Перцептивті психиканың төменгі және жоғарғы деңгейі
Сенсорлық қабілеттіліктер
жүктеу/скачать 105,73 Kb.
|
4тапсырма (2)
| Сенсорлық қабілеттіліктер. Жануарлардың сезім мүшелері бұл денгейде өзінің дамуында жетістікке детті деп айтуға болады. Белглі-бір сезім мүшелерінің және олардың әртүрлілік денгейінің болуы тіршілік етудің нақты жағдайларына және жануарлардың өмір сүру жағдайына тәуелді болып келеді. Сезім мүшелеріне жоғарғы компенсаторлық мүмкіндіктер тән, мысалы, бір қатар үңгірлік балықтарда көру мүшесі жоқ болғанда олардың қызметін есту мүшесі жақсы атқара алады. Бес негізгі сезім мүшелерінен басқа кейбір түрлерде сезімталдықтың ерекше түрлері болып, мысалы, ультрадыбысқа (жарқанат) инфрадыбысқа (кит), инр қызыл сәулелерге сезімталдық және т.б.
Егер негізгі перцепция туралы айтатын болсақ, онда орта компонеттерін заттық қабылдауда, дөңгелекауыздылардан басқа, омыртқалылардың барлық түрлері қабілетті болып келеді. Бұндай қабілеттілік талдау мен жалпылауға тек жеткілікті дамған қабілеттіліктің негізінде ғана мүмкін болады. Бірақ төменгі (балықтар) және жоғарғы (құстар мен сүтқоректілер) омртқалылардың араснда қабылдауға қабілеттілік сапалық айырмашылықтары бар. Жоғарғ омыртқалылардың тіршілік ету үшін, жекелеп алғанда индивидуалды тәжірбиені бекіту үшін өте маңызды қабілеттілгі олардң көру арқылы жалплауға қабілеттілігі болып табылады. Бұған дәлел алғаш рет Л.В. Крушинский бейнелеген, көру алаңынан оның жоғалуынан кейін демдердің орын ауыстыруын бақылау қабілеттілігі көрінетін жануарлардың жабайы формаларындағы «экстраполяция» құбылысы тәрізді құбылыс бола алады. Бірнеше уақыт өткеннен кейінгі реакциялар әдісін қолдана отырып жүргізілген көптеген ғалымдардың эксперименттері көрсеткендей, елестер ормасындағы жалпыланған көру бейнелері омыртқалы жануарлардың арасында кеңінен таралған. Эксперименттің мағынасы, жануарлардың көзінше жемді жасырып қоюдан бұрын, оны басқаға, аз тартымды затқа білдірмей алмастырып қояды және оған оны тек бірнеше уақыт өткеннен кейін ғана іздеуге жібереді. Егер жемді тапқаннан кейін жануар «көңілі қалғандығын» көрсетсе, онда елесте басқа заттың бейнесі болған деп болжам жасауға болады. Сонымен, жоғарғы омыртқалылардың, негізінде елестер қалптасатын, заттық қабылдауға, талдауға және жалпылауға қабілеттілігі индивидуалды тәжірбиені жинақтаудың негізін құрайтын күрделі дағдылардың пайда болуының маңызды алғышарты болып табылады. жүктеу/скачать 105,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|