Пікір жазғандар: педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент В. А. Жақсыбаева
жүктеу/скачать 2,91 Mb. Pdf көрінісі
|
Педагогика Молдасан Қ. (1)
| ішкі
қасиеттерін жалпылау екендігі, яғни тікелей қабылданбайтын, ой-қорытындының өнімі болып табылатын, жанамаланған жол- мен алынатындарды жалпылау екендігі есептелінеді. Сонымен, Ньютонның үшінші заңымен бейнеленетін механикалық өзара әрекеттің мазмұны ой-қорытындылардың тізбегінің негізінде анықталады, ол – өзара әрекеттестіктің ішкі ерекшелігі. Осыған ұқсас жолмен, мысалы, тікелей бақылау мүмкін емес және көр- некі елестетулердің объектісі бола алмайтын химиялық қосылу- лардың немесе қоғамдық қатынастардың ішкі құрылымдық қасиеттері ашылады. Екінші айырмашылық мынадан көрінеді, қарапайым түсінік- тер негізінен заттар мен кұбылыстардың жіктелуін, танылуын қамтамасыз етеді, ал соның жанындағы теориялық түсініктер заттардың қандай да бір қасиеттерінің (сапаларының) түрлі көріністерін түсіндіруге мүмкіндік береді. Сондықтан теориялық жалпылауға пікірдің дедуктивті әдісі сай келеді, жалпыдан жалқыға, ішкіден сыртқыға қозғалыс сай келеді. Соңғы, үшінші айырмашылық, ережеге сай, ашық емес, анық емес, қалыптасқан, теориялық жалпылау тек объектілердің кейбір салыстыру, өлшеу әдістерінен ғана емес, осы операцияларды зерттеу жүйесіне, әр түрлі талдауға, т.б. қосудың көмегімен құралады. Барлық мектеп пәндерін оқыту кезінде жоғары сыныпта да, төменгі сыныпта да жалпылауды оның заттық мәніне қарағанда, яғни ішкі және сыртқы, маңызды және маңызсыз көзқарас тұрғы- сынан, ажыратудың қандай да бір нақты және қатаң критерийлері жоқ екенін айтып өту керек. Бұл жағдай түрлі авторлар әр түрлі уақытта жазған бір курстың оқулықтарын салыстыру кезінде жақсы көрінеді. Ірі ғалым мамандар оқулықтар авторларын оқуда нұсқап көрсетілген ұғымдар белгілерінің «ғылымның өзінде» бар нәрсеге сай келмейтіндігі үшін жиі жазғырып жатады. Дәстүрлі педагогика мен психологияда мектеп жасына дейінгілерден жоғары сыныптарға дейін түсініктің әр түрлі сатылары мен жалпылаудың барлық түрлері оқытуда толық ескерілуі керек деген позицияны ұстануы қажет. Осы позицияға 340 сәйкес, оқытудың әрбір сатысында бала алдында өткен тәжіри- бесінен жиналғанды келесі оқыту сатысында «толықтырып», бекітіп отыру керек. Бұл тұжырым бастауыш оқытудағы психо- логиялық-дидактикалық жұмыстарда жақсы көрінеді. Мұнда мектепке дейін балаларда қалыптасқан тұрмыстық тәжірибені, мәліметтер мен жалпылауларды қолдану қажеттігіне үнемі баса назар аударылады. Мысалы, арифметиканы үйрету әдіснама- сында «мектептегі оқытуды мектепке дейінгі оқытудың табиғи жалғасы, дамытылуы ретінде қою мүмкіндігі, балалардың мек- тепке дейін жиналған заттық топтармен байланысы, олардың алғашқы санау, есептеу тәжірибесін толығырақ пайдалану мүмкіндігі ескеріледі, бұл оқытуда математиканы өмірмен тығыз байланыстыра отырып жүргізуге әсер етеді». Тарихты оқытуда тарихи уақыт туралы түсінік маңызды мәнге ие екені белгілі. Психология мен әдістемеде оның алғы- шарттары бала тарих пәнін арнайы оқығанға дейін жинақтала- тын, уақыт аралығының тұрмыстық бағалануында, мектепке дейінгі тәжірибесінде жатыр деп есептеледі. «Баланың тікелей сезімталдық тәжірибесінен туындаған және тарихи уақыт туралы әлі жіктелмеген елестерін өлшеуге қызмет ететін баланың тұр- мыстық уақыт туралы алғашқы түсініктері алдағы уақытта тарихи уақыт туралы түсініктің бүкіл жүйесін құру үшін тиімді болып табылады». Белгіленген ұстаным білім беруді өздігінен маңызды және қажет болып табылатын «сабақтастыққа» ғана бағыттап қой- майды. Бұл жерде сабақтастық былай түсіндіріледі: бастауыш білім беру мектепке дейінгінің табиғи жалғасы , баланың мектепке дейін игерген білімі, атап айтқанда, санақ пен есеп туралы білімі белсенді түрде пайдаланылады және үйлестіріледі. Одан өзге, тұрмыстық уақыт туралы елес тарихи уақыт туралы, яғни оның тарихи ғылыми көрінісіндегі жүктеу/скачать 2,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|