Дәріс және семинар сабақтарының тезисі

3. ҚР заңы “Бюджеттің жүйесі туралы” мазмұны мен негізгі түсінігі.

5. Мемлекеттік бюджеттің шығыстарын құқықтық реттеу.

Х ЛЕКЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Қаржы құқық жүйесі

2. Бюджет құрылымының ұғымы

Лекцияның мәтіні:

Мемлекеттегі бюджеттерді қалыптастыру және бөлу процесіндегі қатынастар екі құқықтық реттеу әдісінің көмегімен реттеледі: 1) біржақты - өктем әмірлі императивті әдіс және 2) қаржылық - шартты диспозитивті әдіс.

Мемлекетіміздің бюджет жүйесінен әртүрлі, әр деңгейдегі бюджеттер өз орындарын алады. Олар республикалық бюджет, облыстық бюджет, аудандық бюджет, қаладағы аудандық бюджет және т.б.

Негізінде бюджет жүйесі күрделі құрылым болып табылады және көптеген құрамдас элементтердің жиынтығынан тұрады.

Сондықтан бюджет жүйесі деп, мемлекетіміздегі бюджеттердің, оларды қалыптастыру, бөлу және пайдалануды ұйымдастыру әдістерінің, бюджеттерді әзірлеу, қарау, бектіу және атқару тәсілдері мен жолдарының, бюджеттік қатынастардың тиісті қаржылық құқықтық актілердің, бюджеттік қызмет аясындағы қаржылық және басқа да мемлекеттік уәкілетті органдардың, сондай-ақ бюджеттік бақылаудың нысандары мен әдістерінің жиынтығын айтамыз.

2. Бюджетті қаржылық жоспар түрінде әзірлеу, қарау , бекіту және атқару процесі бюджеттік жоспарлау деп аталады. Бюджеттік жоспарлау қаржылық жоспарлардың құрамдас бөлігі болып табылады және күрделі, айрықша біліктілікті қажет ететін қызмет түрі ретінде ерекшеленеді. Құқықтық ғылым аясында бюджеттік жоспарлаудың орнынан көбінесе бюджеттің қаржылық жоспар түрінде белгілі бір сатылардан өтуі келеді. Бюджеттік процестің басты сатылары мыналар:

1. 
   бюджеттің жобасын әзірлеу
   
2. 
   бюджеттің жобасын қарау
   
3. 
   бюджетті бекіту
   
4. 
   бюджетті атқару және атқарылуына бақылау жүргізу
   
5. 
   бюджетті жабу және атқарушы жөнінде есеп беру.
   

Мемлекеттік мекемелердің, ұйымдардың және кәсіпорындардың, бюджетте қаралған шығындарын толық немеес жартылай жабу үшін бюджеттік қордан бөлінетін қайтарымсыз қаржы. өзіне бекітілген жеке қаржысы не басқадай табысы жоқ мемелкеттік мекемелердің шығыдарының бюджет есебінен өтеледі. Өндірістік және кәсіптік қызметі арқылы табыс тауып, өзіндік жеке ұйымдар мемлекеттің нақты бағдарламаларын орындағанда немесе мемлекетке белгілі бір қызмет көрсеткенде бюджеттен жарым жартылай қаржыландырылады. Бюджеттік қаржыландыру белгілі бір нақты мақсатқа арналады. Ұйымдар қаржыны тек бюджетте белгіленген мақсатқа жұмсалмаса, ҚР Қаржы министрлігі және жергілікті қаржы органдары Бюджеттік қаржыландыруды тоқтатып тастауға құқылы.

Елдің, әкімшілік-аумақтық бөліктердің және бюджеті дербес мекемелердің бюджеттерінің және бюджеттік қарым-қатынастарының жиынтығы. Соңғысы, яғни бюджеттік қарым қатынастар мемлекеттің өз қарамағындағы ұйымдармен, мекемелермен , тұрғындармен және шет елдермен, қаржы институттарымен, ұйымдармен қарым қатынасы құрылыдарынан тұрады. Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық мемелкеттік құрылымымен анықталады. Мемлекет құрылысына қарай федеративтік не унитарлық болуы мүмкін. Мұның алғашқысында үш буынды: орталық бюджет (одақтық, федеративтік, республикалық), федерация мүшелерінің бюджеті (республикалық, штаттық, аймақтық т.б.) және жергілікті бюджет жүйесі қолданылса, екіншісінде екі буынды: орталық және жергілікті бюджет жүйесі қолданылса, екіншісінде екі буынды: орталық және жергілікті бюджет жүйесі қолданылады. Бұлардың қайсысында болмасын, орталық бюджеттің төменгі бюджеттерді реттеп отыру құқы сақталады.

Бақылау сұрақтары:

2. Бюджеттік реттеу және оның әдістері.

3. Мемлекеттің қарыз алуының құқықтық реттелуі.

4. Республикалық бюджетті және жергілікті бюджеттерді жоспарлау.

ХІ ЛЕКЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Қаржы құқықтық қатынастар

2. ҚР бюджет құқығы.

Лекцияның мәтіні:

Ол бюджеттің барлық түсімдерін, шығыстары мен кредит бөлуді, сондай-ақ, ҚР заңымен бекітілген сырттай алынатын қарыздардың көлемін реттеудің арқасында қамтамасыз етіледі. Бюджет жүйесінің негізгі құрылымдық элементтеріне басқарудың барлық деңгейінде қаржылық салықық органдар мен бюджет комисиялары, сонымен бірге басқару органдарының заң және басқа да мемлекеттік нормативтік құқықтық актілер негізінде құрылған жекелеген бөлімшелерінің жиынтығы жатады. Бұлар бюджеттік қарым-қатынастардың пішімін анықтап, бюджеттің әзірленуі мен орындалуын жүзеге асырады. Бюджет жүйесі мемлекеттің қаржы ресурстары мен ұлттық табысы көлемінің өсуін қамтамасыз етуі, елдің әлеуметтік – эканомикалық жағынан дамуына бюджеттік механизм арқылы әсер етуі тиіс. Бюджеттік механизмнің негізгі элементтеріне : бюджетті болжау мен жоспарлау, бюджетті тиісті басқару органдары деңгейінде талқылап бекіту, мемлекет міндеттемелерін мерзімінде қаржыландыру, бюджеттің орындалу барысы жайында есеп жүргізу, бюджет ресурстарын нақты және тікелей басқару, бюджет жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі үшін нормативтік – заңдық және ақпараттық база қалыптастыру, т.б. қажет.

2. Елдің Бюджет жүйесінің құқықтық негізінде Қазақстан Республикасының Конституциясы “Бюджет жүйесі туралы” (1999), “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлнмдер туралы” (24.4.1995) т.б. заңдары жатады.

Мемлекеттік бюджеттен тыс ақша қорлары еліміздің нарықтық қатынастарға көшуіне байланысты мемлекеттік қаржылардың маңызды құрамдас элементі ретінде көрініс тауып отырғаны белгілі. Осы қорлардың құрылуы еліміздегі әлеуметтік – эканомикалық даму працестерінің талаптарына сәйкес келеді.

Бақылау сұрақтары:

1. Мемлекеттік орталықтырылған қаржы түсінігі.

2. “Бюджет” терминінің мемлекеттік қаржылық қызметінің бюджеттік қызмет әртүрлілігі ретінде.

3. Бюджеттік қызметтің әдістері.

ХІІ ЛЕКЦИЯ

Орталықтандырылған ақша қорының құралуы және жұмсалуы бюджеттің кіріі мен шығысының ыңғайласа жұмыс істеуі арқылы жүзеге асады. Мемлкетке қажетті ақша қаражаттарын “кіріс” жинақтаса, жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге орталықтандырылған қордан бөлінетін қаржы “шығыс” болады. Мемлекеттік бюджеттің “кіріснің” ең қомақты бөлігі салықтық түсімдерден, ал қалғаны басқа түсімдерден, капиталды айналымға қосудан түсетін табыстардан және гранттар мен өтемдерден құралады. Бюджеттің шығысы кіріс бөлігінің және бюджет тапшылығының деңгейіне, оның орындалуына қарай реттеледі. Бюджет бойынша шығыстың кірістен асып түсуі бюджет тапшылығын туындатады, ал оның көлемі жалпы ішкі өнімге ие ұлттық валютаға шағып көрсетіледі. Бюджет тапшылығын қаржыландыру көздеріне мемлекеттік құнды қағаздарды сатудан түскен табыстар, ішкі және сыртқы капитал рыногынан алынған қарыздар, Ұлттық Банктің кредиттері жатады. Мемлкеттік бюджетте жалпы ішкі өнім көлемінің 2-3% шамасындағы тапшылыққа ғана жол беріледі. Көрсетілген шамадан асып кеткенде, бюджет тапшылығын ішкі және сыртқы заемдар жаба алмайды. Сондықтан мемлкет айналымға еріксіз қосымша ақша шығаруға мәжбүр болады. Бұл ақшаның құнсыздануына , инфляцияның өршуіне және халықтың тұрмыстық деңгейінің төмендеуіне әкеліп соқтырады. Мұндай жағдайдың алдын алу үшін ҚР Президентінің тікелей басшылығымен құрылған бюджеттік коммисия Үкіметтің Парламентке ұсынған заң жобаларын алдын ала қарап, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізеді, срндай-ақ, бюджеттің кірісі мен шығысы арасындағы сәйкестіктің бұзылмауын назарда ұстап, оның орындалу барысын үнемі қадағалап отырады.

Бюджет статистикасы – мемлекеттік және жергілікті бюджеттердің орындалу есебінің статистикасы. Бюджет статистикасы бюджеттің орындалу жайындағы есептер мен зерттеу материалдары негізінде жасалады. Бұл мәліметтерге сүйеніп республиканың әрбір аймағындағы тұрғындардың өмір сүруінің материалдық деңгейі мен әлеуметтік жағдайын талдауға, олардың жан басына шаққандағы табыстары мен шығыстарын есептеп шығаруға болады. Бюджеттік статистика қаржылық кредиттік органдар үшін де айрықша маңызды. Ол жанама көлемін анықтауға, ақша қаражаттарының қорлануы мен жинақтау жолдарын зерттеп білуге, ақша айналымының жылдамдығын, сондай-ақ тұрғындардың табысы мен шығысының баланстық деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік бюджеттің кірісін республикалық және жергілікті бюджетке қайтарымсыз негізде түсетін, негізінен салықтар, жинаулар және басқа міндетті төлемдер, салықтық емес және басқа кірістер, капиталдармен өткізген операциялардан түскен кірістер құрайды.

Бюджеттің кірістері ереже бойынша өзіндік және реттеуші болып 2-ге бөлінеді.

Өзіндік кірістеріне әрекеттегі қаржылық заңдылықпен әртүрлі деңгейдегі бюджеттерге сәйкес келетін толық немесе жартылай бекітілген кірістер жатады. Бюджеттің реттеуші кірістері бұл жергілікті бюджетке белгілі бір мерзімге белгіленген қаржы бөлу нормалары бойынша республикалық бюджеттің өзіндік кірістерінен бөлінетін табыс түрі.

Бақылау сұрақтары:

1. Бюджеттік бақылау және бюджет саласындағы басқару

2. Әкімшілік-аумақтық бөлісінің бюджет құқығы.

3. Бюджеттік бақылау және бюджет саласындағы басқару

4. 
   Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуына ішкі және сыртқы бақылаудың негіздері.
   

Жоспары:

2. Бюджет процесінің қағидалары.

Бюджеттік тапшылықтардың орын алуына байланысты мемлекет қарамағындағы қаржылық ресурстардың бір бөлігіне бюджеттен тыс қорлар ретінде қалыптастыру біржағынан бюджеттен жұмслатын шығыстарды азайтса, екінші жағынан айтарлықтай мөлшерде бюджет тапшылығын жоюға ат салысытын болады. Бюджеттен тыс мақсатты қорлардың басты сипаттамасы өтпелі кезеңде мемлекеттің қорларынан тиімді және мақсатқа сай пайдалану болып табылады. Бюджеттен тыс қорлар тікелей пайдалануға қолайлы қаржылар болғандықтан, мемлекеттегі әлеуметтік – эканомикалық инфрақұлылымға тигізер ықпалына қарай бірінші кезекте қоғам мүддесін қамтамасыз етуге бағытталған.

Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар мемлекеттік және жергілікті деңгейдегі болып бөлінеді. Ал құқықтық тұрғыдан қарастырсақ ҚР-ның Заңдарына жарлықтарына сәйкес құрылатын және ҚР Үкіметінің қаулыларының талаптьары негізінде құрылатын бюджеттен тыс қорлар бар. Жоғарыда аталған нормативтік құқықтық актілерде осы қорларды қалыптастыру көздері де бірден белгіленеді. Сонымен, бюджеттен тыс қорлар деп ҚР қаржы жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатын, ҚР Үкіметінің немесе жергілікті құзыретті органдардың бюджет қарамағына жатпайтын ақша қорлары нысанында қалыптасып, қатаң мақсатқа бағытталған ақшалай қаражаттарды айтамыз. Қазіргі кезеңде ҚР-да бюджеттен тыс қорлардың мына келесі түрлері көрініс тапқан: жол қоры, халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қоры.
Бақылау сұрақтары:

1. Республикалық және жергілікті бюджеттік талқылау және мақұлдау реттігі.

2. 
   Бюджет процесінің қағидалары.
   

ТАҚЫРЫБЫ: БЮДЖЕТ ПРОЦЕСІ

2. Республикалық және жергілікті бюджеттерді орындау реттігі.

Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына арналған бюджеттің жобасымен бір мезгілде алдағы үш жылдық кезеңге арналған бюджеттің болжамы жасалады.

Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тәртібін ҚР Президенті айқындайды, жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу тәртібін Үкімет айқындайды.

ҚР Үкіметі бекітетін Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуыныңы орта мерзімді жоспары, үкіметтің алдағы үш жылдық кезеңге арналған орта мерзімді фисмкалдық саясаты, мемлекеттік, салалық (сеторалдық) бағдарламалар, Президенттің Қазақстан халқына ахуал және республиканың ішкі және сыртқы сясатының негізгі бағыттары туралы жыл сайынғы жолдауы, өткен және ағымдағы қаржы жылдарындағы республикалық бюджеттің атқарылуы нәтижелері, республикалық бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасын әзірлеу үшін негіз болып табылады.

Республикалық бюджет жобасын әзірлеу үдерісі мынадай кезеңдерді кірістіреді:

1. 
   алдағы қаржы жылына арналған түсімдердің болжамды көрсеткіштерін айқындау;
   
2. 
   ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен бюджеттік даму бағдарламаларына арнлған шығыстардың лимиттерін айқындау;
   
3. 
   республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшелерінің бюджеттік өтінімдерді жасауы;
   
4. 
   республикалық бюджеттік бғдарламалар әкімишелерінің бюджеттік өтінімдерін қарау;
   
5. 
   алдағы қаржы жылоына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын әзірлеу;
   

Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган республикалық бюджеттік комиссия қабылдаған шешімдердің негізінде алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасының түпкілікті нұсқасы негізінде алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын жасайды және ағымдағы жылдың 15 тамызынан кешіктірмей оны Үкіметке қарауға табыс етеді.

. ҚР-ның “Бюджет жүйесі туралы” заңының 7-ші бабына сәйкес Республикалық бюджетке түсетін кірістер төмендегілер жатады:

А) салықтар, басқа түсімдерден және басқа да міндетті төлемдер:

• 
  заңды тұлғалардан корпоративтік табыс салығы;
  
• 
  ҚР- да өндіріілген тауарларға, орындалған жұмыстарға, көрсетілген қызметтерге қосымша құнына салық. Бұл кіріске Астана қаласында салық төлеушілер ретінде есепте тұратын тұлғалардың өндірген тауарларына орындалған жұмыстарына, көрсетілген қызметтерге, қосымша құн салығы және ҚР-ның территориясына шетелден әкелінген товарларға қосымша құн салығы жатпайды.
  
• 
  Астана қаласында салық төлеуші ретінде тіркелген тұлғалардың өндірген товарларына, орындаған жұмыстарына және көрсетілген қызметтеріне қосымша құн салығының 50 пайызы.
  
• 
  Шетелден әкелінген товарларға, өңделмеген мұнайға, газ конденсаттарына төленетін акциздер.
  
• 
  Артық пайдаға салық, шетел әкелінетін және сыртқа шығарылатын тауарларға баж салықтары, рояльти, отандық товар өндірушілерді қорғау мақсатында алынатын салықтар;
  
• 
  Түзілген контрактардағы өнімдерді бөлуден ҚР-ның алатын үлесін республикалық бюджетке түсетін бөлігі;
  
• 
  ҚР-ның территориясында автотранспорттық құралдарының жүргені үшін төлем бонустар
  

• 
  жануарлар әлемін пайдаланғаны үшін төлем;
  
• 
  су жолдарын пайдаланғаны үшін төлем;
  
• 
  азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркеу үшін түсім
  
• 
  радиоэлектронды құралдарды, жоғарғы жиіліктері қондырғыларды мемлекеттік тіркеуден түсімдер;
  
• 
  теңіздік, өзендік және кіші кемелерді мемелкеттік тіркеуден түсетін түсімдер;
  
• 
  телевизиялық және радиохабарларын тарату мекемелеріне радиожиілік спектрлерін пайдалануға рұқсат беру үшін түсетін түсім;
  
• 
  дәрі дәрмектерді мемлекеттік тіркеуден өткізу үшін түсетін түсім;
  
• 
  мемлекеттік дәрежедегі ерекше қорғалатын табиғи территорияларды пайдалану үшін төлем;
  
• 
  мемлекеттік дәрежедегі жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдарының бойында жарнама орналдастыру үшін төлем;
  

• 
  республикалық мемлекеттік кәсіпорындарының пайдаларынан түсетін түсім ҚР Үкіметінің депозиті бойынша алынған сыйақы.
  
• 
  Мемлекеттік меншікке жататын акция пакеттерінен түсетін девиденттер
  
• 
  Жергілікті атқару органдарының шешімі бойынша өткізілетін лоторей ойындарынан басқа, мемлекеттік лоторея ойындарынан түсетін кіріс;
  

1. Қазіргі кездегі бюджеттік қызметтің мәселелері және бюджеттік құқық мәселелері

2. Бюджеттің қорытындысы.

ХІІІ ЛЕКЦИЯ

1. Салықтың ұғымы

2. Салықтың материалдық, экономикалық және заң белгілері.

Лекцияның мақсаты: Қаржы құқықтық категориясы ретіндегі салықтың ұғымымен танысу.

Лекцияның мәтіні:

1. Салықтар - өте көп қырлы, мемлекттің даму кезеңдері өзгерген сайын нақтыландырылатын ұдайы жүзеге асырылатын міндетті ақшалай төлем болып табылады.

Салықтар экономикалық және әлеуметтік – саяси қатынастардың өзінің бойында жинақтаулы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық құқықтық құбылысы болып табылады.

Салық:

• 
  түсім көзі жалпы ұлттық табыстың белгіленген бөлігі болып табылатын төлем;
  
• 
  міндетті төлем;
  
• 
  жекелей - эквивалентсіз төлем;
  
• 
  қайтарылмайтын төлем;
  
• 
  мемлекет кірісін қалыптастыратын төлем;
  
• 
  ұдайы төлем;
  
• 
  мәжбірлі төлем;
  
• 
  заң жүзінде белгіленген төлем;
  
• 
  құқыққа сай төлем;
  
• 
  жүзеге асырылуы кезінде төленетін салық сомасының меншік нысанына ауысуымен көрініс табатын төлем;
  
• 
  мөлшері алдын ала айқындалған төлем;
  
• 
  қатаң белігіленген мерзімде жүзеге асырылатын төлем;
  
• 
  өте тұрақты салықтық міндеттемелер туындататын төлем;
  
• 
  белгіленіп, бекітілуі кезінде нақты салық төлеушілердің төлем қабілеттілігі есепке алынатын төлем;
  
• 
  ақшаның төлем құралы ретіндегі функциясын көрсететін төлем;
  
• 
  жүзеге асырылуы заңи жауапкершілік шараларымен қамтамасыз етілетін төлем;
  
• 
  тек құқықтық нысанда болатын төлем;
  
• 
  біржақты өктем тәртіппен мемлекет белгілеген төлем;
  

Салық салу процесінде нақтылы салық төлеуші орындауға тиіс салықтық міндеттемелер салықтық заң актілерінде белгіленген әрбір салықтық құрамдас бөліктерінің жиынтығы салық элементтері арқылы айқындалады.

Салық элементтеріне:

1. 
   салық субъектісі;
   
2. 
   салық объектісі;
   
3. 
   салық базасы;
   
4. 
   салық базасын есепке алу тәртібі;
   
5. 
   салық ставкасы;
   
6. 
   салық салу бірлігі;
   

8) салықтық кезең,

9) салықты есепеу тәртібі;

1. 
   салықты төлеу мерзімі;
   
2. 
   салықты төлеу тәсілімен тәртібі,
   
3. 
   есеп беру кезеңі;
   
4. 
   салық жеңілдіктерімен преференциялары
   
5. 
   салықтық құқық бұзушылық үшін жауапкершілік жатады.
   

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне мемлекеттік бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді және (немесе) жинауды қамтамасыз етуге уәкілетті Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарын айқындау жөнінде ұсыныстар енгізуге;

-салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді әкімшілендіру әдістемесін әзірлеуге, сондай-ақ ақпараттық технологиялардың көмегімен функционалды рәсімдерді жүзеге асыруды басқару және бақылау әдістерін жетілдіруге қатысуға;

салықтармен бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер бойынша мемлекеттік есептілікті жинаудың нысандары мен әдістерін жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге;

• 
  салық салу саласындағы заңнаманы коддану тәжірибесін талдау және қорытындылау, сондай-ақ осы саладағы заңнаманы жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге;
  
• 
  ынтымақтастықтын экономикалық аспектілері бар халықаралық шарттар мен келісімдердің жобалары бойынша ұсыныстар енгізуге;
  
• 
  Комитеттің негізгі міндеттері мен функцияларын іске асыру үшін қажетті ақпарат пен құжаттарды заңнамада белгіленген тәртіппен сұратуға және алуға;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген талаптарды сактай отырып, салықтық міндеттемелерді орындауға байланысты салық, төлеушінін ақша құжаттарын, бухгалтерлік кітаптарын, есептерін, сметаларын, ақшасының баржоғын, бағалы қағаздарын, есептемелерін, декларацияларын және өзге де құжаттарын тексеруге;
  

• 
  салық төлеушіден белгілеген нысандар бойынша салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу және телеу (ұстап калу, аудару) жөніндегі құжаттарды, оларды толтыру бойынша түсіндірмелерді, сондай-ақ салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді, жинақтаушы зейнетақы корларына міндетті зейнетақы жарналарын есептеудің (ұстап қалу және аудару) дұрыстығы мен төлеудің уақтылығын растайтын құжаттарды беруін талап етуге;
  
• 
  салықтық тексеру жүргізу барысында Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде айқындалған тәртіппен салық төлеушіден салықтық құқық бұзушылықтардың жасалғанын куәландыратын құжаттарды алуға;
  
• 
  орналасқан жеріне қарамастан, кірістер алу үшін пайдаланылатын кез келген салық салу объектілерін және салық салуға байланысты объектілерді тексеруге әрі салық төлеушінің мүлкін (тұрғын үйжайлардан басқа) түгендеуге;
  
• 
  өз құзыреті шегінде бақыланатын объектілерде дайын этил спиртін және алкоголь өнімдерін шығару көлемінің осы салада қолданылатын нормативтерге сәйкестігін тексеруге, сондай-ақ осы мақсаттарда тиісті объектілердің есепке алуды бақылау аспаптарымен жарақталуын, технологиялық. процесс нормалары мен ережелерінің сақталуын және этил спирті мен алкоголь өнімдерінің айналымын бақылауға; ,
  
• 
  этил спирті мен алкоголь өнімдерін және темекі өнімдерін өндіретін, сақтауды және сатуды, импорттауды жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалардың лицензиаттарға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеруге;
  
• 
  өз құзыреті шегінде мемлекеттік медициналық кәсіпорындардың, сондай-ақ дәрілік құралдар мен фармацевтикалық препараттарды өндірушілердің этил спиртін пайдалануын бақылауға;
  
• 
  темекі өнімдерінің калдықтары мен айналымы туралы декларацияларды қабылдауға, олардың есебін жүргізуге және талдау жасауға;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес темекі өнімдерін өндірудің паспорттарын қабылдауға және олардың есебін жүргізуге;
  

• 
  акцизделетін өнімнің өндірісі мен айналымынан акциздер түсімінің толықтығы мен уақтылығы бөлігінде акцизделетін өнімді сақтауды және сатуды, импорттауды жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғаларды тексеруге;
  
• 
  Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбе бойынша салық төлеушіден заңнамада белгіленген тәртіппен электрондық құжаттар түрінде ақпарат алуға;
  
• 
  тексерілетін салық төлеуші — заңды тұлға немесе жеке кәсіпкерге салық салуға байланысты мәселелер бойынша Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен белгіленген коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны күрайтын мәліметтерді жария ету талаптарын сактай отырып, банктер мен банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан оның банктік есеп шотының бар екендігі және нөмірі, осы шоттардағы акшалардың калдықтары мен қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
  
• 
  «Салық және бюджетке теленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген жағдайларда салық төлеушінің салықтық міндеттемелерін жанама тәсілмен анықтауға;
  
• 
  өз құзыреті шегінде уәкілетті органдарды бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдерді есептеудіңдұрыстығы, алудың толықтығы және аударудың уақтылығы мәселелері бойынша тексеруге;
  
• 
  Комитеттің аумақтық органдарына орындауға міндетті нұсқаулар беруге және ез құзыреті шегінде нормативтік құқықтық актілер шығаруға;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтарды төлеу бойынша салықлық міндеттемелерді орындау мерзімдерін өзгерту жөніндегі мәселелерді қарауға;
  
• 
  «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының кодексінде (Салық кодексінде) белгіленген тәртіппен салық декларациясын табысету мерзімін үзарту туралы шешім қабылдауға;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамалықактілеріне сәйкес әкімшілік жаза қолдануға, оның ішінде салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша берешегі бар тұлғаны банкрот деп тану туралы, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттің жарғылық капиталына қатысуымен салық төлеуші — акционерлік қоғамның жарияланған акцияларын мәжбүрлеп шығару туралы, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 49бабы 2тармағының 4) тармақшасында көзделген негіздер бойынша заңды тұлғаны тарату туралы талаппен сотқа жүгінуге;
  

Сонымен бірге Қазақстан Республикасы заңнамасымен Комитетке берілген басқа да құқықтардың болуы мумкін.

Бұл орайда мемлекетті қоғамның саяси жүйесінің субъектісі екенін ескерсек, оның қызметі тек өз қаржылық мәселелерін шешіп қана коймай, сонымен қатар қоғамның да ақшалай инфрақұрылымын құруға бағытталғанын байқаймыз.

Мемлекетіміздін қазіргі нарықтық даму жағдайындағы салық салу саласындағы басқаруы оның салықтық құқығынын, маңызды элементі болып табылады.

Мемлекеттің бюджет жүйесінің аса маңызды құраушы негізі мемлекеттің салықтық құқығының көмегімен мәжбірлеу арқылы алынатын міндетті төлемдер – салықтар, алымдар, баждар, төлемақылар және т.б. яғни жинақтап айтқанда салықтың түідер болып есептелінеді.

Мемлекеттің салықтық қызметі ҚР салық жүйесі ауқымындағы салық салу процесін ұйымдастыруға және салық салуға байланысты барлық мән-жайларды қамтаасыз етуге бағытталған, салықтық заң актілеріне негізделген мемлекеттің объективті экономикалық қызметі болып табылады.

1. 
   Салық құқығының түсінігі және оның үйрету пәні.
   
2. 
   Салық құқығында қолданылатын құқықтық реттеу әдістері.
   
3. 
   Салық құқығының жүйесі.
   
4. 
   Салық құқығының шығу көздері.
   
5. 
   Салық заңының заман аралық, уақыт аралық және тұлғалар арасындағы қызметі.
   

ТАҚЫРЫБЫ: ҚАРЖЫ-ҚҰҚЫҚТЫҚ КАТЕГОРИЯСЫ РЕТІНДЕГІ САЛЫҚ

1. Мемлекеттік алымдардың, мемлекеттік баж салығының және басқа бюджетке арналған төлемдердің ұғымы.

2. Салық элементтері.

3.Салық субьектісі және обьектісі

Алымдар дегеніміз мемлекеттік уәкілетті органдар тарапынан өтінуші-келуші белгілі бір тұлғаларға қатысты нақтылы көрсетілген тиісті қызметтермен берілген құқықтар немесе арнайы рұқсаттар үшін сол заңды немесе жеке тұлғаларын алынатын мақсатты – бағдарлы, біршама – эквивалентті әрі міндетті ақшалай төлемдер

Алым өзіне тән мынадай.

1. 
   біржолғы төлем;
   
2. 
   біршама эквиваленттік төлем;
   
3. 
   міндетті төлем;
   
4. 
   нақты тұлға үшін ерікті сипаттағы төлем;
   
5. 
   ақшалай төлем;
   
6. 
   өтемдік сипатта болатын төлем;
   
7. 
   көрсетілген қызметтің құны есепке алына отырып жүзеге асрылатын төлем;
   
8. 
   кейде мемлекеттің материалдық мүддесі басым болып кететін төлем сияқты белгілерімен ерекшеленеді.
   

1)біржолғы төлем;

2) біршама эквивалентті төлем;

3) міндетті төлем;

4) нақты тұлға үшін ерікті сипаттағы төлем;

5) ақшалай төлем;

7. 
   өтемдік сипатта болатын төлем;
   
8. 
   кейде мемлекеттің материалдық мүддесі басым болып кететін төлем сияқты белгілермен ерекшеленеді;
   

6. 
   заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін;
   
7. 
   жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін;
   
8. 
   жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін;
   
9. 
   радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін;
   
10. 
    механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін;
    
11. 
    Теңеу, өзен кемелері мен ағын көлемді кемелерде мемлекеттік тіркегені үшін;
    
12. 
    Адамзаттық әуе кемелерін мемлекеттік іркегені үшін;
    
13. 
    Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін;
    
14. 
    Автокөлік құралдарының ҚР аумағы арқылы жүріп өткені үшін;
    

1. 
   Салық салудың пайда болу этапы мен дамуы.
   
2. 
   Салықтың жалпы және жекеше теориялары.
   
3. 
   Салық салудың классикалық принциптері.
   
4. 
   Салық салудың міндеттілік, анықталған және әділеттілік принципттері.
   
5. 
   Салық жүйесінің бірлік принципі және салық заңының орындалуы.
   
6. 
   Салық салудың пропорционалдық, прогресивтік және регрессивтік жүйесі.
   

XIV ЛЕКЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Ақша айналысын құқықтық тәртіптеу
Жоспары:

1. 
   Мемлекетік несиенің, мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың, мемлекеттік борыштың мемлекеттік несиеленуінің ұғымы.
   

Лекцияның мақсаты: Мемлекетік несиенің, мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың, мемлекеттік борыштың мемлекеттік несиеленуінің ұғымына талдау жасау

Несиелеу және қаржыландыру операцияларына соңғы жылдары Ұлттық банк қызметінің алдағы уақыттарда классикалық қызметіне жақындауына байланысты тиісті шаралар қолданады. Бюджет тапшылығын жабу үшін Үкіметке несие беру бюджет саясаты аумағында, яғни Ұлттық банктің республикалық бюджетті несиелеуден бас тарту мақсатында жүргізілді. Жеңілдікпен несие беру және кәсіпорындардың несие үшін тікелей өтініш жасауы қарастырылған жоқ. Ұлттық банк несиелерін орналастыру аукциондар арқылы, банкаралық нарық арқылы, сол сияқты ломбардтық несиелеу негізінде жүзеге асырылады.

Несиелеу саясатында несиелеуді жүзеге асыратын бөлімшелер жұмыскерлерінің қызметтерін нақтылайтын несиелік нұсқаулықтар мен несиелеу стандарты, несиелеудің жалпы бағыттары мен бағдарлары анықталады.

Несиелеу стандарты – бұл банкте несиелік қызметті жүзеге асыратын барлық қызметкерлердің жетекшілікке алатын құжаты.

Несиелеу стандартында мынадай сұрақтар қарастырылады.:

• 
  қарыз алушының қаржылық ақпараттарын жинау және талдау тәртібі;
  
• 
  несиенің кепіл- хаттар және кепілдемелерін қамтамасыз етілуіне қойылатын талаптар;
  
• 
  әкімшілік стандарттар және несиелік процесті ұйымдастыру ережелері;
  
• 
  қарыз алушның несиелік қабілетін талдау тәртібі;
  
• 
  құжаттардың толтырылуына қойылатын талаптар;
  
• 
  несиелеудің айрықша түрлері бойынша ережелер (мысалға, ипотекалық немес тұтыну несиелері бойынша).
  

Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелерлің берілуі, пайдаланылуы және қайтарылуы жүзеге асырылады. Несиелеу принциптеріне байланысты банктік несиелердің берілуінің басты шарттары: несиенің мақсаты және мерзімі, олардың қаражаттар айналымы шеңберінде қатынасу нәтижелігі және т.б. анықталады.

Қазіргі несилік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:

I топқа – жалпы экономикалық тәртіптегі прициптер:

• 
  несиенің мақсаттылығы;
  
• 
  несиенің дифференциалдығы.
  

• 
  несиенің мерзіміділігі;
  
• 
  несиенің қайтарымдылығы;
  
• 
  несиенің төлемділігі;
  
• 
  несиенің қамтамасыз етілуі;
  

Мерзімділік - белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген несиенің ерекше бір белігісі. Ол, яғни несие берушінің қарыз алушыға берілген қаражат белгілі бір уақыт ішінде келісілген тәртіпке сай қайтарылуға тиістілігімен қорытындыланады. Осыдан келіп, несиенің қайтарымдылық прицинпі туындайды.

Несиенің қайтарымдлығы оның экономикалық катергория ретінде басқа да тауарлы – ақшала қатынастардың экономикалық категорияларынан ажыратылып ерекшелегімен сипатталады. Қайтарылмайтын несие болмайды. Сондықтан да, қайтарымдылық- несиенің ажырамас бөлігі болып табылады.

Шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты несиелеудің бұл принципіне ерекше мән берілген. Біріншіден, оның сақталуына байланысты ұдайы өндірісте ақшалай қаражаттармен бірқалыпты қамтмасыз етілуі тәуелді. Екіншіден, бұл принципті сақтау коммерциялық банктердің өтімділігін қамтмасыз ету үшін қажет. Олардың жұмысын ұйымдастыру принциптері тартылатын несиелік ресурстардың қайтарымсыз жұмсалымдарға салынуына жол бермейді. Үшіншіден, әр жекелеген қарыз алушы үшін бұл принциптің сақталуы банктен жаңа несие алуға мүмкіндік береді. ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты - айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.

Ұлттық банктің ресми пайыздары, оның тікелей бақылауына жатпайтын несиелік ресурстар нарығының шартына сай банктер дербес белгілейтін нарықтық пайыз мөлшерлемесіне жанама түрде ықпал етеді. Соның негізінде сұраныс пен ұсынысқа байланысты саудада белгілетін Ұлттық банктің қысқа мерзімді шоттраы бойынша, банкаралық несиелер және мемлекеттік қысқа мерзімді несиелер бойынша пайыз мөлшермесінің өзгеруіне байланысты төмендегі отырған.

Пайыздың нақты бейнелері, өз кезегінде инвестициялау үшін әлуеттік ресурс болып табылатын депозиттердің несиелік мекемелерге ағылуын арттыра түсті.

1.Мемлекет саясатындағы ақшалай несиелік құқықтың негізі.

2. 
   Мемлекет саясатындағы ақшалай несиеліктің құралы.
   
3. 
   Рефинансирование саясаты.
   
4. 
   Есептеу саясат міндеті резерь саясаты.
   

ТАҚЫРЫБЫ: МЕМЛЕКЕТТІК НЕСИЕНІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. Мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың түрлері және формалары

1. Несиелік жүйе мемлекет тарапынан болатын ықпалға ұшырайды. Мемлекеттік органдар және орталық банктер ұдай қолданылатын несиелік шектеулер, активтік операциялардың жасанды түрде қысқарылуын тудырады. Осылайша, несиенің экономикалық ғана емес, оның әкімшіліктік те шектері бар.

Банктер өз саясатын қайта қарастыра отырып және несиенің берілуімен қызметтің басқа түрлері арасындағы қолайлы арақатнас табуға тырысады. Мысалы, қаржылық инженеринг жүйесі - әр түрлі экономикалық кеңес беруді қоса алғандағы, қаржылай қызмет көрсетулердің толық комплектісін ұсыну дамытылады.

Кредитор ретінде банктердің ролі біршама төмендегеніне қарамастан, ол едәуір шамада қысқаруы мүмкін деп есептеуге негіз жоқ. Өйткені көптеген кәсіпорынның қосымша қаражаттарға деген қажеттіліктері, бірінші кезекте, банктік несие есебінен қанағаттандырылуы мүмкін, ол өнеркәсіптік компаниялар үшін, жеке түлғалар үшін де қарыз қаражаттарынн алудың анағұрлым ыңғайлы формасы болып келеді. Осылайша, несиелік жүйенің негізін ірі банктер құрайды, ал банктік несие өзінің басымдық жағдайында қалады.

Несие жүйесінің институционалдық құрылымының оңтайлы формалары, капитал нарығында тиімді жұмыс істейтін тетіктер, коммерциялық құрылымдардың жаңаша қызмет көрсету әдістері ұдайы іздестіріледі. Тұрақты әрі тиімді банк жүйесін құру – Қазақстан экономикасын реформалауда маңызды міндеттердің бірі. Ішкі банк секторының барлық қатынас жүйесін, Ұлттық банк тарапынан басқарудың және қадағалаудың сипатын, банктердің өзара қарым-қатынасын және олардың клиенттерімен арадағы қатынасын, мемлекеттік бюджетпен есеп айырысуды және т.б. түбегейлі өзгерту қажет. Банкирдің психологиясын өзгерту, жан-жақты білімі бар, жаңашылдыққа бейім, тәуекелшіл банк қызметкерін тәрбиелеу – алда тұрған көп міндеттің бірі.

Несиені беретін негізгі бағыттар - экономикалық жэне элеуметтік инфрақүрылымдар, агроөнеркэсіп объектілері, ауыл шаруашылығын өндіретін және қайта өндейтін өнеркәсіп. Банктің несиесі ең алдымен барлық жеке секторға, жекешелендірілген мемлекеттік бірлескен кәсіпорындарға, әсіресе дамып келе жатқан елдердің үкіметтеріне -сенімді қарыз алушы ретінде бағытталады. Несие ісі ақшалар саудасына бағытталған кәсіпкерлік қызметтің айрықша саласы болып табылады. Соның негізінде, несиелік операциялар жүргізіледі. Оларды әр алуан несие институттары жүзеге асырады. Операциялар ауқымы және шаруашылық айналымына қызмет көрсетудің маңыздылығы бойынша банктер негізгі болып табылады.

Несие мекемелерінің соның ішінде, банктік мекемелердің түрлерін қарастырмас бұрын, біз банк және банк қызметі түсініктерін анықтауымыз керек. Әлемдік тәжірибеде банк қызметі- депозиттерді қабылдау және ссудалар беру болып табылады. Көптеген елдерде банк немесе несиелік мекеме болып өз клиенттеріне есеп айырысу, бағалы қағаздар сату, лизингтік және т.б операциялар сияқты қызметтерді көрсетумен айналысатын кез келген мекеме. Ал банктік емес институттарға заң негізінде депозиттерді қабылдауға, есеп айырысуларды жүргізуге, сақтандыру кепілдемелерін беруге тыйым салынады.

Қазақстан Республикасының Президентінің банк және банктік қызмет туралы заңының 1-бабында көрсетілген, яғни банктің ресми мәртебесі оны ашуға Ұлттық банктің рұқсатымен, Әділет Министрлігінде банк ретіндегі заңды тұлғаны мемлекеттік реттеумен, және банктік операцияларды жүргізуге, Ұлттық банк тарапынан берілген лицензияның болуымен анықталады.

Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік ресми мәртебесі болмаса «банк» деп аталуға тиіс емес.

Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның өнімі материалдық өндірісте өндірілетін өнімнен мүлде өзгеше. Ол тек тауар ғана өндірмейді, яғни тауардың ерекше ақша түріндей, төлем құралдарын өндіреді.

Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған. Египетте банктік операциялар біздің эрамыздан бұрын 2700ж. жүзеге асырылған.

Банктердің бастапқы қызметі төлемдегі делдалдық болған. Осындай делдалдың нәтижесінде банктер бос ақша капиталын пайыз әкелетін қызмет етуші капиталдарға айналдырады.

Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы орта ғасырлық айырбаспен айналысушылар қызметінен іздестірген жөн.

«Банк» ұғымы Италияның «banco» («айырбас орын», «ақша үстелі») деген сөзінен шыққан. Қазіргі түсініктегі алғашқы банк Италияда 1407ж. Генуеде пайда болған. ХІІғ. Италияда алғашқы вексель пайда болды.

Ең ірі танымал болған банк Флоренциядағы Медичи банкі болды. Флоренцияда орналасқан бас банк мекемесінің Еуропада 16 филиалы бар. Кейбір елдерде банктің біраз қызметтері заңмен шектеледі. Банк қызметінің қаншалықты қатаң регменттелуіне және лицензиялануына байланысты несие ісін ұйымдастырудың екі типін бөліп қарастырады. Нәтижесінде тарихта сегменттелген және әмбебап банктік құрылымдар пайда болады.

Сегменттелген құрылым кейбір несиелік мекемелер түрлерінің операциялық қызмет сферасы мен қызметтерін қатаң заңды түрде бөлуді дұрыс санайды. Мұндай құрылымдар АҚШ-та, Жапонияда қалыптасты. Онда депозиттерді қабылдауға және қысқа мерзімді несиелер беруге байланысты банктік операциялар, заңды түрде компаниялардың бағалы қағаздарды шығаружәне оларды орналастыруға байланысты операцияларынан басқа да арнайы қызмет түрлері ажыратылған.

Әмбебаптық құрылымда жекелеген операциялар түрлері қаржылық қызмет көрсету сферасына қатысты заңмен шектеулер болмайды. Барлық несиелік мекемелер барлық операциялар мен қызмет түрлерін орындай алады. Мұндай әмбебап «қаржылық универмагтар», супермаркеттер типтері Францияда, Швейцарияда, Ұлыбританияда және т.б. қалыптасты. Бұл елдерде несие жүйесінің кейбір буындарының операциялары менмамандануы арасында шекара болмайды. Біздің елімізде коммерциялық банктер әмбебап бола отырып, көптеген банктік операциялармен айналысады.

1. 
   Ашық рыногында өткізілетін операция саясаты.
   
2. 
   Депозитті саясат.
   
3. 
   Валюттік саясат құнды қағаздардың құқықтық реттеудегі қолданысы.
   
4. 
   Мемлекеттік құнды қағаздардың түрлері
   

XV ЛЕКЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Мемлекеттік ақша-несие саясатының құқықтық негіздер

Жоспары:

2. 
   Банк қызметін мемлекеттік басқару.
   

Лекцияның мақсаты: Банк қызметтерін мемлекеттік басқару аясымен танысу

Банк – ақша қаржылары мен қорларын жинақтау, кредит беру, мемлекеттер, кәсіпорындар, мекемелер және жеке адамдар арасындағы өзара төлемдер мен ақшалай есеп айырысуда делдалдықты жүзеге асыру, ақшаның белгілі бір түрін айналымға қосу, ақша мен құнды қағаздар шығару, алтынмен шетелдік валютамен түрлі операциялар жасау және басқа да қызметтер атқаратын қаржы мекемесі.

Банктің пайда болуы мен дамуы тауар ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың, сонымен қатар тұрғындардың уақытша пайдаланылмай бос тұрған қаражаттарын жинақтап, қажет етушілерге өсіммен уақытша кредит беру арқылы қаржы мұқтаждығын өтейді.

Бүгінде мемлекетімізде жүргізіліп жатқан жан-жақты реформалар банктік қызметаясында да айтарлықтай ықпалын тигізуде. Осы орайда банктік қызметтің мақсатты бағыт-бағдарларының жаңаша рыноктық сипат алуы еліміздегі әлеуметтік – экономиклық және саяси жүйедегі процестермен айқындалуда.

Қазіргі уақытта банктік қызмет қоғам мүддесі мен мемлекет қажеттілігіне байланысты күрделі мәселелерді шешуге септігін тигізетін, қаржы жүйесін және қаржылық рынокты нарықтық жағдайларға сай келтіруге, кредиттік жүйені және инвестициялық белсенділікті дамытуға, әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты тиісінше қамтамасыз етуге ат салысатын, тиісті заңнамалық және заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерге сәйкес жүзеге асырылатын экономикалық сипатты мемлекеттік қызмет, сондай-ақ жекеше, корпоративтік экономикалық-қаржылық мүдделерді қамтамасыз етуге бағытталған, лицензияланатын банктік операциялар мен мәмілелер ретінде көрініс тауып отыр.

Бүгінде қоғам мен мемлекеттің экономикалық-қаржылық мүдделерін қаматамысз етуді көздей отырып Қазақстан Ұлттық Банкі, Қазақстанның Даму банкі, Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысы жинақ банкі жұмыс істеуде. Мысалы, Қазақстан Ұлттық Банкі ақша айналысы, валюталық реттеу, кредиттеу және есеп айырысу саласындағы мемлекеттің бірыңғай саясатын жүргізу, сондай-ақ республикалық бюджет мүдделерін және өз шығынын ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету мақсатында әр түрлі банктік операцияларды жүзеге асырады.

Коммерциялық банктер қолма қол ақшасыз айналымды және қолма қол ақша айналысын ұйымдастыру; кредиттеуге қажетті қаражаттарды тарту-жұмылдыру; негізгі құралдарға байланысты күрделі салымдарды қаржыландыру; тұрғылықты халықтың ақша қаражаттарын жинақтауды ұйымдастыру, бағалы қағаздар, вексельдер және чектер шығару, уәкілетті банктер ретінде түрлі валюталық операциялар жүргізу сияқты және т.б. қызметтерін тиісті заңнамалық актілер, заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер мен лицензиялар негізінде жүзеге асырады.

Банктер өз қызметтері барысында барынша пайда табуға ат салысады. Банктік қызметтің затына ақшалар, валюталық құндылықтар және өзге де қаржылық инструменттер жатады.

Қазақстан Республикасының егемен мемлекет ретінде дамуы, оның экономикалық қауіпсіздігі, мемлекеттік билік органдары мен жергілікті мемлекеттік басқару органдарының мемлекетік кәсіпорындар мен мекемелердің үзбей жән тиімді жұмыс істеуі елдің стратегиялық маңызы бар банк жүйесін жай-күйі мен тұрақтылығына әрі орнықтылығын қамтамасыз ету мәселелеріне тікелей байланысты болады.

Қазақстан республикасының банк жүйесі екі деңгейден жоғарғы және төменгі деңгейден тұрады.

Қазақстан Республикасы банк жүйесінің жоғарғы деңгейі егемен Қазақстанның орталық банкі болып табылатын Қазақстан Ұлттық Банкінен тұрады.

Мемлекетің монетарлық билігінің және мемлекеттік банктік менеджменттің басты органы Қазақстан Республикасының экономикалық қаржылық мүддесін тиісінше қамтамасыз етуге ат салысады.

Қоғам мен мемлекеттің мүддесіне сай инвестициялық-қаржылық және кредиттік құзыреті бар Қазақстанның Даму Банкі өзінің ерекше құқықтық мәртебесіне орай деңгей аралық мемлекеттік банк ретінде көрініс тапқан.

Қазақстан Республикасы банк жүйесінің төменгі деңгейін:

1. 
   мемлекетаралық банктер;
   
2. 
   Қазақстан Республикасының резидент банктері (заңды тұлғалары – коммерциялық ұйымдары);
   
3. 
   Қазақстан Республикасындағы резидент емес банктер;
   
4. 
   шетелік қатысуы бар Қазақстан Республикасының резидент банкі – аралас капиталы бар банктер құрайды.
   

Қазақстан Республикасының банк жүйесіндегі коммерциялық банктер акционерлік қоғам нысанында құрылған, Қазақстан Республикасының банктер, банктік қызмет туралы заңнамалық актілері, өздеріне қатысты өзге де заңнамалық актілермен заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер,сондай-ақ арнаулы лицензиялар-рұқсаттар негізіінде банктік операциялармен мәмілелердің барлық түрлерін және тиісті қаржылық қызметті кең ауқымда жүзеге асыратын коммерциялық заңды тұлғалар кредиттік ұйымдар болып табылады.

Банк жүйесінің төменгі(екінші)деңгейіндегі коммерциялық банктер кәсіпкерлік қызметтің айырықша түрін банктік операцияларды тиісті заңдарға және лицензияларға сәйкес жүзеге асыруы арқылы (нәтижесінде)белгілі бір көлемде мол райда табуды көздейтін, таза нарықтық сипаттағы коммерциялық институттар ретінде ерекшеленеді.

Коммерциялық банктер Қазақстан тРеспубликасының тиісті заңдарында заңды тұлғалар үшін белгіленген тәртіппен және банктер туралы заңдарда белгіленген мән-жайлар мен ерекшеліетер негізінде акционерлік қоғам нысанында құрылады.

Жаңадан құрылған коммерциялық банктің акционерлік банктің жарғылық капиталына Әділет министрлігінде не оның жергілікті бөлімдерінде банкті тіркейтін мерзімге қарай елу процент мөлшерінде және тіркелген күннен бастап бір күнтізбелік жыл ішінде толығымен төлем жасайды.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Қаржылық қызметтің банктік қызмет секілді дамуы.
   

3. 
   Банктік қызметті мемлекеттік реттеу және оның әдістері.
   
4. 
   Банктік қызметке мемлекеттік реттеу және оның әдістері.
   
5. 
   Банктік қызметке ұсынылатын пруденциялық нормативтер және өзгеде міндетті нормалар.
   

ТАҚЫРЫБЫ: БАНК ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ САҚТАНДЫРУДЫҢ ҰЙЫМДАСҚАН ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.ҚР Банк жүйесі.

2. Банк қызметін мемлекеттік басқару.
Лекцияның мақсаты: Қазақстан Ресчпубликасының Банк жүйесінмен ондағы басқару әдістерін саралау
Лекцияның мәтіні:

1989 жылдан бастап, елімізде алғашқы коммерциялық банктер, кооперативтік және жеке банктер қатары жұмыс істеді.Сол жылы алғаш құрылған коммерциялық банктерге – Интеринвестбанк, Крамдсбанк, қазіргі Казкоммерсбанк және т.б. жатады.

1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін жариялағаннан бастап нарықтық қатынастардың талаптарына сай келетін меншікті банк жүйесін құруға бетбұрыс жасады.

1990 жылы желтоқсан айында қабылданған ҚазКРО –ғы банктер және банктік қызмет туралы алғашқы заң Қазақстандағы банктіәк реформаны жүргізудің бастапқы кезеңдерін қамтиды.

Бұл банктік реформа Ұлттық банктің 1995 жылға арналған Қазақстандағы банктік жүйені реформалау бағдарламасына сай жүзеге асырылды.

Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты жоюда, макроэкономикалық тұрақтылыққа қлл жеткізуде ҚР банк жүйесі маңызды рөль атқарды.

Қазіргі уақытта қалыптасқан екі деңгейлі банктік жүйенің қызмет етуіне байланысты жасалған талдауда , олардың көрсетіп отырғандай, кемшіліктердің басым бөлігі банктер қызметін реттейтін нормативтік базаны жасаудағы артта қалушылық және оның іске асырылуына іс жүзінде бақылау жасау механизмдеріндегі кемшіліктермен сипатталады.

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы жұмыс жасап отырған банктік жүйенің қалыптасуын үш кезеңге бөледі:

1995 жылғы банктік реформалауға дейінгі жұмыс жасаған банктік жүйенің басты кемшіліктеріне мыналарды жатқызуға болады:

а) Ұлттық (орталық) банк қызметіне байланысты:

• 
  Мемлекеттің қаржы саясатын жүргізу барысындағы Ұлттық банк пен Қаржы министірлігі қызметтерінің жеткіліксіз шоғырлануы;
  
• 
  Коммерциялық банктердің өтімділігін толық қолдау механизімінің жеткіліксіздігі;
  
• 
  Екінші деңгейдегі банктер қызметін қадағалау және реттеу жүйесінің баяу құрылуы;
  
• 
  Валюталық реттеу және бақылау жүйесінің қалыптасуындағы артта қалушылық;
  
• 
  Макроэкономикалық процестерді жедел түрде талдау, оларды болжау және шешім қабылдауда пайдалану денгейінің төмендігі;
  
• 
  Осы уақытқа дейін пайдаланып келегн Ұлттық банк пен екінші денгейдегі банктердің бухгалтерлік есеп жүйесінің халықаралық стандартқа және нарықтық экономика талаптарына сай келмеуі ;
  
• 
  Ұлттық банк жүйесіндегі еңбек ақының төмендігінен кадрлардың кету денгейінің жоғарылығы;
  

• 
  Ұлттық банктер тарапынан белгіленген экономикалық нормативтер мен банк клиенттерінің құқықтарын тікелей бұзған банктердің нарықта қызмет ете беруі;
  
• 
  Қаржы ресурстарын жинақтаудың іс жүзіндегі механизмдерінің әлсіздігі;
  
• 
  Шаруашылық субъектілерінің несиелеу барысында жобаларды бағалау денгейінің және банк үшін несие беруден туындайтын тәуекелді бағалау дәрежесінің, сондай-ақ несиенің қайтарылуына жасалатын бақылаудың қанағаттанарлықсыз денгейде болуы;
  
• 
  Орта және ұзақ мерзімде ірі жобаларды дербес түрде қаржыландыруды іске асыруға мүмкіндік беретін, банктердің капиталдану денгейінің жеткіліксіздігі;
  
• 
  Прогрессивті қаржы құралдарын және технологияларды пайдаланып, игерудің баяулығы;
  
• 
  Банк қызметкерлерін кәсіби жағынан даярлаудың жалпы төмен денгейде болуы.
  

Бірінші кезекте 1994 жылы Ұлттық банктің ұсынысы бойынша Кабинет Министірдің Қаулысына сай арнайы құрылған комиссия Қазагроөнеркәсіп банкіне санация процесін жүргізіп, ондағы орталықтандырылған несиелерге байланысты мерзімі өтен қарыздарды Қазагроөнеркәсіп банктің балансынан Қаржы Министірлігінің қармағында құрылған ауыл шаруашылығын қаржылық қолдау мемлекеттік қорының балансына беру шараларын іске асырды.

Екінші кезекте, Қазақстан Әлем Банкін 1994 жылдың орта кезеңінде Мемлекеттік Экспорттық –импорттық банкке және әмбебап акционерлік ӘлемБанкке бөлу шаралары жүзеге асты.Сөйтіп, ол уақыттағы ӘлемБанктің жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі –35 құрады. Бұл бір жағынан , ӘлемБанктегі мемлекеттің қаржысы мен мемлекеттік емес акционерлер қаржыларын өзара бөлуге мүмкіндік берсе, екінші жағынан Әлем банктегі монополияны жоюға мүмкіндік жасады.

Үшінші кезекте, мемлекеттік мамандандырылған Халық банкін әмбебап банкке түрлендіру шаралары жүргізілді.Түрлендіру мынадай үш кезеңді қамти:

Сонымен, Қазақстанда банк секторын реформалау бағдарламасын іске асыру шегінде Экспортты – импорттық банк, Мемлекеттік даму банкі және Тұрғын үй құрылыс банкі құрылды. Мамандандырылған Банктер қатарына халыққа қызмет көрсетуге маманданған Халық Жинақ банкі де болды.

Мемлекеттік даму банкі-бұл Қазақстан үшін дәстүрлі емес, даму және ғылыми ұйымдардың экспортын қаржыландыру үшін,экспорттық несиелер мен инвестицияларға сақтандыру және кепілдеме беру үшін Әлем банктен бөлініп шыққан банк.

Тұрғын үй құрылыс банкі –бұл тұрғын үй құрылысын коммерциялық құрылысшылары арқылы несиелеуге, халық үшін тұрғын үй жинақ шоттарын қалыптастыру, ипотекалық несиелеу жүйесін құру мақсатында құрылған банк.

Медетші банк –бұл Дүниежүзілік банктің ықпалымен Проблемалық кәсіпорындар үшін госпиталь ретінде құрылған банк. Бұл банкті құру туралы жарғыға сай, ол небәрі 4 жыл мерзімге қызмет етуге уақытша құрылды.

Ұлттық банктің 1995 жылғы реформалау нәтижесінде қолданған шаралары қаржылық және экономикалық тұрақтылыққа қол жеткізді. Ең бастысы, ақша- несие реттеу әдістері мен құралдары әрі қарай дами түсуде.

Банктерді қайта қаржыландыру механизімі түбірімен өзгерді. 1995 ж. ақпан айынан бастап, директивті несиелерді беру тоқтатылды.Орталықтандырылған көздер есебінен берілетін несиелер көлемі мен мерзімі қысқарып, экономиканы несиелеу қызметі Ұлттық банктен екінші денгейдегі банктерге ауысты. Ұлттық банк орталық банктерге тән қызметк: қысқа мерзімді өтімділігін қолдап отыру мақсатында екінші денгейдегі банктерге несие беру, Үкіметке несие беру және ақша-несие және валюталық реттеумен айналысуға көшті.

1995 жылдың бірінші жартысында Ұлттық банктің екінші денгейдегі банктерге берілетін несиелері несиелік ресурстар аукционы арқылы 3 ай мерзімге дейін берілсе, ал екінші жартысында операциялардың ауыртпалығы мемлекеттік бағалы қағаздардың қайталама нарығын өте бастады. 1995 жылы қыркүйек айынан бастап ломбардтық несиелеу жүйесі енгізілді. Базалық ақшалардың өсу қарқынына шек қою мақсатында Ұлттық банк айналысқа өзінің қысқа мерзімді ноталарын шығару арқылы ақша массасын реттеп отырады.

1995 жылы Ұлттық банк қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің нақты мәнін қалпына келтірді. Инфляция төмендеді. Айталық, 1995ж қаңтар айындағы инфляцияның қарқынын 8,9 -дан, қыркүйек айында –2,4-ға дейін төмендету нәтижесінде қайта қаржыландыру мөлшерлемесі. Айта берсек, тағы да басқа көптеген жетістіктерге қол жеткізілді.

Ұлттық банктің 1996-1998 жылға арналған Қазақстан Республикасының банк жүйесін реформалау бағдарламасына сай банктік реформалау әрі қарай жалғасты.

Банк реформасының жүргізу бағдарламасының басты мақсаты- ҚР ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын әрі қарай арттыру және экономиканы қаржыландыру мүмкіндігін кеңейту үшін екінші денгейдегі банктердің жүйесін нығайту.

Көздеген мақсатқа жетуде Ұлттық банк мынадай міндеттерді шешуге күш жұмсайды:

1. 
   Ақша –несиелік реттеу әдістері мен құралдарын жетілдіру;
   
2. 
   Елдің қаржы нарығына Ұлттық банктің араласуы арқылы қолма-қол ақша айналымында әкімшілік басқаруды күшейту;
   
3. 
   Валюталық реттеудің дамыту және алтын валюта резервін басқару;
   
4. 
   Банктік қадағалау жүйесін және банк қызметін реттеу принціптерін түбірімен өзгерту
   
5. 
   Бухгалтерлік есепті және банк жүйесін реформалауды аяқтау;
   
6. 
   Ұлттық банктің басқа елдердің орталық банктермен және басқа да қаржылық институттармен байланысып, халықаралық қаржы ұйымдарына қатысты;
   
7. 
   Ұлттық банктің құрылымын жеңтілдіріп, кадр және техникалық әл-ауқатын нығайту;
   
8. 
   Екінші денгейдегі банк жүйесін сауықтандыру;
   
9. 
   Төлем жүйесінің дамыту;
   

1. 
   Сақтандырудың және сақтандыру қызметінде қолданылатын негізгі түсініктемелер.
   
2. 
   Сақтандыру функциалары.
   
3. 
   Әлеуметтік сақтандыру және сақтандырудың кәсіпкерлік қызмет түріне қарай. Сақтандырудың тарихи түрлері.
   
4. 
   Қаржы мен сақтандырудың қарым қатынасы.
   
5. 
   Сауда рыногы экономикасы шарттарындағы сақттандыру.
   

1. 
   “ҚР Конституциясы” 1995 жыл.
   
2. 
   “Республика президенті туралы” конституциялық заң, 6 май 1999 ж.
   
3. 
   ҚР мемлекеттік қызметі туралы заң күшіндегі ҚР Президентінің жарлығы 26.12.1996 ж.
   
4. 
   ҚР үкіметінің құрылымы туралы ҚР Президентінің жарлығы.
   

қаражат 1995 ж.

2.Худяков А.И Основы теории финансового права. Алматы: Жеті

жарғы 1995 ж.

3.Худяков А.И“Налоговая система РК”. “Подоходный налог”. Алматы;

Баспа 1997 ж.

4.Найманбаев С.М “ҚР қаржылық құқығы”. Алматы. Жеті жарғы 1994 ж.

5.Найманбаев С.М. “ҚР салықтық құқық”. Алматы: Жеті жарғы 1996 ж.

6. Гурбоновой О.М. Финансовое право, учебник под ред. М.”Юрист”, 1996

7. Химичева Н.И. Финансовое право. М, Бек, 1996

8. Гуреев В.И. Налоговое право. М, “Экономика” 1997

9. Худяков А.И, Русско-казахский финансово правовой тольковый

Найманбаев С.М.словарь. Алматы, 1997

10.Петрова Г.Ф “Налоговое право”, М. Норма, 1997

11. 
    ҚР Конституциясы, Алматы “Жеті жарғы” 1995 ж.
    
12. 
    ҚР Азаматтық кодекс /Жалпы бөлім /. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1994ж. № 23-24
    
13. 
    Қаз ССР Азаматтық кодексі. Алматы, 1989 ж.
    
14. 
    ҚР “Банкілік қызметке байланысты кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” 1997 ж. 11 шілдедегі Заңы. ҚР Парламентінің ведомстісі. 1997 № 13-14
    
15. 
    ҚР “ҚР Жергілікті өкілді және атқару органдары туралы” 10 желтоқсан 1993 жылғы Заңы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1993 ж. №23-24
    
16. 
    ҚР Президентінің “ҚР банктері және банкілік қызмет туралы” 31 тамыз 1995 ж. заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. №15-16
    
17. 
    ҚР Президентінің “Лицензиялау туралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1995 ж. № 3-4
    
18. 
    ҚР Президентінің “Мемлекеттік кәсіпорын туралы” 19 маусым 1995 жылғы Заң күші бар жарлығы. 1995 ж. № 9-10
    
19. 
    ҚР Президентінің “Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тутралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. № 3-4
    
20. 
    ҚР Президенттінің “Шаруашылық серіктестіктер туралы” 2 мамыр 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. 1995 ж. № 7, № 15-16
    
21. 
    ҚР Президентінің “ҚР Президенті туралы” 26 желтоқсан 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1995 ж. № 24
    
22. 
    ҚР Президенттінің “ҚР Парламенті және оның депутаттарының статусы туралы” 16 қазан 1995 ж. заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі, 1995 ж. № 21
    

24. Электронное Правительство Республики Казахстан http://e.gov.kz

25. Кәсіпкерлік қызметке салық салу, Кенжебеков Ш., ЦДО, 2007

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі

Пән FPRK 3304 Қаржы құқығы пәні бойынша

: 050509 Қаржы .050301 Құқықтану мамандығының студенттері үшін

Студенттердің өзіндік жұмысының жоспары

(СӨЖ)

СӨЖ – ТАҚЫРЫПТАРЫ

“Қазақстан Республикасының Қаржы құқығы” барлық тақырыптары бойынша оқып үйренуге ұсынылатын нормативті актілер мен негізгі әдебиеттер:

5. 
   “ҚР Конституциясы” 1995 жыл.
   
6. 
   “Республика президенті туралы” конституциялық заң, 6 май 1999 ж.
   
7. 
   ҚР мемлекеттік қызметі туралы заң күшіндегі ҚР Президентінің жарлығы 26.12.1996 ж.
   
8. 
   ҚР үкіметінің құрылымы туралы ҚР Президентінің жарлығы.
   

қаражат 1995 ж.

2.Худяков А.И Основы теории финансового права. Алматы: Жеті

жарғы 1995 ж.

3.Худяков А.И“Налоговая система РК”. “Подоходный налог”. Алматы;

Баспа 1997 ж.

4.Найманбаев С.М “ҚР қаржылық құқығы”. Алматы. Жеті жарғы 1994 ж.

5.Найманбаев С.М. “ҚР салықтық құқық”. Алматы: Жеті жарғы 1996 ж.

6. Гурбоновой О.М. Финансовое право, учебник под ред. М.”Юрист”, 1996

7. Химичева Н.И. Финансовое право. М, Бек, 1996

8. Гуреев В.И. Налоговое право. М, “Экономика” 1997

9. Худяков А.И, Русско-казахский финансово правовой тольковый

Найманбаев С.М.словарь. Алматы, 1997

10.Петрова Г.Ф “Налоговое право”, М. Норма, 1997

11. 
    ҚР Конституциясы, Алматы “Жеті жарғы” 1995 ж.
    
12. 
    ҚР Азаматтық кодекс /Жалпы бөлім /. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1994ж. № 23-24
    
13. 
    Қаз ССР Азаматтық кодексі. Алматы, 1989 ж.
    
14. 
    ҚР “Банкілік қызметке байланысты кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” 1997 ж. 11 шілдедегі Заңы. ҚР Парламентінің ведомстісі. 1997 № 13-14
    
15. 
    ҚР “ҚР Жергілікті өкілді және атқару органдары туралы” 10 желтоқсан 1993 жылғы Заңы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1993 ж. №23-24
    
16. 
    ҚР Президентінің “ҚР банктері және банкілік қызмет туралы” 31 тамыз 1995 ж. заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. №15-16
    
17. 
    ҚР Президентінің “Лицензиялау туралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1995 ж. № 3-4
    
18. 
    ҚР Президентінің “Мемлекеттік кәсіпорын туралы” 19 маусым 1995 жылғы Заң күші бар жарлығы. 1995 ж. № 9-10
    
19. 
    ҚР Президентінің “Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тутралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. № 3-4
    
20. 
    ҚР Президенттінің “Шаруашылық серіктестіктер туралы” 2 мамыр 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. 1995 ж. № 7, № 15-16
    
21. 
    ҚР Президентінің “ҚР Президенті туралы” 26 желтоқсан 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1995 ж. № 24
    
22. 
    ҚР Президенттінің “ҚР Парламенті және оның депутаттарының статусы туралы” 16 қазан 1995 ж. заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі, 1995 ж. № 21
    

24. Электронное Правительство Республики Казахстан http://e.gov.kz

25. Кәсіпкерлік қызметке салық салу, Кенжебеков Ш., ЦДО, 2007
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі
“Құқықтану” кафедрасы

Пән FPRK 3304 Қаржы құқығы пәні бойынша

: 050509 Қаржы .050301 Құқықтану мамандығының студенттері үшін

Оқытушының басшылығымен студенттердің өзіндік жұмыс жоспары

(ОБСӨЖ)
ОБСӨЖ – ТАҚЫРЫПТАРЫ

9. 
   “ҚР Конституциясы” 1995 жыл.
   
10. 
    “Республика президенті туралы” конституциялық заң, 6 май 1999 ж.
    
11. 
    ҚР мемлекеттік қызметі туралы заң күшіндегі ҚР Президентінің жарлығы 26.12.1996 ж.
    
12. 
    ҚР үкіметінің құрылымы туралы ҚР Президентінің жарлығы.
    

қаражат 1995 ж.

2.Худяков А.И Основы теории финансового права. Алматы: Жеті

жарғы 1995 ж.

3.Худяков А.И“Налоговая система РК”. “Подоходный налог”. Алматы;

Баспа 1997 ж.

4.Найманбаев С.М “ҚР қаржылық құқығы”. Алматы. Жеті жарғы 1994 ж.

5.Найманбаев С.М. “ҚР салықтық құқық”. Алматы: Жеті жарғы 1996 ж.

6. Гурбоновой О.М. Финансовое право, учебник под ред. М.”Юрист”, 1996

7. Химичева Н.И. Финансовое право. М, Бек, 1996

8. Гуреев В.И. Налоговое право. М, “Экономика” 1997

9. Худяков А.И, Русско-казахский финансово правовой тольковый

Найманбаев С.М.словарь. Алматы, 1997

10.Петрова Г.Ф “Налоговое право”, М. Норма, 1997

11. 
    ҚР Конституциясы, Алматы “Жеті жарғы” 1995 ж.
    
12. 
    ҚР Азаматтық кодекс /Жалпы бөлім /. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1994ж. № 23-24
    
13. 
    Қаз ССР Азаматтық кодексі. Алматы, 1989 ж.
    
14. 
    ҚР “Банкілік қызметке байланысты кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” 1997 ж. 11 шілдедегі Заңы. ҚР Парламентінің ведомстісі. 1997 № 13-14
    
15. 
    ҚР “ҚР Жергілікті өкілді және атқару органдары туралы” 10 желтоқсан 1993 жылғы Заңы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1993 ж. №23-24
    
16. 
    ҚР Президентінің “ҚР банктері және банкілік қызмет туралы” 31 тамыз 1995 ж. заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. №15-16
    
17. 
    ҚР Президентінің “Лицензиялау туралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі. 1995 ж. № 3-4
    
18. 
    ҚР Президентінің “Мемлекеттік кәсіпорын туралы” 19 маусым 1995 жылғы Заң күші бар жарлығы. 1995 ж. № 9-10
    
19. 
    ҚР Президентінің “Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тутралы” 17 сәуір 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі 1995 ж. № 3-4
    
20. 
    ҚР Президенттінің “Шаруашылық серіктестіктер туралы” 2 мамыр 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. 1995 ж. № 7, № 15-16
    
21. 
    ҚР Президентінің “ҚР Президенті туралы” 26 желтоқсан 1995 жылғы заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомсті. 1995 ж. № 24
    
22. 
    ҚР Президенттінің “ҚР Парламенті және оның депутаттарының статусы туралы” 16 қазан 1995 ж. заң күші бар Жарлығы. ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомстісі, 1995 ж. № 21
    

24. Электронное Правительство Республики Казахстан http://e.gov.kz

25. Кәсіпкерлік қызметке салық салу, Кенжебеков Ш., ЦДО, 2007

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі

Пән FPRK 3304 Қаржы құқығы пәні бойынша

: 050509 Қаржы .050301 Құқықтану мамандығының студенттері үшін
Студенттердің білімін бақылау түрлері:

а) Тестілік сауалнамалар

б) Жазбаша бақылау жұмыстары.

в) Коллоквиумдар

г) Сөзжұмбақтар

д) Глоссарий

1. 
   Мемлекеттің мүлікті және басты сақтандыру-қаржылық қызметтің бір түрі ретінде. Сақтандыру түрлері және сақтандыру қаржылары.
   
2. 
   Қаржылық бақылау-қаржылық қызметтің бір түрі ретінде оның маңызы, принциптері және топтастырылуы.
   
3. 
   Қаржылық-құқылық нормалар: түсінігі, түрлері және құрылымы. Қаржылық –құқылық нормалардың тек өздеріне тән ерекшеліктері.
   
4. 
   Қаржылық-банкілік құқықтың жүйесінің жалпы және ерекше бөлімдері институттарының сипаттамасы.
   
5. 
   Қаржылық сақтандыру құқының жүйесі және оның институттарының қысқаша сипаттамасы.
   
6. 
   Салық, алым баж және басқа да міндетті төлемдердің түсінігі, арақатынастары және ерекшеліктері. Салық органдарының қызметі қаржылық қызметтің бір түрі ретінде. Салық қызметінің әдістері. Мемлекеттің қаржылық қызметінің экономикалық және құқылық негіздері.
   
7. 
   Мемлекеттің қаржылық қызметінің экономикалық және құқылық негіздері
   
8. 
   Қаржылық-банкілік құқық пәні, жүйесі және әдістері.
   
9. 
   Салықтар: түсінігі және олардың нарықтық экономикаға өту кезеңіндегі ролі мен маңызы. ҚР салық жүйесі /түсінігі/ және салық міндеттемелері.
   
10. 
    Қаржылық сақтандыру құқы: пәні, жүйесі және әдістері.
    
11. 
    Қаржылық қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік өкімет және мемлекеттік басқару органдарының жүйесі /топтастырылуы/ және олардың құзыреттері.
    
12. 
    Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі. Орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қаржылар, олардың түрлері және маңызы.
    
13. 
    Сметалық-бюджеттік қаржыландыру, оның түсінігі және обьектілері. Бюджеттік қаржылардың /ассигнования/ түсінігі. Бюджеттік Мекемелердің сметасы, олардың түсінігі, түрлері, маңызы, жасалу және бекітілу тәртібі.
    
14. 
    Ұлттық банктің банкілік операциялары және оның құқылық негіздері. Лизинг-банкілік операцияның және оның құқылық негіздері. Лизинг-банкілік операцияның бір түрі ретінде, оның маңызы.
    
15. 
    Қаржылық – құқылық шарттар: олардың түсінігі, түрлері және белгілері.
    
16. 
    Қаржылық-құқылық актілер, олардың топтастырылуы.
    
17. 
    Бюджетті реттеу, оның түсінігі, мақсаты және әдістері. Тұрақты бекітілген және реттеуші кірістер, олардың түсінігі және маңызы.
    
18. 
    Салықтар, алымдар, баждар, сондай-ақ басқа да міндетті түрдегі төлемдер. Олардың өздеріне тән ерекшеліктері және айырмашылықтары.
    
19. 
    Банкілердің несиелік /кридиттік/ ресурсттарын қалыптасттырудың түсім көздері, сондай-ақ осы ресурстарды түсім көздері бойынша топтастыру.
    
20. 
    Бюджеттік қызмет: түсінігі, әдістері және маңызы.
    
21. 
    Қазақстан Республикасының салықтық құқы: пәні, құқпен реттеу әдісі және салықтық-құқылық қатынастардың ерекшеліктері және маңызы.
    
22. 
    Республикалық бюджеттің және жергілікті бюджеттердің шығыстарының жүйесі, сондай-ақ олардың мемлекет алға қойған саяси, әлеуметтік-экономикалық және т.б. мақсаттарды жүзеге асырудағы рольдері мен маңызы.
    
23. 
    Бюджеттік кірістердің жүйесі /топтастырылуы бойынша/.
    
24. 
    Қаржылық-құқылық шарттар, олардың түсінігі, түрлері және өздеріне тән белгілері.
    
25. 
    Салықтық қызмет-бюджеттік қызметтің бір түрі ретінде. Оның міндетті, басты мақсаты, әдістері және құқылық негіздері.
    
26. 
    “Қаржылар”: түсінігі, функциялары және маңызы. Қаржылық экономикалық институттар, олардың топтастырылуы. Мемлекеттің қаржы жүйесі, оның құрамы.
    
27. 
    Мемлекеттің мүлікті және жеке басты сақтандыруы-қаржылық қызметтің бір түрі ретінде. Мемлекеттің сақтандырудың түрлері және функциялары. Мемлекеттің мүлікті және жеке басты сақтандыру қаржыларының түсінігі. Қаржылық сақтандыру қызметінің әдістері.
    
28. 
    Қаржылық-банкілік құқтың пәні, жүйесі және түсінігі. Қаржылық-банкілік құқта қолданылатын құқпен реттеу әдістері.
    
29. 
    Қаржылық шаруашылық құқы оның пәні, жүйесі және түсінігі.
    
30. 
    “Қаржылар” түсінігі және маңызы. Мемлекеттің қаржылық қызметті, оның түсінігі, міндеттері, басты мақсаты және принциптері. Қаржылық қызметтің әдістері.
    
31. 
    Қаржылар саласындағы басқарудағы Қаржы Министірлігінің қызмет аясы мен өкілеттіктері және оның атқаратын қызметтерінің ролі мен маңызы.
    
32. 
    Қаржылық-банкілік құқтың жүйесі және оның институттарының сипаттамалары.
    
33. 
    Қаржылық-банкілік құқтың жүйесі және оның институттарының сипаттамалары.
    
34. 
    “Бюджет” терминінің мағынасы. Бюджеттің қызмет түсінігі, әдістері және маңызы.
    
35. 
    Бюджеттік кридиттеу, оның әдістері және мақсаты. Бюджеттік дотация және субвенция, олардың атқаратын ролі. Маңызы және берілу тәртібі.
    
36. 
    Қазақстан Республикасында ақшасыз есеп айырысу: формалары және маңызы. Ақшасыз аударымдарды құқпен реттеу.
    
37. 
    Кәсіпорындардың “өзін-өзі өтеулері” және “өзін-өзі қаржыландырулары”. Кәсіпорындардың ақша қаражаттарын түсім көздері бойынша топтастыру, сондай-ақ олардың ақша қорларының түрлері.
    
38. 
    Қаржылық бақылау: түсінігі, топтастырылуы, принциптері және әдістері. Ревизия /тексеру/ оның түрлері.
    
39. 
    Қаржылық жоспарлар, түсінігі және құқылық формасы.
    
40. 
    Қаржылық-экономикалық институттар, олардың түсінігі. Қаржылық-экономикалық институттардың түрлері және олардың меншік формаларына сай топтастырылуы.
    
41. 
    Қаржылық-бақылау мемлекеттің қаржылық қызметінің бір түрі ретінде. Оның түсінігі, принциптері, топтастырылуы және әдістері, сондай-ақ қаржылық тәртіпті сақтаудағы маңызы.
    
42. 
    Қазақстан Республикасы ұлттық банкісінің бақылау, қадағалау жөніндегі міндеттері.
    
43. 
    Қаржылық құқтың деректемелері. Қаржылық құқтың ғылым ретінде пәні мен түсінігі және оның қаржылық /экономикалық/ ғылымдармен байланысы.
    
44. 
    Қазақстан Республикасындағы жергілікті өкілді және атқарушы өкімші органдарының жергілікті бюджет жөніндегі құқылары.
    
45. 
    Салықтық-құқылық қатынастар: топтастырылуы және өздеріне тән ерекшеліктері.
    
46. 
    ҚР Ұлттық банкісі белгілейтін экономикалық нормативтер және оның мемлекеттік өкімет және басқару органдарымен өзара іс-қимылдары.
    
47. 
    Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі /түсінігі/ және оның құрамы. ҚР қаржы жүйесі институттарының сипаттамалары.
    
48. 
    Қаржылық құқтың жүйесі және оның жалпы, ерекше бөлімдері институттарының сипаттамалары.
    
49. 
    Мемлекеттік мүлікті және жеке басты сақтандыру: түсінігі және маңызы. Сақтандыру түрлері және сақттандыру қатынасттарының топтастырылуы.
    
50. 
    Қаржылық-құқылық қатынастар: түсінігі, түрлері және өздеріне тән ерекшеліктері. Қаржылық-құқылық қатынас субьектілері, олардың түрлері.
    
51. 
    Қазақстан республикасы Ұлттық банкісінің шетелдік валютамен және қымбат металдармен жасалатын операцияларды жүзеге асырудағы өкілеттіктері / ҚР 1995 жылғы наурыздағы ҚР Президенттінің “ҚР Ұлттық Банкі туралы” жарлығы.
    
52. 
    Банкілік қызмет: түсінігі, әдістері. Мемлекеттік банкілердің қаржылары және банкілік процент.
    
53. 
    Қазақстан Республикасындағы ақша айналымын басқару, айналымға банкноттар, теңгелер шығару, олардың курсын шет мемлекет ақша бөлінісіне теңеу, сондай-ақ шетелдік валюталар мен, қымбат /бағалы/ металдармен операциялар жасау құқықтары кімдерге берілген /ҚР 1995 жылдың 30 наурыздағы “ҚҚ Ұлттық банкісі туралы” “Валюталық реттеу туралы” заңдары бойынша ҚР Президентінің жарлығы бойынша.
    
54. 
    Қазақстан Республикасындағы ақшалар және ақша жүйесі. Ақшалардың түрлері, атқаратын функциялары және қаржылармен салыстырғандағы айырмашылықтары.
    
55. 
    ҚР бюджеттік процесс: түсінігі, стадиялары, бюджеттік кезең және бюджеттік жыл.
    
56. 
    Мемлекеттік кәсіпорындар мен шаруашылық ұйымдарының ақшалай қаражаттарының түрлері және олардың түсім көздері бойынша топтастыру. Кәсіпорындардың пайдаларын бөлу тәртібі.
    
57. 
    Қаржыландыру және кридиттеу: түсініктері және айырмашылықтары. Мемлекеттік кридит пен банкілік кридиттеудің түсінігі, мақсаттары және маңызы.
    
58. 
    Қаржылық-құқылық қатынастар, олардың түсінігі, түрлері және өздеріне тән белгілері. Қаржылық-құқылық қатынас субьектілерінің түрлері және олардың өз құқыларын қорғау тәсілдері.
    
59. 
    Қаржылық құқтың жүйесінің жалпы бөлімі институттарының сипаттамалары.
    
60. 
    Азаматтардан алынатын мақсатты алым: төлеушілері, алым мөлшері, алымды белгілейтін органдар мен алымның міндетті.
    

“Құқықтану” кафедрасына қарасты “ ҚР Қаржы құқығы пәні бойынша дәріс берудің тестік сұрақтары

а) қолма қол ақша;

б) жанама ақша;

в) ақшаның пайдасы;

г) ақшаның түрлері;

2. Қаржы термині қандай мағыналардан тұрады?

а) материалдық мағынада, экономикалық категория ретінде;

б) материалдық мағынада, экологиялық мағынада;

в) ақшалай мағынада, материалдық мағынада;

г) экономикалық мағынада, қаржылық мағынада;

3. Мемлекет қаржысының функциялары қандай?

а) бөлу және қайта бөлу, бақылау функциялары;

б) бөліну, бақылау функциялары;

в) реттеу, бақылау функциялары;

г) бөлу, қайта жинау, реттеу функциясы;

4. Мемлекеттің қаржылық жүйесі қандай бөліктерді қамтиды:

а) қаржы қатынастарының жиынтығы; ақша қорларының жиынтығы;

басқарудың қаржы аппараты;

б) қаржы қорларының жиынтығы, басқарудың қаржы аппараты;

в) ақша қатынастарының жиынтығы, қаржылық бақылау аппараты;

г) қаржы жиынтығы басқару жиынтығы;

а) мемлекеттік бюджет, арнаулы бюджеттен тыс қорлар, мемлекеттік кредит;

б) мемлекеттік арнаулы бюджеттер, қорлар;

в) мемлекеттік бюджет, арнаулы бюджет;

г) мемлекеттік кредит және мемлекеттік бюджет;

6. Қорлардың ұйымдық дербестігі негізінде кешенді пайдаланылатын бірқатар қоғамдық қажеттіліктерді қаржыландыру үшін тартылатын қаржы ресурстарын қайта бөлу мен пайдаланудың айрықшалықты нысаны бұл:

а) мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар;

б) мемлекеттік бюджет;

в) мемлекеттік кредит;

г) мемлекеттік ақша қорлары;

7. Мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша бос ақша қаражаттарын жұмылдырумен байланысты мемлекеттің заңи және жеке тұлғалармен, соның ішінде шетелдіктермен және оларды мемлекеттің шығыстарын қаржыландыруға пайдаланумен байланысты пайда болатын кредит қатынастарының жиынтығы:

а) мемлекеттік кредит ;

б) мемлекеттік бюджет;

в) мемлекеттік қорлар;

г) мемлекеттік ақша;

8. Қаржылық қызметтің, яғни мемлекеттің ақша қаражаттары қорларын қалыптастыру, бөлу және пайдалануын ұйымдастыру барысында туындайтын қоғамдық қатынастар:

а) қаржылық құқықтың пәні;

б) қаржылық құқықтың функциясы;

в) қаржылық құқықтың мақсаты;

г) қаржылық құқықтың түрлері;

9. Қаржылық бақылау дегеніміз не?

а) Мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыру, бөлу және мемлекеттің ақша қаражаттарын пайдалану процестерінің заңды түрде, сондай-ақ мақсатқа сәйкес жүргізілуін тексеру;

б) Мемлекеттің ақшаларын ұйымдастыру барысында туындайтын қоғамдық қатынастар;

в) Мемлекеттің ақша қаражаттарын еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси құрылыстарының басым бағытттары бойынша қайта бөлінуі;

г) Қаржылық құқықтық қатынастарды реттеу;

10. Қаржылық бақылау жүзеге асыру уақыты бойынша қалай бөлінеді?

а) алдын-ала қаржылық бақылау; ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

б) алдын-ала қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;кейінгі қаржылық бақылау;

в) арнайы қаржылық бақылау, функциялық қаржылық бақылау, банктік бақылау;

г) арнайы қаржылық бақылау, ағымдағы қаржылық бақылау;

11.Орталықтандырылған ақша қорларының құралу көздері мен жұмсалу бағыттарын сипаттайтын экономикалық категория бұл:

а) бюджет;

б) валюта;

в) салық;

г) шығыс;

12. Мемлекет аумағындағы бюджеттерді қалыптастыру және бөлу, сондай-ақ осы бюджеттерден бөлінген ақша қаражаттарын пайдалануды ұйымдастыру барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы бұл:

а) бюджеттік құқық;

б) қаржылық құқық;

в) салықтық құқық;

г) валюталық құқық;

13. Бюджеттік қаржыландыруды тоқтатып тастауға кім құқылы?

а) ҚР қаржы министрлігі және жергілікті қаржы органдары;

б) Ұлттық банк төрағасы;

в) Қаржылық ұйымдар;

г) Салық комитеті;


14. Бюджеттік процестің басты сатыларын көрсет:

а) бюджеттің жобасын әзірлеу, бюджеттің жобасын қарау, бюджетті бекіту, бюджетті атқару және атқарылуына бақылау жүргізу, бюджетті жабу және атқарушы жөнінде есеп беру;

б) бюджетті талқылау, бюджетті әзірлеу;

в) бюджетті жабу , бюджеттер туралы есеп беру;

г) бюджеттің жобасы туралы мәліметтер беру, бюджетті талқылап реттеу, бюджеттің орындалуын қадағалау және бақылау жүргізу;

15. ҚР бюджет жүйесі қандай болып келеді?

а) республикалық және жергілікті;

б) мемлекеттік;

в) орталықтандырылған;

г) облыстық және аудандық;

16. ҚР бюджет жүйесі туралы заңы қашан қабылданды?

а) 1999ж.

б) 1998ж.

в) 1997ж.

г) 1996ж.

17. Бюджеттен тыс қорлардың түрлері қандай?

а) жол қоры, халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қоры;

б) бөбек қоры;

в) сақтандыру қоры;

г) әлеуметтік қамсыздандыру қоры;

18. ҚР қаржы жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатын, ҚР Үкіметінің немесе жергілікті құзыретті органдардың бюджет қарамағына жатпайтын ақша қорлары нысанында қалыптасып, қатаң мақсатқа бағытталған ақшалай қаражаттарды не деп атаймыз?

а) бюджеттен тыс қорлар;

б) қаржы қорлары;

в) мемлекеттік қорлар;

г) бюджеттік қорлар;

19. Мемлекетке қажетті ақша қаражаттарының жинақталуы бұл:

а) кіріс;

б) шығыс;

в) бөлінуі;

г) жинақ;

20 Жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге орталықтандырылған қордан бөлінетін қаржы бұл:

а) шығыс;

б) кіріс;

в) бөлінуі;

г) жинақ;

21. Бюджет бойынша шығыстың кірістен асып кетуі нені білдіреді?

а) бюджет тапшылығын;

б) бюджеттің көбеюін;

в) бюджеттің жинақталуын;

г) бюджеттің азаюын;

23. Мемлекеттік бюджетте жалпы ішкі өнім көлемінің неше шамасындағы тапшылыққа ғана жол беріледі?

а) 2-3%

в) 3-4%

а) Бюджеттік комиссия;

б) Бюджеттік орталық;

в) Үкімет;

г) Парламент;

25. Мемлекеттік бюджеттің кірісін нелер құрайды?

а) ) жоғарыдағы көрсетілгеннің барлығы

б) міндетті төлемдер;

в) жинаулар;

г; салықтар;

26. ҚР “Бюджет жүйесі туралы” заңының нешінші бабында Республикалық бюджетке түсетін кірістер көрсетілген?

а) 7-ші бабында;

б) 3-ші бабында;

в) 5-ші бабында;

г) 2-ші бабында;

27. ҚР “Бюджет жүйесі туралы” заңының қай бабында Республикалық бюджеттің шығыстары көрсетілген?

а) 9-шы бабында;

б) 6-шы бабында;

в) 7-ші бабында;

г) 2-ші бабында;

28. Тосын жағдайларға байланысты шығындарды қаржыландыру үшін республикалық және жергілікті бюджеттер құрамында құралатын қор

а) бюджет резерві;

б) бюджеттік бақылау;

в) бюджет жүйесі;

г) бюджет статистикасы;

29. Бюджет тапшылығын қаржыландыру көздеріне қайсысы жатады?

а) көрсетілгендердің барлығы;

б) сыртқы капитал рыногынан алынған қарыздар;

в) Ұлттық банктің кредиттері;

г) мемлекеттік құнды қағаздарды сатудан түскен табыстар;

30. Валюта итал.тілінен аударғанда қандай мағына береді?

а) құн, баға;

б) ақшалар;

в) ақшаның түрі;

г) ақшаның көлемі;

31. Тауарлардың құнының шамасын өлшеу үшін пайдаланатын ақша өлшемі бұл:

а) валюта;

б) бюджет;

в) ақша;

а) айырбасталымды, ішінара айырбасталымды, айырбасталмайтын;

б) қолданатын, қолданылмайтын;

в) айырбасталымды, айырбасталмайтын;

г) қолданатын, мүлдем қолданбайтын және ішінара қолданылатын;

33. Айырбасталымды валюта дегеніміз ?

а) бұл топқа валюталық шектеу жойылған елдердің валютасы жатады;

б) валютаға, валюта операцияларын жасауға толықтай валюталық шектеу жойылмаған елдердің валютасы;

в) бұған барлық операциялар бойынша валюталық шектеу сақталған елдердің валютасы жатады;

г) тек Қазақстанда қолданатын ақшалар;

34. Ішінара айырбасталымды валюта дегеніміз?

а) валютаға, валюта операцияларын жасауға толықтай валюталық шектеу жойылмаған елдердің валютасы;

б) бұл топқа валюталық шектеу жойылған елдердің валютасы жатады;

в) бұған барлық операциялар бойынша валюталық шектеу сақталған елдердің валютасы жатады;

г) тек Қазақстанда қолданатын ақшалар;

35. Айырбасталмайтын валюта дегеніміз?

а) бұған барлық операциялар бойынша валюталық шектеу сақталған елдердің валютасы жатады;

б) валютаға, валюта операцияларын жасауға толықтай валюталық шектеу жойылмаған елдердің валютасы;

в) бұл топқа валюталық шектеу жойылған елдердің валютасы жатады;

г) тек Қазақстанда қолданатын ақшалар;

36. Валюта курсы дегеніміз не?

а) валюта бағамы бір елдің ақша бірлігінің екінші бір елдің ақша бірлігімен белгіленген құны;

б) валюта бағамымен бір елдің ақшасымен басқа елдің ақшасын ауыстыру;

в) валюта бойынша ақшаны ауыстыру;

г) валюта бойынша ақшаны көбейту;

37. Валюталық операциялардың түрлері қандай?

а) ағымдық және капитал қозғалысына байланысты;

б) ағымдық және негізгі;

в) негізгі және жанама;

г) экономикалық және қаржылық;

38. «ҚР Валютаны реттеу туралы» Заңы қашан қабылданды?

а) 24.12.1996ж.

б) 28.02.1997ж.

в) 27.12.1995ж.

г) 29.12.1998ж.

39. Тарихта қандай валюталық жүйенің типтері қалыптасқан?

а) ұлттық, дүниежүзілік, аймақтық;

б) ұлттық, дүниежүзілік;

в) аумақтық, республикалық;

г) республикалық, мемлекетаралық;

40. Шет ел валютасын сатып алу және ел валютасын сатып алу және онымен жасалатын операцияларды жүргізу тәртібін мемлекеттік реттеу жүйесін не дейміз?

а) валюталық бақылау

б) қаржылық бақылау;

в) валюталық реттеу;

г) қаржылық реттеу;

41. ҚР – ның жаңа ақшасы қашан шығарылады?

а) 1993ж.

б) 1992ж.

в) 1994ж.

г) 1995ж.

42. Ақша қандай түрлерде шығарылады?

а) қағаз ақша және құнды қағаздар;

б) қағаз ақшалар;

в) мыс ақшалар;

г) қағаз ақша, бағалы қағаздар, тиындар;

43. Валюталық бағам дегеніміз не?

а) Бұл басқа бір елдің ақша бірлігіне қатысты бейнелеген сол елдің ақша бірлігінің бағасы;

б) барлық елдердің валюталық ақша бірліктеріне белгіленген мөлшері;

в) Қолма-қол ақшаны шығарып, олардың айналысын ұйымдастыру;

г) валютаның түрлері;

44. Металдық айналысқа байланысты аталып өткен ақша жүйесі қандай?

а) биметаллизм және монометаллизм;

б) биметаллизм;

в) монометаллизм;

г) металлизм және биметаллизм;

45. Биметаллизмнің неше түрі бар?

а) 3

в) 5

а) ақша жүйесіндегі жалпы құндық эквивалент рөлін заңды түрде екі металл атқарады;

б) жалпыға эквивалент ролін бір ғана металл атқаратын ақша жүйесі;

в) алтын және күміс монеталар арасындағы қатынас;

г) қосарлы ақша жүйесін мемлекеттік реттеу;

47. Монометаллизм бұл:

а) жалпыға эквивалент ролін бір ғана металл атқаратын ақша жүйесі;

б) ақша жүйесіндегі жалпы құндық эквивалент рөлін заңды түрде екі металл атқарады;

в) алтын және күміс монеталар арасындағы қатынас;

г) қосарлы ақша жүйесін мемлекеттік реттеу;

48. Құн белгілерін алтынға айырбастау сипатына байланысты алтын монометтализмі неше түрге бөлінеді?

а) 3

в) 4

а) қаржылық бақылау;

б) валюталық бақылау;

в) бюджеттік бақылау;

г) мемлекеттік бақылау жүйесі;

50. Ғылыми негізделген қаржы саясатын, тиімді қаржы механизмін қалыптастыруға жәрдемдесу бұл:

а) қаржылық бақылаудың мақсаты;

б) қаржылық бақылаудың негізі;

в) қаржылық бақылаудың түрі;

г) қаржылық бақылаудың функциясы;

51. Қаржылық бақылау әртүрлі негіздер бойынша нешеге бөлінеді?

а) 4

в) 2

а) тікелей бақылау, жанама бақылау;

б) алдын-ала қаржылық бақылау;ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

в) арнайы қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;

г) бюджеттік бақылау, сақтандыру бақылауы, валюталық бақылау, салықтық бақылау, қаржылық шаруашылық бақылау;

53. Қаржылық бақылау жүзеге асыру уақыты бойынша қалай бөлінеді?

а) алдын-ала қаржылық бақылау;ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

б) тікелей бақылау, жанама бақылау;

в) арнайы қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;

г) бюджеттік бақылау, сақтандыру бақылауы, валюталық бақылау, салықтық бақылау, қаржылық шаруашылық бақылау;

54. Қаржылық бақылау субьектілері бойынша қалай бөлінеді?

а) арнайы қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;

б) алдын-ала қаржылық бақылау;ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

в) тікелей бақылау, жанама бақылау;

г) бюджеттік бақылау, сақтандыру бақылауы, валюталық бақылау, салықтық бақылау, қаржылық шаруашылық бақылау;

55 Қаржылық бақылау аясына байланысты қалай бөлінеді?

а) бюджеттік бақылау, сақтандыру бақылауы, валюталық бақылау, салықтық бақылау, қаржылық шаруашылық бақылау;

б) алдын-ала қаржылық бақылау;ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

в) арнайы қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;

г) тікелей бақылау, жанама бақылау;

56. Бақылауды жүзеге асырудың негізгі қағидалары қайсы?

а) Көрсетілген барлығы;

б) бақылаудың превективтілігі;

в) әрекеттілік, нақтылық;

г) бақылаудың реттіліг, жаппайлығы, әмбебаптығы;

57 Қандай да болмасын қаржылық шараларды жүргізгенге дейін жүзеге асырылатын ескертпе бақылау бұл:

а) алдын ала қаржылық бақылау;

б) ағымдағы қаржылық бақылау;

в) кейінгі қаржылық бақылау;

г) функциялық қаржылық бақылау;

58. Қандай да болмасын қаржылық шараларды жүргізу процессінде жүзеге асырылатын жедел бақылау бұл:

а) ағымдағы қаржылық бақылау;

б) алдын ала қаржылық бақылау;

в) кейінгі қаржылық бақылау;

г) функциялық қаржылық бақылау;

59. Өз қаржылық міндеттерін сапалы орындамағандарға және қаржылық құқық бұзушылық жасаған фактілерін айғақтау мақсатында қаржылық шаралар жүргізілгеннен кейін жүзеге асырылатын бақылау бұл:

а) кейінгі қаржылық бақылау;

б) ағымдағы қаржылық бақылау;

в) алдын ала қаржылық бақылау;

г) функциялық қаржылық бақылау;

60. Белгіленген ұйғарымдардың және мемлекеттің, оның шаруашылық жүргізуші субьектілерінің ақша қорларын жасаудың, бөлудің және пайдаланудың тәртібін айқын сақтау бұл:

а) қаржылық тәртіп;

б) қаржылық бақылау;

в) қаржылық функция;

г) қаржылық реттеу;

61. Қаржылық бақылау әдістерінің ішіндегі ең бастысы бұл:

а) ревизия;

б) инспекция;

в) қарап шығу;

г) қадағалау;

62. Қаржылық құқықтық нормалар неше элементтен тұрады?

а) 3

в) 4

а) Гипотезада;

б) Диспозицияда;

в) Санкцияда;

г) ешқайсысында;

64. Тәртіптік ереженің мазмұнын құрайды

а) Диспозицияда;

б) Гипотезада;

в) Санкцияда;

г) барлығында;

65. Қаржылық құқықтық норманың бұзу салдарын қарастырады және осы норманы бұзушылық қаржылық құқықтық қатынасының түрлері мен жазалау шараларын анықтайды бұл:

а) Санкцияда;

б) Диспозицияда;

в) Гипотезада;

г) барлығында;

66. Ақша қандай қызметтер атқарады?

а) Көрсетілген барлығы;

б) айналым құралы, төлем құралы ретінде пайдаланады;

в) қор жинау және сақтау құралының рөлін атқарады;

г) тауарлар мен әртүрлі қызметтердің құнын көрсетеді;

67. ҚР-да қанша деңгейлі банк жүйесі бар?

а) 2

в) 4

а) жоғарғы деңгейіне;

б) төменгі деңгейіне;

в) орталық деңгейіне;

г) негізгі деңгейіне;

69. ҚР Даму Банкі банк жүйесінің даму деңгейіне жата ма?

а) жоқ

в) кейбір белгілерімен;

г) екі деңгейімен де;

70. Банк жүйесінің төменгі деңгейіне қай банктер жатады?

а) Даму банкінен басқа банктердің барлығы;

б) Даму банк;

в) Ұлттық банк;

г) Валют транзит банк;

71. “Шығыстар ұғымының ” қанша мағынасы бар?

а) қос;

в) жеке;

а) міндеттеушілік, тыйым салушылық, уәкілеттілік;

б) міндеттеушілік, тыйым салушылық;

в) базистік, уәкілеттілік;

г) нормативтік, міндеттеушілік;

73. Қаржылық – құқықтық актілер заңи негізлер бойынша қалай бөлінеді?

а) жоғарыда көрсетілгендердің барлығы;

б) заңнамалық және қосалқы;

в) жоспарлы-қаржылық;

г) нормативтік және жеке;

74. Қаржылық қызмет қалай жүзеге асырылады?

а) мемлекеттік билік және мемлекеттік басқару;

б) мемлекеттік қаржылық билік;

в) мемлекеттік қаржылық басқару;

г) мемлекеттік қаржылық қызмет;

75. Біртекті қаржы қатынастарының тобын реттейтін актілер қаржы-құқықтық актілерінің қайсы түріне жатады?

а) нормативтік;

б) Жеке актілер;

в) заңамалық актілер;

г) қосалқы актілер;

76. Құқық нормаларын белгілі бір төлеушіге немесе қаражаттарды алушыға қатысты нақтылайды бұл:

а) Жеке актілер;

б) нормативтік;

в) заңамалық актілер;

г) қосалқы актілер;

77. Парламент шығаратын заңдар мен қаулылар, Республика Президентінің Жарлықтары бұл қайсы актіге жатады?

а) заңамалық актілер;

б) Жеке актілер;

в) нормативтік;

г) қосалқы актілер;

78. Заңға негізделген және заңды орындауға қабылданған актілер, бұл:

а) қосалқы актілер;

б) Жеке актілер;

в) заңамалық актілер;

г) нормативтік;

79. Мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер бұл:

а) салықтар;

б) табыстар;

в) жинаулар;

г) түсімдер;

80. Салықты ұтымды ұйымдастырудың А.Смит ұсынған классикалық қағидаттары:

а) әділеттілік қағидаттары;

б) анықтылық қағидаты;

в) қолайлылық қағидаты және үнем қағидаты;

г) жоғарыда көрсетілгендердің барлығы;

81.Салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс бұл:

а) әділеттік қағидасы;

б) анықтылық қағидасы;

в) қолайлылық қағидаты;

г) үнем қағидаты;

82. Салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықтауы керек бұл:

а) анықтылық қағидасы;

б) әділеттік қағидасы;

в) қолайлылық қағидаты;

г) үнем қағидаты;

83.Әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс бұл:

а) қолайлылық қағидаты;

б) анықтылық қағидасы;

в) әділеттік қағидасы;

г) үнем қағидаты;

84.Салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс бұл:

а) үнем қағидаты;

б) анықтылық қағидасы;

в) қолайлылық қағидаты;

г) әділеттік қағидасы;

85.Салық салудың қазіргі қағидаттары қандай?

а) жоғарыда көрсетілгендердің барлығы;

б) Қарапайым қағидаты және жеңілдіктердің ең аз саны;

в) Салықтардың анықтығы және салық салудың экономикалық бейтараптығы;

г) Салық салудағы әділдік қағидаты;

86.Еліміздегі салық салу қандай болып келеді?

а) жалпыға бірдей және міндетті;

б) кейбір негізде ғана салық салу;

в) жалпылық міндет;

г) бірыңғай;

87.Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің қағидаттары қандай?

а) пайда (алынған игіліктер) қағидаты; «қайыр көрсету» (төлем қабілеттілігі) қағидаттары.

б) әділеттік қағидаты;

в) қолайлылық қағидаты;

г) үнем қағидаты;

88.Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми басылымдарда-

а) міндетті түрде жариялануға жатады;

б) тек керектілерін ғана жариялайды;

в) мүлдем жарияланбайды;

г) уақытына қарай жарияланады;

89.Қазіргі кезде салық неше функцияға бөлінеді?

а) 3

в) 4

а) фискалдық, реттеуші, қайта бөлу;

б) ұйымдастырушы , реттеуші;

в) негізгі, реттеуші;

г) қайта бөлу ұйымдастыру;

91.Барлық мемлекеттерге тән негізгі функция

а) фискалдық функция;

б) реттеуші функция;

в) қайта бөлу функциясы;

г) ұйымдастыру функциясы;

92. Мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда болған функция

а) реттеуші функция;

б) фискалдық функция;

в) қайта бөлу функциясы;

г) ұйымдастыру функциясы;

93. Түрлі субьектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтетін функция

а) қайта бөлу функциясы;

б) реттеуші функция;

в) фискалдық функция;

г) ұйымдастыру функциясы;

94.Салықтарды салу обьектісі бойынша қалай бөлінеді?

а) тура және жанама;

б) негізгі және жанама;

в) тура және балама;

г) жекелеген және тұрақты;

95.Салықтық негізгі базасы олар:

а) табысқа салынатын салық; тауарларға салынатын салық; капиталға салынатын салық;

б) тұрақты салық, үйлесімді салық, прогресивті салық;

в) қосымша құнға салынатын салық, жер салығы ;

г) мүлікке салынатын салық;

96.Табысқа салынатын салық бұл:

а) корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салығы;

б) жер салығы, мүлікке салынатын салық және т.б.

в) қосымша құнға салынатын салықтар; кеден баждары;

г) үйлесімді салық;

97.Тауарларға салынатын салықтар бұл:

а) қосымша құнға салынатын салықтар; кеден баждары;

б) жер салығы, мүлікке салынатын салық және т.б.

в) корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салығы;

г) үйлесімді салық;

98.Капиталға салынатын салықтар бұл:

а) жер салығы, мүлікке салынатын салық және т.б.

б) корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салығы;

в) қосымша құнға салынатын салықтар; кеден баждары;

г) үйлесімді салық;

99.Бюджет шығыстары қандай бағыттар бойынша жұмсалады?

а) жоғарыда көрсетілгендердің барлығы;

б) қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік;

в) құқық, сот, қылмыстық атқару қызметі;

г) жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер көрсету;

100.Алдағы 3 жылдық кезеңге арналған бюджеттік өтінімдерді республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органға ағымдағы қаржы жылының қай уақытынан кешіктірмей бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган белгілеген кестеге ұсынады?

а) ағымдағы қаржы жылының 25 маусымынан;

б) ағымдағы қаржы жылының 20 маусымынан;

в) ағымдағы қаржы жылының 15 маусымынан;

г) ағымдағы қаржы жылының 10 маусымынан;

101.Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның жобасын Үкімет ағымындағы жылдық қай уақытынан кешіктірмей ҚР Парламентіне енгізеді?

а) 1 қыркүйегінен;

б) 4 қыркүйегінен;

в) 5 қыркүйегінен;

г) 2 қыркүйегінен;

102.Сақтандырудың мақсаты бұл:

а) қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады;

б) өмірді сақтандыру және шаруашылық жүргізуші субьектілер үшін мүлікті сақтандыру;

в) жалпы қоғамдық ұжымдық қорғау болып табылады;

г) медициналық сақтандыру;

103.ҚР Азаматтық кодексі бойынша сақтандырудың нысандарын көрсет:

а) міндеттілік дәрежесі бойынша; сақтандыру обьектісі бойынша; сақтық өтемдерді жүзеге асыру негіздері бойынша;

б) міндеттеуші дәрежесі бойынша;

в) сақтандыру обьектісі бойынша, міндетті сақтандыру бойынша;

г) сақтық қызметі бойынша;

104.Сақтандырудың нысандары міндеттілік дәрежесі бойынша қалай бөлінеді?

а) ерікті және міндетті;

б) жеке және мүліктік;

в) жинақтаушы және жинақтаушы емес;

г) негізгі және міндетті;

105.Сақтандырудың нысандары сақтандыру обьектісі бойынша қалай бөлінеді?

а) жеке және мүліктік;

б) ерікті және міндетті;

в) жинақтаушы және жинақтаушы емес;

г) негізгі және міндетті;

106.Сақтандырудың нысандары сақтық өтемді жүзеге асыру негіздері бойынша қалай бөлінеді?

а) жинақтаушы және жинақтаушы емес;

б) жеке және мүліктік;

в) ерікті және міндетті;

г) негізгі және міндетті;

107.Қазақстанда сақтық қызметтер көрсетудің ассортиментінің неше түрі бар?

а) 40

в) 60

а) жоспарлы тексеру, жоспардан тыс тексеру;

б) толық, жаппай тексеру, ішінара, іріктеп тексеру;

в) құжаттық тексеру, факті бойынша, жасалынған жұмыстың көлемімен сапасын, тауарлық материалдық құндылықтардың бар жоғын тексеру;

г) негізгі тексеру;

109.Тексеру обьектісінің қамтылуы бойынша қалай бөлінеді?

а) толық, жаппай тексеру, ішінара, іріктеп тексеру;

б) жоспарлы тексеру, жоспардан тыс тексеру;

в) құжаттық тексеру, факті бойынша, жасалынған жұмыстың көлемімен сапасын, тауарлық материалдық құндылықтардың бар жоғын тексеру;

г) негізгі тексеру;

110.Тексеру обьектісі бойынша қалай бөлінеді?

а) құжаттық тексеру, факті бойынша, жасалынған жұмыстың көлемімен сапасын, тауарлық материалдық құндылықтардың бар жоғын тексеру;

б) жоспарлы тексеру, жоспардан тыс тексеру;

в) толық, жаппай тексеру, ішінара, іріктеп тексеру;

г) негізгі тексеру;

111. Қаржылық бақылау субьектілері бойынша қалай бөлінеді?

а) арнайы қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;

б) алдан ала қаржылық бақылау;

в) ағымдағы қаржылық бақылау;

г) кейінгі қаржылық бақылау;

112.Қаржылық құқықта қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеудің неше түрі қолданылады?

а) 2

в) 3

а) сақтандыру төлемдері;

б) сақтандыру жармасы;

в) сақтандыру түрлері;

г) сақтандыру негіздері;

114.Сақтандырудың құқықтық қатынасы дегеніміз не?

а) сақтанушы мен сақтандырушы арасындағы қоғамдық қатынастар;

б) тараптардың міндеттері мен құқықтары;

в) азаматтардың арасындағы қоғамдық қатынастар;

г) міндетті сақтандыруды ұйымдастыру;

115.Бюджет неше жылға жоспарланады?

а) 1жылға;

б) 2 жылға;

в) 3 жылға;

г) 4 жылға;
116.Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тәртібін кім айқындайды?

а) ҚР Президенті;

б) Үкімет;

в) Парламент;

г) Әкімдер;

117.Жергілікті бюджеттердің жобаларын әзірлеу тәртібін кім айқындайды?

а) Үкімет;

б) ҚР Президенті;

в) Парламент;

г) Әкімдер;

118.Қаржының пайда болуының бастапқы шарты болып не есептеледі?

а) ақша қатынастарымен ортақтастырылған тауар өндірісі;

б) ақшаның шығуымен байланысты;

в) ақша қатынастарының пайда болуымен байланысты;

г) экономиканың дамуы;

119.Жалпы мемлекеттік қаржы жүйесі қандай болып келеді?

а) мемлекеттік бюджет, арнаулы бюджеттен тыс қорлар, мемлекеттік кредит;

б) бюджеттен тыс қорлар және мемлекеттік кредит;

в) бюджет және бюджеттен тыс қорлар;

г) халықтың қаржысы;

120.Қаржы құқығының жүйесі қалай бөлінеді?

а) жалпы және ерекше;

б) негізгі және жалпы;

в) орташа;

г) қосымша және негізгі;

121.Қаржы термині неше мағынадан тұрады?

а) 2

в) 3

а) республикалық және жергілікті;

б) мемлекеттік;

в) облыстық және аудандық;

г) республикалық және облыстық;

123.Мемлекеттің қаржы саясатының мазмұны бұл:

а) экономикалық заңдардың іс әрекетін есекре отырып және қоғамның даму міндеттеріне сәйкес қаржыны жоспарлы ұйымдастыру болып табылады;

б) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау үшін тиісті қаржы механизмін жасап, оны үнемі жетілдіріп отыру;

в) қаржының орындалуын бақылап отыру;

г) қаржылық саясаттың негізгі міндеттерін орындау болып табылады;
124.Қаржы саясатының негізгі мақсаты қандай?

а) қоғам дамуының аса маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыруға қажет қаржы ресурстарын толық жұмылдыру;

б) қоғамның қаржылық міндеттерінің дұрыс орындалуын қадағалау;

в) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау;

г) кәсіпкерлік қызметті жандандыра түсу;

125.Қазақ хандарының атымен өндірілген мыс ақшалар қай ғасырда пайда болды?

а) 16 ғасырдың соңы, 17 ғасырдың басы;

б) 16 ғасырда;

в) 15 ғасырда;

г) 17 ғасырдың соңы, 18 ғасырдың басы;

126.ҚР ақша бірлігі қандай?

а) 100 тиыннан құралған 1 теңге;

б) 1000 тиыннан құралған 10 теңге;

в) 10000 тиыннан құралған 100 теңге;

г) 1 теңге;

127.Алтын монометаллизмі алғаш рет Ұлыбританияда қай жылы шықты?

а) 1816ж;

б) 1815ж;

в) 1814ж.

г) 1817ж;

128.Алтын монометаллизмінің барлық формалары қашан жойылды?

а) 1929ж – 1933ж

б) 1930ж –1934ж

в) 1931ж – 1935ж

г) 1932ж – 1936ж

129.Қаржы бюджеті дегеніміз не?

а) қарастырылған қаржылық қажеттіліктер мен ресурстарды көрсететін бюджет;

б) қаражаттарын көбіне қаржы активтеріне салатын компания;

в) мемлекетке түсетін бюджет;

г) кәсіпорынның белгілі бір мерзім ішінде қаржылық жағдайын болжамдау;

130.Жергілікті бюджет дегеніміз не?

а) бұл ұлттық табысты аумақтық тұрғыда қайта бөлуге мүмкіндік жасайтын және билік пен басқарудың жергілікті органдарының қаржы базасын жасау;

б) ҚР Парламенті немесе тиісті мәслихат қабылдаған өзгерістер мен толықтыруларды ескере отырып тиісті қаржы жылына бекітілген бюджет;

в) салықтық және басқа да түсімдер есебінен қалыптастырылатын бюджет;

г) жергілікті органдардың кірістерін реттеу;

131Қаржылық бақылау қалай жіктеледі?

а) түрлері, нысандары, оны жүзеге асырудың әдістері;

б) мемлекеттік, қоғамдық және аудиторлық бақылау;

в) сыртқы және ішкі;

г) негізгі және жанама;

132. Қаржылық бақылау жүйесі оны жүзеге асыратын субьектілерге қарай бөлінеді?

а) мемлекеттік, қоғамдық және аудиторлық бақылау;

б) түрлері, нысандары, оны жүзеге асырудың әдістері;

в) сыртқы және ішкі;

г) негізгі және жанама;

133. Макродеңгейдегі қаржылық бақылау бұл:

а) бүкіл мемлекет ауқымында қаржыны ұйымдастыру мен оның іс әрекет етуін бақылау;

б) меншіктің барлық нысанындағы шаруашылық жүргізуші субьектілер деңгейіндегі бақылау;

в) кең ауқымды қаржылық бақылау;

г) аз ауқымды қаржылық бақылау;

134. Микродеңгейдегі қаржылық бақылау бұл:

а) меншіктің барлық нысанындағы шаруашылық жүргізуші субьектілер деңгейіндегі бақылау;

б) бүкіл мемлекет ауқымында қаржыны ұйымдастыру мен оның іс әрекет етуін бақылау;

в) кең ауқымды қаржылық бақылау;

г) аз ауқымды қаржылық бақылау;

135. Қаржы министрлігі, оның Қаржылық бақылау комитеті қандай қызмет атқарады?

а) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

б) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

в) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

г) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

136. Қаржы министрлігінің заңи тұлға құқығындағы Қазынашылық комитеті қандай қызмет атқарады?

а) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

б) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

в) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

г) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

137. Салық комитетінің қызметі қандай ?

а) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

б) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

в) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

г) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

138. Қаржы полициясының қызметі қандай?

а) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

б) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

в) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

г) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

139. “Мемлекетің кірістері” және “Мемлекеттік бюджеттің кірістері” ұғымдары бір біріне ұқсас па?

а) жоқ;

в) міндетті түрде;

г) кейбір негіздері;

140 Мемлекеттің шығыстары экономикалық мазмұны бойынша неше топқа бөлінеді?

а) 3

в) 4

а) 1997ж. 25 маусым;

б) 1998ж. 30 маусым;

в) 1999ж. 1 қаңтар;

г) 2000ж. 1 қаңтар;

142. Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық мемлекеттік құрылымымен анықталады ма?

а) ия;

в) кей жақдайда;

г) екеуі екі бөлек;

143. Унитарлық мемлекеттерде бюджет жүйесі неше буыннан тұрады?

а) 2

в) 4

а) 2

в) 4

а) мемлекеттік бюджет, федералдық бюджет, орталық мемлекеттің бюджеті;

б) орталық (республикалық) және жергілікті бюджеттер;

в) мемлекеттік бюджет, Астана бюджеті;

г) Республикалық маңызы бар қалалар бюджеті;

146. Унитарлы мемлекеттерде бюджет жүйесінің буындары қандай?

а) орталық (республикалық) және жергілікті бюджеттер;

б) мемлекеттік бюджет, федералдық бюджет, орталық мемлекеттің бюджеті;

в) мемлекеттік бюджет, Астана бюджеті;

г) Республикалық маңызы бар қалалар бюджеті;

147. Жергілікті бюджеттер қалай бөлінеді?

а) облыстық бюджет, Астана бюджеті, республикалық маңызы бар қала бюджеті

б) республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті;

в) Астана ауданының бюджеті

г) аудандық және ауылдық бюджеттер;

148. Облыстық бюджеттер қалай бөлінеді?

а) Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың бюджеті);ауылдық округтер мен кенттердің бюджеті;

б) Астана ауданының бюджеті;

в) республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті;

г) орталық бюджет;

149. Астана бюджеті қалай бөлінеді?

а) Астана ауданының бюджеті;

б) Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың бюджеті);ауылдық округтер мен кенттердің бюджеті;

в) республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті;

г) орталық бюджет;

150. Республикалық маңызы бар қала бюджеті қалай бөлінеді?

а) республикалық маңызы бар қала ауданының бюджеті;

б) Астана ауданының бюджеті;

в) Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың бюджеті);ауылдық округтер мен кенттердің бюджеті;

г) орталық бюджет;


151. Жергілікті бюджеттерде салықтық және салықтық емес кірістер неше пайыз құрайды?

а) 85 – 70%

б) 70 – 75%

в) 60 – 55%

г) 50 – 45%

152. Бюджеттен тыс қорлардың қандай жеңілдіктері бар?

а) салық төлеуден босату; кеден баждарын төлеуден босату;

б) коммерциялық қызмет бойынша жеңілдіктер бар;

в) барлық салықтан босату;

г) қосымша құн салығынан босату;

153. ҚР бюджеттен тыс қорларын ата –

а) мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры; мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры;

б) экономикалық қор;

в) экологиялық қор;

г) сақтандыру қоры;

154. ҚР ұлттық қоры қандай функцияларды құрайды?

а) жинақтаушы және тұрақтандырушы функция;

б) жалпы және ерекше функция;

в) реттеуші және негізгі функциялар;

г) эономикалық функция;

155 Сақтандырудың жалпы жүйесінің салыстырмалы дербес бөлігі болып қайсы сақтандыру жатады?

а) медициналық сақтандыру;

б) көлік құралдарын сақтандыру;

в) жүктерді сақтандыру;

г) мүлікті сақтандыру;

156 Сақтандыру кезіндегі негізгі әдістерді ата –

а) бюджеттік әдіс және сақтық әдіс;

б) бюджеттік әдіс;

в) қызметтік әдіс;

г) сақтандыру әдісі;

157 Қоғамдық қорғауда қандай әдіс қолданылады?

а) бюджеттік әдіс;

б) бюджеттік әдіс және сақтық әдіс;

в) қызметтік әдіс;

г) сақтық әдісі;

158 Әлеуметтік сақтандыруда қандай әдіс қолданылады?

а) қызметтік әдіс;

б) бюджеттік әдіс және сақтық әдіс;

в) бюджеттік әдіс;

г) сақтық әдісі;


159. Жалпы сақтандыруда мен өмірді сақтандыруда қандай әдіс қолданылады?

а) сақтық әдісі;

б) бюджеттік әдіс және сақтық әдіс;

в) қызметтік әдіс;

г) бюджеттік әдіс;

160 Аннуитет дегеніміз не?

а) сақтандыру існде рентаны немесе зейнетақыны сақтандыру жөніндегі төлемдердің шамасын көрсетеді;

б) мүлікті сақтандыруды көрсетеді;

в) азаматтық құқықтық жауаптылықты сақтандыруды көрсетеді;

г) жүктерді сақтандыруды көрсетеді;

161. Орталықтандырылған мемлекеттік қорларға мемлекеттік бюджетке, бюджеттен тыс қорларға сақтық және кредит қорларына төленетін әдістер қандай?

а) міндетті және ерікті төлемдердің әдістері;

б) қаражаттарды қайтарусыз және өтеусіз беру және несие беру әдістері;

в) қолма қол ақшасыз және қолма қол ақшамен есеп айырысу әдісі;

г) қайтарымдылық әдісі;

162. Мемлекеттің ақша қаражаттарын бөлген кезде қандай әдістер қолданады?

а) қаражаттарды қайтарусыз және өтеусіз беру және несие беру әдістері;

б) міндетті және ерікті төлемдердің әдістері;

в) қолма қол ақшасыз және қолма қол ақшамен есеп айырысу әдісі;

г) қайтарымдылық әдісі;

163. Қаржы операциялары кезінде қандай әдістр қолданылады?

а) қолма қол ақшасыз және қолма қол ақшамен есеп айырысу әдісі;

б) қаражаттарды қайтарусыз және өтеусіз беру және несие беру әдістері;

в) міндетті және ерікті төлемдердің әдістері;

г) қайтарымдылық әдісі;

164. АҚШ доллары алтынға айырбастау шетел орталық банктері үшін қашан тоқтатылады?

а) 1972ж.

б) 1971ж.

в) 1970ж.

г) 1973ж.

165. Міндетті сақтандыру дегеніміз не?

а) заң актілері талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

б) тараптардың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

в) азаматтардың өмірін, денсаулығын , еңбекке қабілеттілігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін сақтандыру;

г) мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру;

166. Ерікті сақтандыру дегеніміз не?

а) тараптардың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

б) заң актілері талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

в) азаматтардың өмірін, денсаулығын , еңбекке қабілеттілігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін сақтандыру;

г) мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру;

167. Жеке сақтандыру дегеніміз не?

а) азаматтардың өмірін, денсаулығын , еңбекке қабілеттілігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін сақтандыру;

б) тараптардың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

в) заң актілері талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

г) мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру;

168. Мүліктік сақтандыру дегеніміз не?

а) мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру;

б) тараптардың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

в) азаматтардың өмірін, денсаулығын , еңбекке қабілеттілігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін сақтандыру;

г) заң актілері талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

169. Заңды тұлға немесе азаматтың кез келген мүддесі сақтандыру обьектісі бола ала ма?

а) ия;

в) тек қана заңды тұлға;

г) тек азаматтың кез келген мүддесі;

170. Сақтандырушымен сақтандыру шартын жасасқан тұлға ол кім?

а) сақтанушы;

б) сақтандырушы;

в) сақтандырылған адам;

г) азаматтық тұлға;

171. Мына негіздемелердің кез келгені бойынша: сақтандыру шартында белгіленген кезең аяқталғанда не қайсысының бұрын туындауына байланысты сақтандыру жағдайы туған кезде сақтандыру төлемін жүзеге асыруды көздейтін сақтандыру бұл:

а) жинақтаушы сақтандыру;

б) кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;

в) зиян келтіргендігі үшін азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру;

г) шарт бойынша азаматтық құқықтық жауаптылықты сақтандыру;

172. Өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылатын тұлға ол кім?

а) сақтандырылған адам;

б) сақтанушы;

в) сақтандырушы;

г) азаматтық тұлға;


173. Сақтандыру шартына немесе міндетті сақтандыру туралы заң актілеріне сәйкес сақтандыру төлемін алушы болып табылатын тұлға ол кім?

а) пайда алушы;

б) сақтанушы;

в) сақтандырылған адам;

г) сақтандырушы;

174. Міндетті сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайының түрлері қалай белгіленеді?

а) міндетті сақтандыру туралы заң актілерімен;

б) тараптардың келісімімен;

в) міндетті сақтандырушы тараптың келсімімен;

г) нормативті актілермен;

175. Өз еркімен сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайының түрлері қалай белгіленеді?

а) тараптардың келісімімен;

б) міндетті сақтандыру туралы заң актілерімен;

в) міндетті сақтандырушы тараптың келсімімен;

г) нормативті актілермен;

176. Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету қалай жүргізіледі?

а) республикалық бюджет қаражаты есебінен;

б) бюджеттен тыс қаражат есебінен;

в) мемлекеттің қаражаты есебінен;

в) жоғарғы соттың жеке бюджеті есебінен;

177. Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу

а) әркімнің борышы әрі міндеті;

б) заңды тұлғалардың міндеті;

в) жеке тұлғалардың міндеті;

г) негізгі міндет;

178. Сақтандыру сыйлықақыларын төлеудің тәртібі мен мерзімдері немен белгіленеді?

а) шартпен белгіленеді;

б) заңмен белгіленеді;

в) тәртіп бойынша белгіленеді;

г) жарлықтар бойынша белгіленеді;

179. Сақтандыру ұйымы өзінің еншілес сақтандыру ұйымдарын құруға

а) құқылы;

б) құқысыз;

в) құқығы шектеулі;

г) кейбір жағдайда;

180. Қаржы операциялары кезінде қандай әдістр қолданылады?

а) қолма қол ақшасыз және қолма қол ақшамен есеп айырысу әдісі;

б) қаражаттарды қайтарусыз және өтеусіз беру және несие беру әдістері;

в) міндетті және ерікті төлемдердің әдістері;

г) қайтарымдылық әдісі;

181. Заңды тұлға немесе азаматтың кез келген мүддесі сақтандыру обьектісі бола ала ма?

а) ия;

в) тек қана заңды тұлға;

г) тек азаматтың кез келген мүддесі;

182. “ҚР зейнетақымен қамсыздандыру туралы” заңы қашан қабылданды?

а) 1997ж. 25 маусым;

б) 1998ж. 30 маусым;

в) 1999ж. 1 қаңтар;

г) 2000ж. 1 қаңтар;
183. ҚР банктері неше жүйеден тұрады?

а) 2

в) 4

а) Ұлттық банктің лицензиясы арқылы;

б) Үкімет рұқсатымен;

в) Халық банктің рұқсатымен;

г) Даму банкінің рұқсатымен;

185. Жеке меншік банк банкрот болған соң конкурстық меңгерушіні кім тағайындайды?

а) сот;

в) үкімет;

г) халық банк;

186. Ұлттық теңгемізді қай мекеме шығарады?

а) Ұлттық банк;

б) Ұлыбританияда шығарады;

в) Халық банк;

г) Даму банк;

187. Банк банкрот болған кезде кредиторларға неше пайыз ақша қайтарылуы тиіс?

а) 70%;

в) 50%;

а) кепілдік қою арқылы;

б) тіл хат арқылы;

в) айлық арқылы;

г) уәде беру арқылы;

189. Унитарлық мемлекеттерде бюджет жүйесі неше буыннан тұрады?

а) 2

в) 4

а) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

б) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

в) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

г) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

191. Мүліктік сақтандыру дегеніміз не?

а) мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер мен азаматтық құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру;

б) тараптардың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

в) азаматтардың өмірін, денсаулығын , еңбекке қабілеттілігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін сақтандыру;

г) заң актілері талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру;

192. Қаржы министрлігінің заңи тұлға құқығындағы Қазынашылық комитеті қандай қызмет атқарады?

а) республикалық бюджеттің кассалық атарлуын ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау болып келеді;

б) әлеуметтік экономикалық сфераның қаржы саласын тексереді;

в) аумақтық органдары есептелген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің , өсімдер мен айып пұлдар салаларының бюджеттерге толық және дер кезінде түсуіне салықтық тексерулерді жүзеге асырады;

г) экономика мен қаржы қызметі сферасындағықаржы тәртібін сақтау және экономикалық және жемқорлықпен күрес жүргізеді;

193. Қаржылық бақылау жүзеге асыру уақыты бойынша қалай бөлінеді?

а) алдын-ала қаржылық бақылау; ағымдағы қаржылық бақылау; кейінгі қаржылық бақылау;

б) алдын-ала қаржылық бақылау; функциялық қаржылық бақылау;кейінгі қаржылық бақылау;

в) арнайы қаржылық бақылау, функциялық қаржылық бақылау, банктік бақылау;

г) арнайы қаржылық бақылау, ағымдағы қаржылық бақылау;

194. Өз қаржылық міндеттерін сапалы орындамағандарға және қаржылық құқық бұзушылық жасаған фактілерін айғақтау мақсатында қаржылық шаралар жүргізілгеннен кейін жүзеге асырылатын бақылау бұл:

а) кейінгі қаржылық бақылау;

б) ағымдағы қаржылық бақылау;

в) алдын ала қаржылық бақылау;

г) функциялық қаржылық бақылау;

195. Мемлекет қаржысының функциялары қандай?

а) бөлу және қайта бөлу, бақылау функциялары;

б) бөліну, бақылау функциялары;

в) реттеу, бақылау функциялары;

г) бөлу, қайта жинау, реттеу функциясы;

196. Мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша бос ақша қаражаттарын жұмылдырумен байланысты мемлекеттің заңи және жеке тұлғалармен, соның ішінде шетелдіктермен және оларды мемлекеттің шығыстарын қаржыландыруға пайдаланумен байланысты пайда болатын кредит қатынастарының жиынтығы:

а) мемлекеттік кредит ;

б) мемлекеттік бюджет;

в) мемлекеттік қорлар;

г) мемлекеттік ақша;

198. Алдағы 3 жылдық кезеңге арналған бюджеттік өтінімдерді республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органға ағымдағы қаржы жылының қай уақытынан кешіктірмей бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган белгілеген кестеге ұсынады?

а) ағымдағы қаржы жылының 25 маусымынан;

б) ағымдағы қаржы жылының 20 маусымынан;

в) ағымдағы қаржы жылының 15 маусымынан;

г) ағымдағы қаржы жылының 10 маусымынан;

199. Айырбасталымды валюта дегеніміз ?

а) бұл топқа валюталық шектеу жойылған елдердің валютасы жатады;

б) валютаға, валюта операцияларын жасауға толықтай валюталық шектеу жойылмаған елдердің валютасы;

в) бұған барлық операциялар бойынша валюталық шектеу сақталған елдердің валютасы жатады;

г) тек Қазақстанда қолданатын ақшалар;

200. Аннуитет дегеніміз не?

а) сақтандыру ісінде рентаны немесе зейнетақыны сақтандыру жөніндегі төлемдердің шамасын көрсетеді;

б) мүлікті сақтандыруды көрсетеді;

в) азаматтық құқықтық жауаптылықты сақтандыруды көрсетеді;