Практикум Астана 2017 Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
АВО жүйесінде адам қан топтарының тұқым қуалауы
жүктеу/скачать 3,86 Mb.
|
genetika prnov. kaz (1)
| 6.5 АВО жүйесінде адам қан топтарының тұқым қуалауы
Адамда көптік аллельдер типi бойына қан топтары тұқым қуалайды. Қан топтарын бiр ғана ген (I) бақылайды. Осы геннің үш типті аллелі белгілі IА, IВ, I0. Генотипі IOIO болып келетін адамның көбеюі бiрiншi топқа, генотиптері IАIА немесе IАIО екінші, IВIВ немесе IВIО – үшінші, IАIВ – төртінші топқа жатады. I – топ генотипі жағынан О гені бойынша рецессивтi гомозигота, II-ші топ генотипі жағынан А және О гендері бойынша гетеро немесе гомозиготалы. III-топ генотипі жағынан В жене О гендері бойынша гетеро немесе гомозигота, IV- А және В гендері бойынша доминантты гетерозигота. Қан топтарының тұқым қуалауын білудің үлкен практикалық маңызы бар. Мысалы, қан құю мәселесінде бiрiнші топқа жататын қанды барлық адамдарға құюға болады, қанның екінші тобын тек екiншi және төртінші топқа, үшінші топқа жататын қанды тек үшiнші және төртінші топқа, ал төртінші топқа жататын қанды тек төртiншi топтағы қаны бар aдамғa құюға болады. Осымен катар, қан топтарының тұқым қуалауын медицинада әкелік, шешелiк міндеттерді анықтауда, сот-тергеу жұмыстарында кеңінен пайдаланады. Төмендегі кестеде ата-аналарының қан топтары негiзiнде балада мүмкін болатын қан топтары көрсетілген. Адам қанының резусы оң (Rh+) қасиетін доминантты ген басқарса, ал резусы теріс (rh-) белгiнi рецессивтi ген а анықтайды. Бұл белгiлер Мендель заңдарына сәйкес тұқым қуалайды. Резусы тepic қанды резусы оң адамға ешқашан құюға болмайды. Бұл құбылысты 1939 жылы Винер, Левин және Ландштейнер ашқан. Зерттеулерге қарағанца еуропоидты нәсілдердің 84 пайызында ре- зусы оң гені (Rh+), ал 16 пайызында резусы теріс (rh-) гені бары екені анықталған. Негроидты типтес нәсілдерде және Австра- лияның байырғы, тұрақты тұрғындарының қанында резусы оң (100 пайызды құраса, монголоидтарда (кәрістерде, қытайлықтарда, жапондықтарда) 99-100 % жақын болады. 22-кесте. Қан топтарының тұқымқуалауы
Егер Rh+ гені бойынша гомозиготалы немесе гетерозиготалы еркек резусы тepic (rh-) әйелге үйленсе, пайда болған ұрпақтын резусы оң (Rh+) болады. Резусы теріс ананың денесінде резусы оң баланың өcyi, ана мен бала арасында қайшылықтар тудырады. Бiрiншi балада бұл қайшылық білінбейді. Екiншi баладан бастап, баланың қанында шешесі арқылы өткен антиденелер көбейе бастайды. Бұл табиғи iш тастауға, өлi тyyғa, тірі туылған жағдайда баланың ой-өрici кем болады. Баланы аман сақтап қалу үшiн стерильдi жағдайда кіндік артериясы арқылы баланың денесiндеri қанды алып, ал кiндiк венасы арқылы донорлық қан құяды. Сонымен, генетиканың тұқым қуалау заңдарын бiлy, мұндай мәселенің алдын ала жоспарлауға және (rh-) анадан туған (Rh+) баланың қанын толық ауыстыруға жағдай жасауға мүмкiндік тудырады. жүктеу/скачать 3,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||