4-тақырып. В.фон Гумбольдтың лингвистикалық көзқарастары.
Тіл философиясы. Тіл формалары туралы ілім. Тілдің ішкі формасы туралы түсінік. Тіл және ойлау. Халықтық рух түсінігі. Тіл-әрекет және тіл-әрекеттің жемісі. Тілдердің типологиялық топтастырылуы принципі. В.фон Гумбольт – тіл әлемінің ерекше бейнесі.
5-тақырып. ХІХ ғ. 2-жартысындағы пайда болған лингвистикалық мектептер ХІХ ғ. 2-жартысындағы тіл білімінің басқа ғылымдар жетістіктерімен байланысы. А.Шлейхердің натуралистік бағытының қайнар көзі. А.Шлейхер концепциясының жетістіктері мен қателіктері. А.Шлейхердің «Родословное древо» еңбегі. А.Шлейхердің типологиялық топтастыруы. Ф.И. Буслаев еңбектеріндегі жалпы тіл білімі мәселелері. Г.Штейнталь концепциясы.
6-тақырып. ХІХ ғ. 2-жартысындағы компаративистиканың қалыптасуы.
Тілді басқа ғылымдар жетістігімен байланыстыра зерттеу – ХІХ ғ 2-жартысындағы тіл білімі дамуының негізгі ерекшеліктерінң бірі. Август Шлейхердің натуралистік концепциясы және оның компаративистикадағы көрінісі. Логика-нрамматикалық бағыт (К.Беккер, Ф.И. Буслаев). Психологиялық бағыт (Г.Штейн-таль және А.А. Потебня). Жас грамма-тикалық мектеп және оның тілді зерттеу принциптері.
7-тақырып. ХІХ ғ. тіл біліміндегі универсалды-логикалық бағыт. Натуралистік бағыт. Психологиялық бағыт. Жас грамматикалық бағыт.
К.Беккердің «тіл организмі». К.Беккер сөйлеудің психогенезі туралы, логика мен грамматика арақатысы, логикалық, грамма-тикалық және этимологиялық формалар туралы. Ф.И.Буслаев грамматикалық фор-малар мен ойлау заңдары арасындағы қатынас және логика мен грамматика арасындағы шектік туралы. Сөз таптарын және сөйлем мүшелерін бөлудегі логика-синтаксистік негіздер. А.Шлейхер ілімі. Тілді тірі организм ретінде қарау. Тіл дамуының екі кезеңі туралы. Тілдегі мағына және қатынас түсінігі. Тілдердің типологиялық топтастырылуы. Ата тіл туралы түсінік және туыстық шежіре мен реконстркуция принциптері. И.Шмидтің толқын теориясы. М.Мюллер теориясы – натурализмнің ерекше түрі. ХІХ ғ. 2-жартысындағы психология және тіл білімі. Г.Штейнтальдің лингвистикалық жүйесі. Логикалық бағытқа сын. Тілдік ойлау мен ішкі форма туралы ілім. Этникалық психология. А.А. Потебняның лингвистикалық көзқарастары. А.А. Потебняның зерттеулеріндегі семантика-лық бағыт. Сөздің таңбалылығы туралы ілім. Полисемияны жоққа шығару. Сөз және контекст. Грамматикалық форма және грамматикалық мағына туралы ілім, сөз таптарының және сөйлем мүшелерінің қалыптасуы туралы. В.Вундтың лингвис-тикалық көзқарастары. Халық психология-сы ұғымы. Түсінік беретін мағыналар мен ым тілдері туралы ұғым. Сөйлем туралы ілім. Неміс жас грамматистерінің көзқарасында-ғы позивитистік және жеке психологиялық негіздер. Лейпцик мектебінің «Манифесті» және оның негізгі тезистері. Г.Остгоф және к.Бругман. Дыбыстар заңдылықтары және анология туралы ілім. Ықтималдық және абсолюттік хронология ұғымы. Жас грамматистер «атомизмі». Г.Пауль теория-сы. Тіл тарихы-тіл білімінің пәні мен мазмұны. Қарым-қатынас процесіне сипаттама. Индивид, қоғам және тіл. Тіл және диалектілер. Салыстырмалы-тарихи әдістің жетілуі мен дамуы.