Пікіржазған химия ғылымдарының докторы, профессор С. М. Тәжібаева
Нат рий ал кил сульфо нат та рын алу
жүктеу/скачать 3,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нат рий ал кил сульфо нат та рын алу.
Ал кил сульфо нат тар- дың өн ді рі сін де ши кі зат ре тін де тіз бек те гі кө мір тек атом да ры ның са ны 12-20 жә не қай нау тем пе ра ту ра сы 240-360 о С бо ла тын тар мақ- тал ма ған па ра фин дік кө мір су тек тер (ал кан дар) қол да ны ла ды. Олар ды ди зель оты ны нан кар ба мид тік де па ра фин деу не ме се «Па - рекс» қон дыр ғы ла рын да ад сор бент – цео лит тер дің кө ме гі мен ала ды. Бас тап қы ши кі зат та оле фин дер, аро мат тық кө мір су тек тер жә не кү кі рт ті қо сы лыс тар бол мау ке рек. Со ны мен қа тар ши кі зат ре тін де син те ти ка лық жол мен алы на тын қо сы лыс тар қол да ны луы мүм кін. Өн ді ріс те ал кил сульфо нат тар суль фохлор лау әді сі мен алы на- ды. Суль фохлор лау реак циясын да н -па ра фин дер кү кірт диок си ді жә не хлор мен бір уа қыт та әре кет те се ді: R-H + SO 2 + Cl 2 → R-SO 2 Cl + HCl. Суль фохло рид тер қыш қыл дық гид ро лиз ге тұ рақ ты бо лып ке- ле ді жә не тек су мен ұзақ уа қыт қай нат қан да ға на суль фон қыш- қыл да ры на айна ла ды: 4.1.Аниондыбеттік-активтізаттардыалу 75 R-SO 2 Cl + H 2 O → R-SO 3 H + HCl. Сіл ті мен бейтарап та ған да суль фохло рид тер суль фон қыш қыл- да ры ның тұз да рын тү зе ді: R-SO 2 Cl + 2NaOH → R-SO 2 ONa + NaCl + H 2 O. Суль фохлор лауды ини циатор лар дың (ор га ни ка лық қо сы лыс- тар дың пе рок сид те рі, ра диоак тив ті зат тар дың) қа ты сын да жүр гі- зе ді; ультра күл гін жа ры ғы мен де сәуле леуге бо ла ды. Айт ыл ған- дар дың ішін де ра ди ация лық-хи миялық суль фохлор лау перс пек- тив ті ба ғыт бо лып та бы ла ды. Әдет те суль фохлор лау реак циясы ның ини ци ато ры ре тін де ра- диоак тив ті ко бальт тің γ-сәуле леуі қол да ны ла ды. Ультра күл гін жа рық қа қа ра ған да γ-сәуле леу қо лай лы бо лып та бы ла ды, се бе бі фо то хи мия лық тех но ло гияда ғы ультра күл гін жа рық шы рақ та ры- ның қыс қа мер зім ді қыз ме ті не бай ла ныс ты қиын дық та ры жой ы- ла ды. Бі рақ осы ған қа ра мас тан ра диоак тив ті γ-сәуле леу тә сі лі өн- ді ріс те кең та рал ма ған. Хлор мо ле ку ла сы на ион да ғыш сәуле леу ар қы лы әсер ет кен де хлор дың бос ра ди кал да ры тү зі ліп, тіз бек ті суль фохлор лау реак- циясын бас тайды. Бұл кез де ди- жә не по ли суль фохло рид тер дің тү зі луімен жү ре тін қо сым ша реак циялар да орын ала ды: R–CH(SO 2 Cl)–(CH 2 ) n – CH 2 –R + SO 2 + Cl 2 → → R–CH(SO 2 Cl)–(CH 2 ) n – CH(SO 2 Cl)–R Өн ді ріс тік кө лем де суль фохлор лау реак циясы ның үш өні мі алы на ды, олар дың н-па ра фин дер дің кон вер сия дә ре же сі не қа рай тех ни ка лық ата луы – мер зол Д, мер зол Н жә не мер зол 30 (сәй- ке сін ше кон вер сия дә ре же ле рі – 70, 50 жә не 30 %). Бұл өнім дер- дің құ ра мы кес те де кел ті ріл ген. Кон вер сия дә ре же сі нің ар туымен реак циялық қос па да ғы ди- жә не по ли суль фидтер дің мөл ше рі де ар та тү се ді. Қо сым ша реак циялар ды бол дыр мау үшін кө мір су- тек тер дің айна лу дә ре же сі 30 %-дан ас па ға ны жөн. Мұн дай жағ- дайда SO 2 ар тық мөл ше рін пай да ла нып, про цес ті 20-30 о С тем пе- ра ту ра да жүр гі зе ді. |