерісін, тамырының соғуын, егу жұмысы кезіндегі тітіркендіргіштерді байқап, жазып жатыр. Тәжірибе қорытындысы оның бұрыннан белгілі жағдайларымен салыстырылып қарастырылады.

ә) Оқушының жазу үлгісі оның жеке басының ерешеліктерін және мінез-құлық сипаттарын анықтап білуге болатынын көрсетеді.

2-тапсырма. Мысалда қандай зерттеу әдісі қолданылған?

Зерттелушінің сезімін анықтау мақсатымен оған қорқынышты суреттер көрсетіледі де, сол кезде терінің астында болып жатқан өзгерістер электрондық аппараттармен зерттеледі.

Балалардың салған суреттерін қалайша зерттеуге болады?Өзіңіз зерттеген мәселенің жоспарын жасаңыз.

Төменде келтірілген мысалдардың сипатына сай іс-әрекет түрлерін талдап, олардың мән-жайын анықтаңыз.

а) психиканың даму шарттары;

ә) әрекетті орындау тәсілдерін меңгеру жолдары;

б) барлық психикалық сезімдердің айқын байқалуы;

в) адамның материалдық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыру және олардың нәтижелі болуына бағытталған іс-әрекет түрлері;

г) ұғымдар жүйесін меңгеріп, оларды теруге және қолдана білуге бағытталған іс-әрекет түрлері.

6-тапсырма. Мынадай жағдайларға сүйене отырып, басты мақсатты табыңыз.

1.Ержан мектепке барар жолда өзіне қажетті дәріні алу үшін дәріханаға жиі кіреді.

2.Ержан сабаққа дейін де,сабақтан соң да ойынға беріліп, үй тапсырмасын толық орындай алмады.

Ержан мектепке барар жолда кітапханаға кіріп, біршама уақытын сонда өткізеді. Төменде қандай дағдарыстық кезең сипатталып тұр: Бала өз «менің» түсінеді, жеке дара адам екенін ұғынады. Бұл кезеңде бала бәрін біледі, әрі дербестігін талап етеді:

Баланың есте сақтау қабілетін анықтау үшін, оған шет тіліндегі 10 сөзді жаттау тапсырылды. Бақылаушы баланың әрбір сөзді есінде сақтауы үшін қанша рет қайталағанын, 10 сөзге жіберген уақытын есепке алды.

Оқушыға тәжірибе жүргізуден бұрын тиісті нұсқаулар алынады.

Одан алынған барлық көрсеткіштер тиісті аппараттармен жазылады. Ал денесіне, бас киіміне бекітілген арнайы зерттеу аппараттары бар. Оңаша кабинаға орналастырылған оқушыға әр түрлі тітіркендіргіштермен әсер етіледі.

11-тапсырма. Мысалда қолданылған әдіс-тәсілдерді анықтаңыз.

Тәрбиеші «Қуыршақ биі» деген көңілді ойын өткізіп, балалардың қимыл-қозғалысын, би ырғағының ерекшеліктерін зерттеу үстінде. Әзірше барлық бала бір қалыпты билеп жүр. Олар өздеріне-өздері сенімді, шеңбер бойымен қозғалып, қарапайым фигуралық қимыл-қозғалыстар жасайды.

Енді міне, тәрбиеші Айгүл мен Гүлнардың ортаға шығып билеуін сұрады. Айгүл бірден билеуден бас тартты. Ал Гүлнар ортаға шығып, жан-жағына қарап, ұялып, жасқаншақтап, біраз тұрып қалды да, тек тәрбиешінің көмегімен билей бастады. Осы топтың ішіндегі пайымды да батыл қыз Ғалия бірден билеп кетті. Бірақ оның да өз қимыл-қозғалысына сенімсіздеу екендігі сезілді.

12-тапсырма. Келтірілген мысалдарда қандай зерттеу әдісі қолданылған?

Р-с	Зерттеушінің сұрағы	Зерттелушінің жауабы
1 2 3 4	Бейтаныс адамды жатырқамай, тез тіл табыса аласыз ба? Әлде ұялшақтық көрсетіп, тартыншақтық байқатасыз ба? Өзіңізді бейтаныс ортада қалай сезінесіз, әлде біреу амалсыз күштеп тұрғандай сезінесіз бе? Достарыңыз көп пе, әлде аз ба? Бейтаныс адамдар алдында емін-еркін сөйлей аласыз ба, жоқ па?	Тез тіл табысамын. Еркін сезінемін Көп ия

13- тапсырма. Мысалдарда қандай әдістер қолданылғанын анықтаңыз.

а) Оқушының зейін тұрақтылығын анықтау мақсатымен, ол математикалық есеп шығарған кезде, қызықты теледидар хабарын қосып қойған.

ә) Психолог маман балаларға түрлі суреттер көрсетіп, оларды қалай қабылдап, нендей қорытынды жасай алатынын анықтаған.

б) Тәрбиеші балаларға бұрыннан таныс өздері қолданып, пайдаланып жүрген 10 заттың суретін көрсетіп, 1 минуттан соң заттардың бетін матамен жауып қойып, қандай заттар көргенін қайталап айтып беруін талап еткен.

Шешесінің мазасыздануы орынды ма? Бала мінезінің осылай қалыптасуына психологиялық дамудың қандай факторлары әсер етті?

Баланың шешесіне қандай кеңес айтар едіңіз?

15- тапсырма. Кейбір ата-аналар арасында мынандай пікір қалыптасқан: балалардың бойындағы кейбір кемшіліктер – жалқаулық, тыңдамау, бірбеткей болуы тұқым қуалаушылық салдары деп санайды.

Неге, қазіргі кезде ата-аналар көп нәрсені тұқым қуалаушылыққа аудара салады? Мүмкін деген себептерді атаңыз.

Балалар психикалық дамуының түрліше болуының мүмкін деген себептерін мына жағдайларды ескере отырып атаңыз: олар ауырған жоқ па және денесінің өсуі жағынан бәрі де біркелкі ме?

-саған өз тобында болу ұнай ма?

-сендер тату ойнайсыңдар ма?

-ұрысып қаласыңдар ма? Жиі ме?

-балалардың пікірі бойынша сендер татусындар ма?

-саған топ ішінде кім ұнайды? Неге?

-сендерді тату деп айтуға бола ма?

-сен кіммен ойнайсың?

-кімдермен ешқашан ойнамайсың? Неге?

-сенімен оның ойнағысы келе ме?

1.Әңгімені талдаңыз.

2.Топтағы балалардың ерекшеліктерін анықтаңыз

3.Қажетті мағлұматтарды молырақ алу үшін тағы да қандай әдістерді қолдануға болады?

Бұлшық ет сезгіштігі кеңістіктегі заттардың орны мен арақашықтығын қалайша ажырата алады?

Баланың жас ерекшелігін атаңыз. Баланың қасқырды қалай қабылдағанын түсіңдіріңіз.

Ата –аналарға кеңес беріңіз.

Сұрақ: Баланың мектепке даярлығын психикалық жғынан қалай анықтауға болады? Оның мектепте қалай оқитынын алдын-ала білуге болама?

Мұндай жайт нендей жағдайға байланысты болуы мүмкін? Бағдатқа қалай көмектесу керек?

А) бала психикасының даму заңдылықтары мен фактілері

В) баланың психикалық даму заңдары

С) баланың қарым-қатынасы

Д) баланың психикалық іс-әрекеті

Е) баланың психикалық дамуы

2.«Егер педагог баланы барлық жағынан тәрбиелегісі келсе,онда оны алдымен жан-жақты зерттеп білуі керек» - деген кімнің сөзі:

А) К. Д. Ушинскийдің

В) А. Құнанбаевтің

С) Н. К. Крупскаяның

Д) Д. Б. Элькониннің

Е) А. С. Макаренконың

3. Биологиялық және әлеуметтік факторлардың конвергенциясы жайлы идеяның негізін салған кім?

А) В. Штерн

В) Дж Локк

С) Ж. Пиаже

Д) А. Бине

Е) З. Фрейд

4. К. Д. Ушинскийдің: «Қуатты әрекетшіл қиял ұлы ақылға қажетті жабдық»-деген сөздерін қалай түсіндіруге болады?

А) қиялдың жеке тұлғаның ойлау іс-әрекетімен өзара байланысы

В) барлығы қиялмен міндеттелінген

С)қиял ойлаумен бірлесіп шығармашылық іс-әрекетке еніп,әлемді өзгертуге,жаңалықтарды ашуға ықпал етеді

Д) шығармашылыққа қиял ілеседі

Е) қиял іс-әрекеті жеке тұлғамен, оның қажеттіліктермен өзара байланысқан

5. Шетел балалар психологиясындағы әлеуметтеуші бағыттың өкілдері үшін не нәрсе маңызды?

А) бала-ересектің қолындағы тіл алғыш құрал

В) жеке тұлғаның белсенділігін жоққа шығару

Д) сыртқы құбылыстар

С) дамудың социумынан тәуелсіздігі

Е) баланың сыртқы ортаға тәуелді болуы

6. Психика дамуының маңызды шартын не құрайды?

А) жас ерекшелігі анотомиясы мен физиологиясының жетістіктерін пайдалану

В) еліктеу

С) ми қызметін жетілдіру

Д) қарым-қатынасының дамуы

Е) жүйке жүйесінің қалыпты пісіп жетілуі мен жұмыс істеуі

7. Шетел мектептеріндегі балалар психологиясы нені оқытады?

А) интеллект мінез-құлық, сезімдер

В) сана

С) дағдылар

Е) басқа балаларды асыра мақтау

8. Балалар психологиясы қай ғылымның жетістектерін үнемі

қолданады?

А) жас ерекшеліктері анатомиясының

В) педагогиканың

С) математиканың

Д)

философияның

9. Балалар психологиясы курсының оқу тапсырмаларын шешуде

болашақ педагог нені білуі керек?

А) бала психикасының дамуына ересек пен баланың қатынасымен

байланысты белсенді әрекеті мен әлеуметтік жағдай ықпал етеді

В) балалар еліктегіш

С) бала психикасының дамуы – әлеуметтік үрдіс

Д) бала психикасының дамуы өзінің белсенді іс-әрекетінде жүзеге асады

Е) баланың іс-әрекеті әрқашанда баланың ересектермен қатынасына байланысты.

10. Жас ерекшелігі психологиясы пәнінің негізгі қызметі:

А) Білім, іскерлік, дағдыларды калыптастыру.

В) Тәрбие жұмыстарын жургізу.

С) Адамның әр түрлі жас кезеңіндегі психикасының ерекшеліктерін зерттеу.

D) Жас ұрпаққа білім беру.

Е) Оқыту жұмыстарын жүргізу.

11. Ұйымдастыру әдістері тобына қандай әдістер жатады:

А) салыстыру, кешенді, лангитюд.

В) байқау, эксперимент, әңгімелесу.

С) қалыптастырушы эксперимент, сауалнама, тестілеу.

Д)құрылымдық және генетикалық.

Е) сандык және сапалық.

12. Мәліметтерді талдау әдістер тобына балалар психологиясының

қай әдістері кіреді:

А) құрылымдық және генетикалық.

В) сандық және сапалық талдау әдістері.

С) қалыптастырушы эксперимент, тестілеу, анкета.

Д) байқау, эксперимент, әңгімелесу.

Е) салыстыру, лангитюд, комплекстік.

А) психологиялық - педагогикалық эксперимент

В) бақылау

С) әңгіме

Д) әлеуметтік қарым - қатынасты зерттеу (социометрия)

Е) тест

А) бақылау

В) өмірбаян зерттеу әдісі

С) әңгімелесу

Д) лангитюдтік әдіс

Е) тест

А) салыстырмалы әдіс

В) кескіндік әдіс.

С) лабораторлық әдіс

Д)лонгитюдттік әдіс.

Е) эксперименталдық әдіс.

16. Тұлғалық – бағытталған оқыту жағдайында балалар психологиясында қолданылып жүрген көкейкесті әдіс.

А) психодиагностикалық және психокоррекциялық әдістер

В) эксперимент

С) салыстырмалы әдістер

Д) тестілер

Е) бақылау

17. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуда жиі қолданылатын тиімді әдіс.

А) ойын әдісі

В) тәжірбиелік

С) сөзбен

Д)көрнекі

Е) мәселені – іздеу

18. Контент - анализ әдісі:

А) Арнайы даярланған схемаға сәйкес жазбаша мәтінге, хатқа, іс- әрекет нәтижесінен, шығармашылық хатқа мазмұнды талдау жасау