ПОӘК «Салық және салық салу» пәні бойынша

Лекцияның жоспары:

1.Салық салу принциптері.

2.Салықтардың функциялары. Салық элементтері.

3. Салықтардың мәні. Салықтар экономикалық категрия ретінде.

Лекцияның мақсаты: салықтардың әлеуметтік – экономикалық мәнін түсіну, оқып –үйрену.Негізгі сөздер: салық, мемлекет, қағидалар, қоғам.

Әрбір мемлекет өзінің, аппаратын қаржыландыруға және өз функцияларын жүзеге асыруға кететін ақша қаражаттары мен қаржы базасы болса ғана ол мемлекет болып қалыптаса алады. Бүкіл мемлекеттік аппарат ретінде қызмет ететін, қоғамға пайдалы кез-келген мемлекет ақшамен өлшенетін өнім шығармайды.

Сондықтан, мемлекет ақша қаражатын 2 түрмен жұмылдырады. 1) жеке меншіктің мемлекетке өз еркімен беруі (мысалы: ішкі және сыртқы займдар); 2) мәжбүрлі түрде салық салу.

Салықтың мәнін түсіну үшін салықтар теориясының классигі А.Смиттің еңбектерінің үлкен маңызы бар. Оның көз-қарасы алдыңғы қатарлы мемлекеттерінің салық жүйесінің негізі ретінде қаланды. А.Смит салық жүйесінің келесі қағидаларын атап көрсетті:

• 
  салықтың заңдылығы (Смиттің ойы бойынша салық – бұл мемлекеттік заң түрінде салынатын және мөлшерін және төлену тәртібін қарастырады);
  

• 
  бірдеңгейлі (кез-келген азамат өзінің табысы арқылы мемлекетті қолдау керек);
  
• 
  анықтылық (салық төлеушіге төлеу уақыты, қалай төленетіні және төлеу мөлшері белгілі болуы керек);
  
• 
  үнемділік (салық минималды ұстау түрінде жүргізілу керек);
  
• 
  төлеушінің шаруашылық меншігі (салық субъектісі болып тәуелсіз азамат болып табылады, өзінің белгілі меншігі бар және өзінің шаруашылық қызметінен табыс алады).
  

Алым – қандай да бір қызметті жүзеге асыруға немесе қандай да бір игілікті қолдануға құқық беретін, арнайы құқықтық қатысуды иелену үшін жеке және заңды тұлғалардан алынатын міндетті біржолғы жарна. Немесе алым дегеніміз, белгілі бір құқықты беру үшін төленетін міндетті жарна.

Төлемақы – қайтарылатын және эквивалентті төлем, ол мемлекет азаматтық құқық субъектісі болған жағдайда, азаматтық-құқықтық қатынастарға жанама түрде жүреді. Төлемақы сонымен қатар – уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан өздеріне өтінішпен келген тұлғаларға көбінесе материалдық сипаттағы табиғи, кейде, өзгеше мақсатта пайдаланылатын белгілі бір объектлерді, не болмаса, соларға байланысты рұқсаттарды бергені үшін заңды немесе жеке тұлғалардан эквивалентті түрде алынатын алым.

Мемлекеттік баж – құқықтық маңызы бар қызметтерді жүзеге асырғаны үшін және соған мемлекеттік органдар немесе құзырлы тұлған өкілеттілік берген құжаттарды беру кезінде алынатын – міндетті төлемақы. Немесе баж дегенміз, мемлекеттік қызметтің орнына құқықтық маңызы бар қызметтерді қолданғаны үшін алынатын міндетті төлемақылардың бір түрі.

Кедендік төлемақы – кедендік істі жүзеге асыру кезінде алынатын төлемдер.

Қазіргі кездегі әдебиеттерді салықтардың төмендегідей функцияларын қарастырады:

• 
  Фискалды (бюджеттік, шоғырландырушылық, жинақтаушылық);
  
• 
  қайта бөлу (әлеуметтік);
  
• 
  бақылау;
  
• 
  қосымша функциялардан тұратын реттеушілік функциясы:
  

1. 
   ынталандырушы
   
2. 
   бөгеу (шектеу)
   
3. 
   ұдайы өндірушілік
   

Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.

Фискалдық функция – барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік – мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын тағдау, оларды мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылды. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады:

• 
  Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол – салықты және бюджетке басқа да төлемдерді төлеуші тұлға, алайда рыноктық механизм арқылы салық ауыртпалығы басқа тұлғаға – салықты алып жүрушіге қойылуы мүмкін;
  
• 
  салық объектісі. Салық салу объектілері және салық салуға байланысты объектілер бойынша салық төлеушінің салық міндеттемесі туындайтын мүлік пен іс-әрекеттер болып табылады;
  
• 
  салық базасы. Ол салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің құндық, заттық немесе өзге де сипаттамасын білдіреді. Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:
  
• 
  табысқа салынатын салық. Бұған корпоративтік табыс
  

• 
  тауарларға салынатын салықтар. Олар қосылған құнға
  

• 
  капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық және басқалары жатады;
  
• 
  салық ставкасы. Салық ставкасы деп салық базасын өлшеу бірлігіне есептеленетін салық мөлшерін атайды. Ол салық базасын өлшеу бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомада белгіленеді. Салық салу практикасында ставкалардыњ мынадай тџрлерін ажыратады: тұрақты (берік) салық ставкалары. Олар табыс көзіне қарамастан салық салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мысалы, мұнайдың 1 тоннасына, газдіњ бір текше метріне)
  

1. 
   Салық дегеніміз не?
   
2. 
   Салық қағидалары қандай?
   
3. 
   Салықтар қашан пайда болды?
   
4. 
   Салық түрлері қандай?
   
5. 
   Салық элементтерін атап көрсетіңіз.
   
6. 
   Салық жіктемесі қандай?
   

Лекцияның жоспары:

1. Салық жүйесінің құрылымы.

2. Салық жүйесінің құрылуы және қалыптасуы. ҚР салық жүйесін басқару.

3.Салық саясатының экономикалық мазмұны. Салық механизмінің құрылымы.

Лекцияның мақсаты: ҚР салық жүйесін оқып –үйрену, басқа елдерлың салық жүйесімен салыстыра білу. Салық саясатының мақсатыв мен міндетін түсіну және бүгнігі күнгі салық саясатына талдау жасай білу.Негізгі сөздер: салық жүйесі, функция, орталықтандырылған қаржы жүйесі.

Салық жүйесі – бұл мемлекет бекіткен және орталықтандырылған, жалпымемлекеттік қаржы ресурстар қорын құру мақсатымен алынатын салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің жиынтығы. Сонымен қатар олардың алу тәсілдерінің, әдістерінің, принциптерінің және салық органдарының қызметтерінің жиынтығы болып табылады.

ҚР-ның салық жүйесі салық кодексіне сәйкес салық қатынастарын және салық органдарының қызметін реттейтін салық түрлерінен, баждардан, жиындардан және де құқықтық нормалардан тұрады.

Салықтарды пайдалану экономикалық басқарудың және кәсіпорындар мен кәсіпкерлердің коммерциялық жалпы қоғамдық мүддесін біріктіруді қамтамасыз етудің белгілі бір әдісі болып табылады.

Салықтардың көмегімен мемлекет қоғамдық функцияларын орындауға керекті ресурстарды өз иелігіне алады. Салықтардың көмегімен кірістердің бөлінуін өзгеріске түсіретін әлеуметтік қамтамасыз ету шығындары қаржыландырылады.

Жалпы, салық жүйесі дегеніміз мемлекетпен белгіленген және қаржы ресурстарының орталықтандырылған жалпы мемлекеттік қоғамдық қорлар салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің жиынтығы, сондай-ақ салықтарды алудың әдәстері мен тәсілдерінің , нысандары мен қағидаларының және салық қызметі органдарынын тұрады.

Қазіргі қоғамда салық қаржы қатынысының мемлекетінің ақшалай табысымен құралғанын көрсетеді, оған қатысты келкесі функцияларды орындалуға тиіс. Мысалы: әлеуметтік, қорғаныс, табиғатты қорғау және т.б. Экономикалық қатынастардың бірі ретінде салықтар экономикалық базиске жатады және объективті қажетті болып табылады. Сол себептен, салықтар мемлекетке өзіне алынған функцияларды, жұмыстарды атқару үшін және салықты жоюды талап ету,ол өз-өзіңді жоюды талап ету деген сөз.

Салықтың түсуі немесе табыстың көбейуі, шаруашылық қызметінің нығайуы, капитал салымының көбейуі, сұраныстың, шаруашылық канъюктурасының жандануы дегенді білдіреді. Салықтың көтерілуі – ол конъюктураның қызуы мен күресу.

Табысқа салынатын салық ставкасының өзгеруі, мемлекет капитал салымына қосымша стимулды кемітеді немесе жасай алады, ал жанама салық көмегімен жұмсалу қорына және баға деңгейіне ықпал ете алады.

Либералды немесе протекционды сыртқы сауда саясатының таңдау арқылы, мемлекет кеден баждарын өзгерте алады, әріптестерінен кезекті немесе қаржылық қолдау алады, немесе ұлттық экспорт талаптарын қояды. Кедендік баж жанама салықтың бір түрі, олардың көтерілуі импорттың қымбаттауына, оның артынан ұлттық тауарлардың, өкінішке орай сыртқы сауда айналымына әсер етеді. Баждың төмендеуі немесе алынуы ішкі нарықта бәсекенің шиеленісуіне, бағаның өсуінің бәсеңдеуіне, сыртқы сауданың жоғарылауына әкеледі.

Салық ставкасы салалар және аймақтарға диференцацияланады. Олар кешен және кешенді құрылымға ықпал ете бастады. Сондықтан мұнайға және газ өндіруге салық жоғары, бірақ аз менгерілген, экономикасы дамымаған аймақтарда төмендеу болады.

Салық жүйесі біртіндеп икемді тетікке айналып келеді. Салық заңының негізін және құрылымының негізін сақтауда мемлекеттік салықтарды реттеу органдары, мемлекеттік экономикалық саясаттың мақсатында уақытша және белгілі бір кәсіпорынды таңдап алып, оның салық ставкасын төмендетеді немесе салықты мүлде қысқартады. Келесі салаларға капитал ретінде жұмасалатын табысқа салықтарды жеңілдету кең қолданыс табуда: ғылыми зерттеулер және олардың жетістіктеріне қол жеткізу, жаңа жұмыс орындарын ашуға, қоршаған ортаны қорғауға.

Салық салуды реттеу объектлері нақтылануда. Мысалы, кәсіпорын табысының екі түұріне салық салу дифференцияланады: таратылмаған (кәсіпорындарда шаруашылық қызметін дамытуға қалдырылған) және таратылған ( дивиденттерге және акция иелеріне төленетін төлем). Дивиденттер сомасына салынатын салық көлемі жоғары болған кезде, таратылмайтын табысқа салынатын салық ставкасының төмендеуі, табыстың екі осы бөліміндегі тепе-теңдіктің, оның таратылмаған бөлімінің пайдасына қарай өзгеретіні анықталған, дивиденттердің бір уақытта төмендеуінен, капиталдың ішкі жинақталуы ұлғайып, инвестицияның өзін-өзі қаржыландыруы өседі, егер бұл тенденция ұзақ уақыттық сипат алатын болса, акциялардың бағасы төмендеп, оларды отандық және шетелдік инвесторлардың сатып алуы қаупі туады. Таратылмайтын табысқа салықтың көтереліуінен және оның дивиденттерге төленетін сомаға азаюуынан кері көріністі көруге болады.

Қазіргі кезде салықтардың реттеуші қызметі табыстар мен пайдаларды салықтан босататып, және сол уақыттағы экономиканы мемлекеттік реттеу мақсатына сәйкес әрекеттер үшін, жалпы және жеке ынталандыру құрайтындай жағдайда емес, керісінше, шаруашылық субъектісі мен оның нақты шаруашылық акциясына берілген салықтық жеңілдіктер көлемінің арасында қатаң сандық тәуелділік орнатуға тырысады.

Батыста экономиканы мемлекеттік реттеудің көптеген мақсаттарына капитал салымын мақсатты түрде ынталандыру арқылы қол жеткізеді. Негізгі капиталдың жаңаруы мен ұлғаюы көлеміне негізінен өсу қарқыны, конъюктура жағдайы, сұраныс, ұлттық бәсекелестік тәуелді, ал инвестиция құрылымына салалық және аймақтық құрылым, ғылыми зерттеу жұмыстарына бағытталу мәселелері тәуелді.

Соңғы он жылда инвестициялық сұраныстарды қамтамасыз ету формасын иеленген, капиталсалуда үлесі 55 пен 85 пайыз арасында ауытқып тұратын өзін - өзі қаржыландыру болып отыр. Өзін-өзі қаржыландырудың мұндай көлемі тек қана мемлекеттік салық саясатының арқасында ғана мүмкін болып отыр, атап айтқанда, үкіметтік органдар қолданған негізгі капиталды жеделтеліген амортизация бойынша есептен шығару санкциясының арқасында жүзеге асып отыр.

1. 
   Салық жүйесі дегеніміз не?
   
2. 
   Салық қандай фунциялар атқарады?
   
3. 
   Салықтардың қалыптасу және даму кезеңдері қандай?
   
4. 
   Салық жіктемесі қандай?
   
5. 
   Салық саясаты дегеніміз не?
   
6. 
   Салық саясатының түрлерін атаңыз?
   
7. 
   Салық саясатының қалыптасуы мен дамуы кезеңдері қандай?
   
8. 
   салық сакясатының типтері қандай?
   
9. 
   Дискреционды салық саясаты дегеніміз не?
   
10. 
    Салық механизмі дегеніміз не?
    

Лекцияның жоспары:

1.Көлік құралдарына салынатын салықтардың жіктелуіне сипаттама.

2.Көлік құралдарына салынатын салықтарды төлеушілер. Салық ставкалары.

3. Салықты төлеу тәртібі мен мерзімі.

Лекцияның мақсаты: Меншікке салынатын салықтар, оның ішінде, көлік құралдарына салынатын салық бойынша оққып – үйрену.

Негізгі сөздер: көлік, салық, двигатель көлемі, ставка, объект, субъект.

Көлік құралдарына салынатын салықты төлеушілер болып меншік құқығында, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектілері бар заңды және жеке тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері табылады.

Салық салу объектілері:үкіметті мемлекеттік тіркеуде жататын және есепте тұрған төлемқұралдары, тіркемелерді қоспағанда, салық салу объектілері болып табылады.

Ал, жүк көтергіштігі 40 тонна және одан асатын карьерлік автосамосвалдар, мамандандырылған медициналық көлік құралдары салық салу объектілері болып табылмайды.

Бұл салық түрінің өзіндік төлеу мен есептеу тәртібі бар.жекелеген жағдайларда салық төлеуші салық сомасын салық заңдылықтарына сүйене отырып, салық салу объектісі арқылы, салық ставкалары, әрбір көлік құралдары бойынша түзету коэфицентін қолдана отырып есептейді. Сонымен бірге салықты бюджетке төлеу объектінің тіркелген жеріне байланысты төленіп отыру керек.

Көлік құралдарына салынатын салықтың ерекше тәртібі бар, ол 4-кестеде көрсетілген.

Ерекше атап өтетін бір жәйт, заңды тұлғалардың көлік салығын өздігінен есептеуі бірқатар себептермен көптеген қателердің пайда болуына және салықтың бюджетке толық түспеуіне алып келуі мүмкін. Келесілерді атап айтуға болады:

- кәсіпорынның балансындағы көлік құралдарын жол полициясы басқармасының мемлекеттік есебіне өткізбеу;

• 
  жол полициясы органдарының мемлекеттік есебінде тіркелмеген көліктік техниканы кәсіпорын территориясында жұмыс істеу үшін пайдалану;
  
• 
  жеңіл автомобильдері көлік құралдарының техникалық паспорттарында двигательдердің көлемі туралы мәлімет текше сантиметрмен берілмеуі, ол техникалық құралдардың қуаттылығын дұрыс анықтауды қиындатады;
  
• 
  көлік құралдарын толық тозуы салдарынан кәсіпорынның баланысынан шығарып тастау бірақ, жол полициясы басқармасына мұндай мәліметтерді бермеу салықты төлеу қажеттілігін туындатады;
  
• 
  бухгалтердің көліктер түрлерінің ерекшеліктерін білмеуі және бос механик немесе жүргізушінің берген ақпараттарына сүйенуі;
  

айырысуды жүзеге асыратын заңды тұлғаларды қоспағанда) көлік құралдары салығы бойынша декларациялық есепті кейінгі жылдың 31-науырызынан кешіктірмей салық органдарына табыс етеді.

1. 
   Көлік құралдарына салынатын салықтардың экономикалық мәні неде?
   
2. 
   Салық ставкаларының түрлерін атаңыз?
   
3. 
   Салық жеңілдіктерін атаңыз?
   
4. 
   Салық базасы дегеніміз не?
   
5. 
   Салық объектіісі не болып табылады?
   
6. 
   Ұсынылған әдебиеттер тізімінен: 3,10,21
   

Лекцияның жоспрары:

1. Жер салығының экономикалық мазмұны.

2.Жер салығының салық ставкаларының құрылымы.

3. Жер салығын есептеу және төлеу механизмі

Лекцияның мақсаты: Жерге салынатын салықтарды есепту мен төлеуді оқып – үйрену.

Негізгі сөздер: жер, салық, объект, ставка, субъект, балл бонитет.

Енді жер салығына келетін болсақ, салық кодексі бойынша қолданылатын салық салу механизмі төмендегідей.

Салық салу мақсатында барлық жерлер олардың арналған нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға:

• 
  Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге;
  
• 
  Елді мекендер жерлеріне;
  
• 
  өнеркәсіп көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығыемес мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі -өнеркәсіп жерлері);
  
• 
  ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, ререациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге(бұдан әрі-ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері);
  

• 
  орман қорының жерлеріне;
  
• 
  су қорының жерлеріне;
  
• 
  запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
  

• 
  тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерді қоспағанда елді мекендер жерлері;
  
• 
  тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.
  

• 
  ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
  
• 
  орман қорының жерлері;
  
• 
  су қорының жерлері;
  
• 
  запастағы жерлер салық салуға жатпайды.
  

Жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты болмайды.

Жер салығы меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар; жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган әр жылдың 1-қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық және сапалық есебінің деректері негізінде есептеледі.

Жеке меншік құқығында; тұрақты жер пайдалану құқығында; бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығындағы салық салу объектілері бар жеке және заңды тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.

Мыналар:

• 
  бірыңғай жер салығын төлеушілер;
  
• 
  мемлекеттік бюджет есебінен қамтылатын ұйымдар;
  
• 
  Салық кодексінің белгіленген салық режимінің 2-үлгісі бойынша салық салу жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар.
  
• 
  Уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары:
  
• 
  Тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелері бойынша Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының біреуі;
  
• 
  Тұрғын үй қоры , соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері бойынша “Алтын алқа”алқасымен наградталған көп балалы аналар.
  
• 
  Діни бірлестіктер жер салығын төлеушілер болып табылмайды.
  

Егер жер учаскелерін иелену немесе пайдалану құқығын растайтын құжаттарда немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, бірнеше тұлғалардың ортақ меншігіндегі жер учаскесі бойынша осы тұлғалардың әрқайсысы жер салығын төлеуші болып табылады.

Тұрақты жер пайдаланудың бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдаланудың меншік құқығын куәландыратын мемлекеттік акт немесе жер учаскесін уақытша пайдалану шарты болмаған жағдайда, пайдаланушыны жер учаскесіне қатысты жер салығын төлеуші ретінде тану үшін осындай учаскені оның нақты иеленуі және пайдалануы негіз болып табылады.

Ал, мынандай жерлер немесе жер учаскелері салық салу объектісі болып табылмайды: елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері; Алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар, жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су қоймалары, жағажайлар, зираттар және халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған өзге де; ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып жатқан жер учаскелері. Ортақ пайдаланудағы кесіп берілген белдеудегі мемлекеттік автомобиль жолдары Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған объектілер орналасқан жер учаскелері.

Жер салығын анықтау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып табылады.

Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге салынатын жер салығының базалық ставкалары 1 гектарға есептеліп белгіленеді және топырақтың сапасы бойынша

Жыл ішінде жер салығын есептеу мен төлеу бойынша міндеттемелер туындаған кезде салық төлеушілер салық міндеттемелері туындаған кезден бастап отыз күнтізбелік күн ішінде ағымдағы төлемдердің есебін салық салу объектісінің орналасқан жері бойынша салық органына табыс етуге тиіс.Ағымдағы төлемдердің есеп-қисабының нысанын және толтыру тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Салық кезеңі ішінде салық салу объектілеріне құқықты берген жағдайда салық сомасы белгіленген ережелерді ескере отырып есептеледі. Жеке тұлғалар бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың 1-қазанынан кешіктірмей төлейді

1. 
   Жерге салынатын салықтардың экономикалық мәні неде?
   
2. 
   Салық ставкаларының түрлерін атаңыз?
   
3. 
   Салық жеңілдіктерін атаңыз?
   
4. 
   Салық базасы дегеніміз не?
   
5. 
   Салық объектіісі не болып табылады?
   
6. 
   қандай коэффициенттер пайдаланылады?
   

Лекцияның мақсаты:

1.Мүлік салығының экономикалық мәні мен табиғаты

2. Жеке тұлғалардың мүлкіне салық құрылымының сипаттамасы

3. Мүлік салығының ставкалары және ерекшеліктері

Лекцияның мақсаты: Меншікке салынатын салықчтар, оның ішінде, мүлікке салынатын салық бойынша оққып – үйрену.

Негізгі сөздер: мүлік, салық, орташа жылдық қалдық құн, ставка.

Жалпы меншікке салынатын салықтың мейлі жер салығы, мүлік немесе көлік құралдарына салынатын салық болсын, олардың мақсаты меншікті тиімді пайдалануға ынталандыру, өйткені салықтың мөлшері меншіктің көлеміне, сапасына қарай белгіленеді. Алайда, көлемінің ірі болуы табыстың көбеюуіне кепілдік бермейді: егер салық салынбаса ірі меншік иелерінің артықшылықтары молаяды да, мүлікті дұрыс пайдалануға ұмтылмайды. Осылайша мүлік салығы, жер салығы қоғам алдында салық жауапкершілігін көтеруге бағытталған нақты салықтарға жатады.

Оның ішінде, мүлікке салатын салықты қарастыратын болсақ, әртүрлі шаруашылық субъектлері мен жеке тұлғалар үшін күрделі, әрі жалпы салықтардың біреуі болып мүлік салығы табылады. Өйткені оны жеке азаматтар да, кәсіпкерлер де төлейді. Қазақстан заң актлеріне сәйкес оның төлеушілері меншік, шаруашылық жүргізу және оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды және жеке тұлғалар. Салық төлеушілердің оны төлеу кезіндегі негізгі міндеті салық салу базасын тиімді анықтау және мүлікті дұрыс бағалау болып табылады. Мүлік салығы жылжымайтын мүлікті тіркеу және бағалау орталығы жүргізген мүлікті бағалауға сәйкес аумақтық салық органдарымен есептеледі.

Салық салу объектілерінің тұрған жері бойынша салық төленетіні жаңалық емес. Бірақ таралып жатқан филиалдар тараптары бар, яғни салық салу объектілері басқа облыстардың (аудандардың) аумағында орналасқан заңды тұлғалар (оның ішінде резидент еместер) салықтың осы түрі бойынша есептеме беру тәртібіндегі өзгерістер белгіленді. Бұл ретте төлемдер объектінің тұрған жері бойынша жүргізіледі, ал заңды тұлғаның филиалдары, өкілдіктері мен басқа да құрылымдық бөлімшелері тұрған жері бойынша ағымдық төлемдердің есептерін және салық бойынша декларация тапсырады. Бірақ бұл орайда олар бас ұйымға көшірмелерді жібереді. Олардың негізінде заңды тұлға жыл аяқталғаннан кейін құрылымдық бөлімшелері бөлігінде есептелген және төленген салық сомалары бойынша жинақтаушы тізілім жасайды. Декларация белгіленген нысан бойынша есепті кезеңнен кейінгі жылдың 31-наурызынан кешіктірмей тапсырады. Қолданылып жүрген заңдарға сәйкес мүлікке салынатын салықты төлеуге төлеуші жауапты.

Бұл жағдайда құрылымдық бөлімшелер бойынша мүлік салығының сомасы жалпы заңды тұлғалар бойынша мүлік салығымен сәйкес келуі керек.

Қазіргі кезде өкілдіктерді пайдаланушылардың категорияларының саны азаюда, өйткені Қазақстанда қолданыстағы салық кодексі бойынша жеңілдіктер келесі субъектлерге қолданылады:

1. 
   Коммерциялық емес ұйымдар;
   
2. 
   Әлеуметтік ұйымдар;
   
3. 
   Ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындағы мемелекеттік кәсіпорындар;
   
4. 
   Негізгі қызметі кітапханалық қызмет көрсету болып табылатын ұйымдар;
   
5. 
   Мемлекеттік меншікке жататын және мемлекеттік бюджеттің қаражаты есебінен қаржыландырылатын су қоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да су шаруашылығы құрлыстарының объектлері бойынша заңды тұлғалар;
   
6. 
   Ауылшаруашылығы өнімін өндіруші- жерді тыңайтуға арналған гидромелиоративті құрылғылар объектлері бойынша заңды тұлғалар бойынша жеңілдікті салық ставкасын пайдаланылады.
   

Жеке тұлғалардың мүлік салығына келетін болсақ, “Салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы” заңда бұл салықты жеке тұлғалардың бөлек төлеуі жөнінде жеке көрсетілмеген болатын.