Принциптері

Активті шот 
Дебет
Шоттың атауы(номері)
Кредит
С
1
– 
есепті кезеңнің
басындағы (опера- 
циялар 
орындал-
ғанға дейінгі)
қалдық 
Шаруашылық операцияларының 
нәтижесінде қалдықтың көбеюі 
Шаруашылық операцияларының 
нәтижесінде қалдықтың азаюы 
Дебеттік айналым (барлық шаруашылық 
операцияларының сомасы) 
Кредиттік айналым (барлық шаруашылық 
операцияларының сомасы) 
С
2
– 
есепті кезеңнің аяғын- 
дағы (операциялар орындал- 
ғаннан кейінгі) қалдық 

Сурет 4.2 - Активті шотқа жазу 
Мысалы, «Кассадағы ақша қаражаттарың шотындағы бастапқы сальдо 
сомасы - 20000 теңге делік. Есепті кезең ішінде кассадағы нақты ақшаның 
қозғалысы бойынша төмендегі операциялар орыналды: 
1.
Сатып-өткізілген өнім үшін кассаға нақты ақшамен түсім қабылданды- 
300000 
теңге; 
2.
Банктегі есеп айырысу шотынан кассаға нақты ақша алынды-500000 
теңге; 
3.
Кассадан жұмыскерлерге еңбек ақы төленді –490000 теңге; 
4.
Сатып-өткізілген өнім үшін кассаға қабылданған түсім банктегі есеп 
айырысу шотына өткізілді- 300000 теңге 
Жоғарыдағы мәліметтердің негізінде «Кассадағы ақша қаражаттарың 
шотына жазу тәртібі төмендегідей болады: 
д
ебет
Касадағы ақша қаражаттары
Кредит
С
1 
– 20000 
теңге
1)
300000 
теңге 
2)
500000 
теңге 
3)
490000 
теңге 
4)
300000 
теңге 
Дебеттік айналым – 800000 теңге 
Кредиттік айналым –790000 теңге 
С
2 
– 30000 
теңге 
Есепті кезеңнің аяғында «Кассадағы ақша қаражаттарың шоты бойынша 
ақырғы сальдо (30000 теңге) бастапқы сальдоға (20000 теңге) дебеттік 
69 

айналым сомасын (800000теңге) қосып, одан кредиттік айналым сомасын 
(790000 
теңге) шегеру арқылы анықталады.
Шаруашылық операцияларын активті шоттарға жазу кезінде екі жағдай 
айқындалуы мүмкін. 
Бірінші жағдай: бастапқы сальдо сомасы мен шоттың дебеті бойынша 
айналым сомасының қосындысы шоттың кредиті бойынша айналым сомасынан 
көп болуға тиісті. Мұндай жағдайда жоғарыда келтірілген формула бойынша 
есепті кезеңнің аяғына сальдо анықталады. 
Екінші жағдай: бастапқы сальдо сомасы мен дебеттік айналым сомасының 
қосындысы шоттың кредиті бойынша айналым сомасына тең болады. Мұндай 
жағдайда шотта есепті кезеңнің аяғына сальдо болмайды. 
Кәсіпорын активтері құралу көздерінің әрбір жекелеген түрлерінің нақты 
бары мен олардың қозғалысының есебін жүргізу үшін пайдаланылатын 
шоттарды 
пассивті шоттар
деп атайды. 
Пассивті шоттар есепті кезеңнің басында баланстың «Капиталң және 
«Міндеттемелерң бөлімдерінің баптары бойынша ашылады. Есеп объектілері 
бойынша бастапқы және ақырғы сальдо пассивті шоттардың кредитінде 
жазылады.
Төменде пассивті шотқа жазу тәртібі келтіріледі ( сурет 4.3.)

жүктеу/скачать 2,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: