Полимәдениетті білім беру – заман талабы әміре Қасымхан Абылайұлы

Ұлттық интеграционалдық тәрбие ерекшелігі нақты белгіленген. Полимәдениеттің өзара байланысы акценті мәдениет тәрбиесі, олардың біреуі ұлттық тәрбиемен сәйкес келеді. Сол уақыта да проблематика, ұлттық және мәдениеттері тәрбие ерекшелігінің мақсаты мен міндеттері. Ұлт ретінде, этника аралық пен ұлтаралық өзара әрекет тәрбиесі мәдениетті, өзара тұсіну мен ұғыну сезімі қалыптасады, теңдік пен абырой, ұлттық және дискриминацияға қарсы тұру. Сонымен қатар ұлтаралық тәрбиеден ерекшелігі, көпмәдениетті тәрбие мәдени-білім құндылықтарын игеруді қарастырады, әр түрлі мәдени орталықтарды басқа мәдени құндылықтарға бейімдейді. Осыған сәйкес көпмәдениетті тәрбие этникалық және ұлттық ерекшеліктерді тәрбие жұмысында ең маңызды факторы деп есептейді, ал ұлтаралық тәрбие жеке тұлғаның қалыптасуында этникалық мәдениетке сүйенбейді. Полимәдениетті тәрбие өзгешелік үлкен және кіші ұлт жағдай шарттарының интеграциясы әр алуан[1].

Елімізде көпмәдениеттілік туралы ойлар ұлы ғалымдар мен ағартушылар әл-Фараби, Ж. Баласағұн, М. Қашқари, М.Х. Дулати, Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, А. Байтұрсыновтың тәлім-тәрбиелік мұрасынан бастау алады.

Көпмәдениеттілік білім беру идеясын алғаш көтергендер қатарында ғалым-философтар М.М. Бахтин, Н.А. Бердяев, Н.О. Лосский болды. Қазақстанда бұл мәселе тәуелсіздік алған кезден бері кеңінен зерттеле бастады, ғалымдар М.А. Абсатова, М.Х. Балтабаев, Р. Башарұлы, Қ.Б. Бөлеев, Б.А. Жетпісбаева, К.Ж. Қожахметова, Ш.М. Мұхтарова, С.У. Наушабаева, В.В. Сергеева, С.А. Ұзақбаеваның және т.б. еңбектері жарық көрді. Көпмәдениетті білім берудің теориясы мен практикасына шетелдік ғалымдар В.С. Библер, Дж. Бэнкс,

Бүгінгі таңда әлемде кең өріс алып отырған көпмәдениетті білім берудің басты мақсатын айқындауды ғалымдар бірнеше тұрғыда қарастырады. Америкалық ғалымдар, мысалы, ең бастысы − америкалық қоғамның әрбір мүшесі өздерінің нәсілдік, ұлттық, әлеуметтік, гендерлік, мәдени және діни айырмашылықтарына қарамастан, білім берудің барлық деңгейінде сапалы білім алуы деп санайды. Ресейлік зерттеушілер мұндай білімнің негізгі мақсаты өскелең ұрпақты мәдени өзгешеліктерге құрметпен қарауға тәрбиелеу және көпмәдениетті ортада өмір сүруге даярлау деп есептейді.

Көпмәдениетті білім берудің мәселелеріне жатқызатыны:

• 
  мәдениет пен мәдени сан алуандылық туралы түсінігін қалыптастыру;
  
• 
  Қазақстан елінде тұратын халықтардың мәдени құндылықтарына түйістіру және қазақстандық мәдениетке деген позитивті құндылықты бағыттарды қалыптастыру;
  
• 
  мәдени айырмашылықтарға позитивті қарым-қатынас жасау, этно-әлеуметтік теріс таптаурындарды жеңе білу;
  
• 
  түрлі мәдениеттерді алып жүрушілермен өнімді қарым-қатынас жасай білу дағдылары мен біліктерін дамыту;
  
• 
  ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру.
  

Мектептің оқу-тәрбие процесі білім алушыларда патриоттық құндылықтарға саналы оң қарым-қатынасты, белсенді азаматтық ұстанымды іске асыруға ұмтылуды қалыптастыру, Отанды, Қазақстанның мәдениетін, тарихын, салт-дәстүрлерін сүюге және құрметтеуге тәрбиелеу, мемлекеттік рәміздерді білуді насихаттау және елдің жетістіктері үшін жауапкершілік пен мақтаныш сезімін дамыту арқылы патриоттық сананы қалыптастыруы керек.

Оқу материалының тәрбиелік әлеуетін күшейтуде көзделеді:

– оқытылатын материалдың өмірмен, баланың келешектегі жеке және кәсіби жоспарларымен байланысы;

– оқытылатын пәннің вариативтік бөлімін аймақтың, нақты социумның мүддесі мен қажеттілігін, балалардың қызығушылығы мен қажеттілігін, ата-аналардың әлеуметтік тапсырысын ескере отыра анықтау;

– оқу материалының мазмұнын аксиологиялық тұрғыдан іріктеу, оның құрамдастарының құндылықты және адамгершілік аспектілеріне көңіл аудару;

– оқу міндетін шешуде өз елінің, қаласының, ауылының тарихи және мәдени мұра материалдарын және деректерін пайдалану;

– пәнді оқытуда өлкетану материалдарын қолдану, жергілікті дәстүрлер мен мәдени құндылықтарды ескеру;

– сәйкес тақырыпты қарастыру процесінде елдің өзекті проблемаларын, жергілікті проблемаларды шешуге және талқылауға оқушыларды тарту.

1. 
   Е. Арын : Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б.
   
2. 
   Мектеп педагогикалық ұжымының оқушы отбасымен байланыс орнатудың психологиялық-педагогикалық негіздері. / www.diplomkaz.kz. /
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2050» Стратегиясы.