Берілгендер қоры туралы мӘлiмет

Берілгендер қоры туралы мӘлiмет

1. 
   Берілгендер қорында кестені құру
   

1. 
   Tool - Database Desktop (Сервис-БҚ жұмыс столы / қабықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрінеді.
   
2. 
   Терезеден File — New - Table (Файл — Жаңа - Кесте) командасын беру. Create Table (Кесте құру) сұхбаттық терезесі шығады. Онда ашылатын тізімнен қажетті кесте форматында таңдалып (Paradox). Алғашқы рет Paradox_7 форматы іске қосылып, терезе өрісінде осы атау көрінеді.
   
3. 
   Paradox_7 форматымен таңдап, Ok түймесін шерту (онда пайдалануға болатынын өріс типтерін жеткілікті). Бірінші бағанында автоматты түрде өрістің нөмірі жазылып қойылған кесте өрісі атауын сипаттау терезесі көрінеді.
   
4. 
   Екінші бағаннан бастап ретімен өріске берілетін атауды (FieldName), өріс типін (Type), өлшемін (Size) енгізу (өлшем өріс симвоолдық типті болса ғана енгізіледі). Өрісіті кілттік ету қажет болса, оны бесінші бағанды (Key) көрсетілуі тиіс. Ол "*" символы арқылы белгіленеді (жалпы, кілт Delphi-де және MS Access сияқты арнайы БҚБЖ-лерінде кеңінен пайдаланылады).
   

1. 
   Өріс атауының ортасында нүкте (.) символы енгізілгені жөн;
   
2. 
   Өрістерді сипаттау не дайындау терезесінің бірінші бағанында автоматты түрде атаулардың реттік нөмірлері көрсетулі тұрады. Оларға көңіл бөлмеу керек. Кезекте өріске мән енгізілген соң КҚ не сәйкес курсорды басқару пернесінің тиіс. Kypcop келесі өріске орналастырылып қойылады;
   
3. 
   Үшінші бағанға өріс типінің (Type) енгізілуі тиіс. Ол үшін курсор бағанда орналасқан соң Бос орын пернесін басу керек.
   

4. 
   Өріс сипаталып болған соң терезенің Save As... түймесін шерту. Құрылатын кесте атауы сүралатын Save table as... терезесі көрінеді.
   
5. 
   Терезеде кесте атаулары сақталатын ішкі бума (мысалы, My Databases) құрып, оны ашу (егер ішкі бума бұрын құрылған болса, оны ашу жетлкілікті). Файл атауы өрісіне кесте атын енгізу (мысал, Rousl.db) және каталог алиасы үшін терезеде көрінген WORK: атауын қалдырып, Сақтау түймесін шерту. Кесте құрылымы Rousl.db атауы бойынша My Databases бумасында сақталып қойылады.
   
6. 
   Терезені жабу керек.
   

1. 
   Database Desktop терезесінің мәзірінен File — Open — Table (Файл — Ашу - Кесте) командасын беру. Open Table терезесі көрінеді. Терезеден MyDatabases ішкі бумасын ашып және каталог алиасы үшін жүйе дайындаған WORK: атауын қалдырып, бума ішіндегі қажетті өріс сипаттамалары жазылған кесте атауын (Rousl.db) таңдап, одан әрі Ашу түймесін шерту керек. Өрістер енгізілген терезе ашылады.
   
2. 
   Кестені толтыруға, берілгендерді редакциялауға мүмкіндік беретін Table — Edit Data (Кесте — Берілгендерді редакциялау) командасын беру (аспаптар панелінің аттас пернесін басуда болады). Rousl атауының астына 1 саны жазылып, (+) өрісіне курсор орналастырылып қойылады.
   
3. 
   Өрістерді толтыру.
   
4. 
   Терезені жабу.
   

Жалпы, BDE — Delphi-дің құрылған қосымшамен берілгендер қоры арасында байланыс орнату, олармен жұмыс істеу жүйесі. Ол Paradox, dBase берілгендер қоры жүйелері үшін, ал соңғы кездегі Access, FoxPro үшін де басқару жүйесі болып табылады. Бірақ соңғы жүйелерге қол жеткізу үшін арнайы программаны пайдалану керек.

Екіншісі — күрделі SQL — серверлік InterBase, т.б. жүйелерімен жұмыс істеу үшін бірінші жиынтықтың Paradox драйверлермен жұмыс тәсілі көрсетілген.

1. 
   SQL Explorer(SQL зерттеушісі (браузері));
   
2. 
   BDE Administrator (BDE басқарушысы);
   
3. 
   SQL Explorer-ді пайдаланып, алиас дайындау технологиясы:
   
4. 
   Database — Explore (Берілгендер қоры - Браузер) командасын беру.
   

Терезеден Object — New (Объект-Жаңа) командасын бер. New Data Alias сұхбаттық терезесі ашылады. Алғашқы рет онда көрінетіні Paradox форматында құрылатын STANDARD алиасы таңдап аламыз. Садан кейін Ok түймесін шертеміз. SQL Explorer терезесінде көрінген тізімге төртбұрыш ішіне алынған жаңа алиас кірістіріліп қойылады. Төртбұрыш - алиас үшін пайдаланылатын БК, құрудың әлі аяқталмағандығының белгісі. 3. STANDARD1 алиас Database Desktop терезесінің ішінде құрылған берілгендер қоры атауын My Databases деп алмастырамыз. Ол үшін STANDARD1 атауын таңдап, Object — Rename (Объект — Атын өзгерту) командасын беру және пернетақта арқылы My Databases атауын енгізіп, кез келген пернені басу керек. Егер дайындалған алиас таңдалса, тізімнен терезенің қасиеттер жазылған бөлігінде DEFAULT DRIVER (үндемелер кездегі драйвер) қасиетіне PARADOX форматы жазулы тұруы тиіс. Оның PATH (Жол) қасиетіне толық жолды енгізіп қоюға болады. Толық жолы PATH қатарының оң жағын шертіп, ашылған терезеден таңдауға болады. Таңдау тәсілі Select Directory сұхбат терезесі арқылы орындалады. Терезеде көрінген My Databases бумасы таңдалған кезде терезенің оң жағында онда сақтаулы кестелер тізімі көрінеді. Дайындалған кестені Database Desktop утилитасының My Databases бумасында (Берілгендер қоры файлында) сақталған жөн. Оны іске қосу үшін файлға баратын жолды көрсету керек (PATH).

Мысалы, My Databases-ке баратын жол: C:\ ProgramFiles\ Borland\ DatabaseDeasktop\ MyDatabases

BDE жүйесіне енгізілген алиасты BDE-де тіркеу (сақтау). Ол үшін тізімнен My Databases атауын таңдап, Object — Apply (Объект - Қолдану) командасын орындау керек. Алиасты өзгеру сұралатын сұхбаттық терезе көрінеді. Оның Ok түймесін шертеміз.

SQL Explorer терезесін жабу алдын My Databases алиасының ерекшеліну белгісін алып тастаған жөн. Алиасты формаға кестені не сұранысты шығару үшін пайдалануға болады. Оны төменде қарастырып кетеміз.
2.2 Алиасты BDE Administrator арқылы дайындау
1.Windows терезесінен Программы — Borland Delphi 3 — BDE Administrator командасын орындаймыз. BDE Administrator сұхбаттық терезесі көрінеді. Оның сол жақ бетінде көрінгендер - SQL Explorer терезесінде көрінетін BDE жүйесінде тіркелген барлық берілгендер қорының тізімі.

2.Терезеден Object — New (Объект-Жаңа) командасын бер. New Data Alias сұхбаттық терезесі ашылады. Алғашқы рет онда көрінетіні Paradox форматында құрылатын STANDARD алиасы таңдап аламыз. Садан кейін Ok түймесін шертеміз. BDE Administrator терезесінде көрінген тізімге төртбұрыш ішіне алынған жаңа алиас кірістіріліп қойылады. Төртбұрыш алиас үшін пайдаланылатын БК, құрудың әлі аяқталмағандығының белгісі.

3. STANDARD1 алиас Database Desktop терезесінің ішінде құрылған берілгендер қоры атауын My Databases деп алмастырамыз. Ол үшін STANDARD1 атауын таңдап, Object — Rename (Объект — Атын өзгерту) командасын беру және пернетақта арқылы My Databases атауын енгізіп, кез келген пернені басу керек. Егер дайындалған алиас таңдалса, тізімнен терезенің қасиеттер жазылған бөлігінде DEFAULT DRIVER (үндемелер кездегі драйвер) қасиетіне PARADOX форматы жазулы тұруы тиіс. Оның PATH (Жол) қасиетіне толық жолды енгізіп қоюға болады. Толық жолы PATH қатарының оң жағын шертіп, ашылған терезеден таңдауға болады. Таңдау тәсілі Select Directory сұхбат терезесі арқылы орындалады. Терезеде көрінген My Databases бумасы таңдалған кезде терезенің оң жағында онда сақтаулы кестелер тізімі көрінеді. Дайындалған кестені Database Desktop утилитасының My Databases бумасында (Берілгендер қоры файлында) сақталған жөн. Оны іске қосу үшін файлға баратын жолды көрсету керек (PATH).

Мысалы, My Databases-ке баратын жол:

4.BDE жүйесіне енгізілген алиасты BDE-де тіркеу (сақтау). Ол үшін тізімнен My Databases атауын таңдап, Object — Apply (Объект - Қолдану) командасын орындау керек. Алиасты өзгеру сұралатын сұхбаттық терезе көрінеді. Оның Ok түймесін шертеміз.

5. BDE Administrator терезесін жабу алдын My Databases алиасының ерекшеліну белгісін алып тастаған жөн. Алиасты формаға кестені не сұранысты шығару үшін пайдалануға болады. Оны төменде қарастырып кетеміз.

Database Desktop утилитасында сақтаулы кестені экранға шығару үшін оның терезесін ашу керек. Ол мыны амал арқылы орындалады: File — Open — Table (Файл — Ашу - Кесте). Open Table (Кестені ашу) терезесі көрінеді. Терезенің My Databases бумысын ашып, әдеттегідей, онда жазылған кесте атауын таңдау керек. Одан кейін Ашу түймесін шерту жеткілікті.

Database Desktop утилитасында сақталған кестені редакциялау қажет болса, кестені ашып, жөнделетін өріске курсорды орналастыру керек. Одан кейін Table-Edit Data, беріп, өрісті редакциялап шығу қиын емес.

Кестеге жаңа жазу қосу үшін кестені ашып, курсорды соңғы жазудың бірінші өрісіне орналастыру және Table — Edit Data комндасын орындау керек. Одан кейін кестеге жаңа жазуларды әдеттегідей енгізіп, кестені жабу жіткілікті.

Кестені жаратудың екінші бір түрі бар. Ол программа бойынша жарату.

Database Desktop утилитасы арқылы дайындалған бос кестені программа арқылы (динамикалық түрде) дайындауға болады. Мысалы, Paradox типті My Databases алиасында Нөмірі, Шығарған завод, Маркасы, Шығарған жылы, Түсі, Бағасы атаулы алты өрістен түратын Rous5.db кестенің өріс тақырыптарын дайындау тәсілі мына амалдар арқылы орындалады.

1. Жаңа проект ашып, формада Tablel, Buttonl компоненттерін орнату.

2. Код терезесінде Buttonl компонентінің OnClick оқиғасын өңдеуіш процедурасын құру керек.

Procedure Tforml.ButtonlCIick(Sender:TObject)

Begin

With Table do Begin

DatabaseName: = 'My Databases';

TableType:=ttParadox;

TableName: = 'Rous5.db';

With FieldDefs do

Begin

With AddFieldDef do

Begin

Name: = 'Шығарған завод';

DataType:=ftString;

Size:=20; End;

With AddFieldDef do Begin

Name: = 'MapKacbi'; DataType:=ftString; Size:=20; End;

With AddFieldDef do Begin

Name: = 'Tyci';

DataType:=ftString;

Size:=20;

End;

End;

CreateTable;

End;

End;

мұндағы Create Table (Кесте құру) - TTable компонентінің кесте құру әдісі. Ол таңдалған құрылым бойынша бос кесте құрады (әдісті Paradox не dBase форматында ғана пайдалану мүмкін); Table — берілгендер қоры кестесіне қол жеткізу компоненті. Программада пайдаланылған қасиеттер: DatabaseName — алиас атауын анықтау; TableType — кесте типі; TableName — кесте атауы;

Процедура өрістер string типті етіп сипатталды.

1) Программада Create Table әдісі барлық қасиеттерді орындап, Add әдісін енгізген соң ғана жазылады.

2) TableType қасиеттерінің мүмкін болатын мәндерін анықтауға арналған TTabIeType типінің сипаттамасы DBTabIes модулінде сақталған. Ол модульдің Uses бөліміне кірістіріліп қойылуы тиіс (оның автоматты түрде кірістірілуі де мүмкін).

3) Процедураны іске қосып, көрінген форманың Button 1 түймесін шерту. Кесте алиас түрінде сақталған берілгендер қорына жазылып қойылады. Оны ашып, толтыру тәсілін жоғарыда айтып кеткенбіз.
2.3 Формада берілгендер қорымен объектілерді

байланыстыру.
Формада Database Desktop утилитасында құрылған кестеге қол жеткізу компоненттер панелінің Data Access (Берілгендерге кіру) қосымша бетіне енгізілген Table, DataSource және Data Controls (Берілгендерді басқару) қосымша бетіне енгізілген DBGrid компоненттері арқылы орындалуы мүмкін. Формаға орнатылған төмендегі компоненттердің негізгі іс-әрекеттері.

TTabIe (Кесте)-кез келген БҚ кестесіне қол жеткізу;

TDataSource (Берілгендер көзі) - DataSet (Берілгендер жиынтығы) қасиеті арқылы нақты кестемен байланыс орнату;

TDBGrid (Берілгендер кестесі)- DataSource қасиетіне DataSource берілгендер көзін меншіктеп, терезесіне нақты берілгендерді (кестені не сұранысты) енгізу. Ол үшін алдымен Tablel, DataSourcel компонентеріне ретімен төмендегі кестеде көрсетілгендей, қажетті қасиеттерді меншіктеп алса болғаны.

Осы амалдарды орындау төмендегі жолдарды іске асыру қажет.

1. Жаңа проект ашу.

2. Формаға Tablel, DataSourcel, DBGridl компоненттерін енгізу.

3. Төмендегі кестеде жазалған ретімен компоненттер қасиеттерін орнату:

Компонент	Қасиет	Мән
Table 1	Name	Table 1
	DatabaseName	My Database ▼
	TableName	Rousl.db ▼
	Active	True
DataSourcel	Name	DataSourcel
	DataSet	Table 1
DBGridl	Name	DBGridl
	DataSource	DataSourcel
	Font	Times Kaz, 10

Мұндағы Tablel компонентінің DatabaseName, TableName қасиеттерінің мәндері мәндер тізімдерінен (▼) таңдалу тиіс (DatabaseName қасиетінің мәні — кесте сақталған берілгендер қоры атауы (алиасы). Оның орнына БҚ-на баратын жолды енгізген де мүмкін).

DBGridl компонентінің DataSource (Берілгендер көзі) қасиетіне DataSourcel мәні меншіктелген кезде, Tablel объектісінің Active қасиетіне True мәні меншіктелуіне байланысты, DBGrid компоненті терезесінің ішіне Rousl.db кестесі енгізіліп қойылады.

Жалпы, Active қасиеті арқылы берілгендер Rousl.db жиынтығы ашылады және жабылады. БК, - мен жұмыс істейтін қосымшасының құрамына бір Table және бір DataSource компоненттерінің болуы қажет. Олар формада орнатылған соң қасиеттеріне мәндер жоғарыда кестеде көрсетілген ретпен меншіктелуі тиіс.

DataSourcel компоненті өзінің DataSet (Берілгендер жиынтығы) қасиеті арқылы нақты кестемен байланысады. Ол — Tablel және DBGridl компоненттерін келістіруші де.

Delphi-де TDataSet класы берілгендер қоры объектілерінің негізгілерінің бірі. Ол кестені ашуға пайдаланылады, яғни, Table компаненті — TDataSet класының мүрагері DataSet DataSource компонентінің қасиеті ретінде пайдалануы да мүмкін.

Сұранысты формаға түсіру. Delphi-де сұраныс құрудың көп пайдаланатын тәсілі — формаға орнатылған Query, Table, DataSource, DBGrid компаненттерін пайдалану. Құрылған сұраныс DBGrid терезесіне енгізіледі.

1. Жаңа проект ашып, формасына TabIel, DataSOurcel, Queryl, DBGridl компоненттерін орнату.

2. Ретімен компоненттер қасиеттеріне мәндер меншіктеу:

Компонент	Қасиет	Мән
Table 1	DatabaseName	My Databases
	TableName	Rousl.db
DataSourcel	Name	DataSourcel
	DataSet	Queryl
Queryl	DatabaseName	MY Databases
	SQL	[Tstring]
DBGridl	DataSource	DataSourcel
Form 1	Font	Times Kaz, 10

3. Tstring типі SQL қасиеті Tquery компонентінің ең қажетті бөлімі. Жоғарыда кестеде көрінген көп нүкте енгізілген Tstring қатары шертілген кезде String List editor (редактордың жолдық парағы) терезесі көрінеді. Терезеге SQL тілінде орындалатын сұрыныстың командалық мәтіні (оператор) енгізілуі тиіс. Берілген мысалдың орындалуын қанағаттандыру үшін енгізілетін сұраныс:

SELECT* FROM WHERE Sigargan

jiIy>=01.01.01

(erep Sigargan jily String типімен сипатталған болса, 01.01.01 санын тырнақшаларға не дәйекшелерге алып жазу керек).

4. Терезеге операторды енгізген соң, оның OK түймесін шерту. Forml терезесі қайта көрінеді.

5. Query1 компонентін қайта таңдап, оның Active қасиетіне True мәнін меншіктеу. Сұраныс DBGrid1 компоненті терезесіне енгізліп қойылады

Сұраныс енгізілген DBGrid1 терезесін тазалау үшін Query1 компонентінің Active қасиетіне False мәнін меншіктесе болғаны.

Сұранысты сақтау тәсілі DBGrid компонентінің терезесіне енгізілген кестені сақтау тәсілі сияқты.

Сұраныс құру үшін SQL Builder (Сұраныс құрастырушы) программасын пайдалану ыңғайлы және оны мына амалдар арқылы орындауға болады:

1. Жаңа проект ашып, Forml терезесіне DataSource1, Query1 компоненттерін орнату.

2. Компоненттер қасиеттеріне мәндер меншіктеу:

Компонент	Қасиет	Мән
DataSourcel Queryl	DataSet Name DatabaseName	Query 1 DataSource 1 My Databases

3. Query 1 компонентін оң түймемен шертіп, көрінген контексті мәзірден SQL Buelder қатарын таңдау.

Сұраныс құрастырушы программасы іске қосылып, терезесі экранға шығады. Алғашқы терезе бос болып, оның жоғарғы қатарындағы Database өрісіне алиас атауы жазылғаны көрінеді. Table өрісінен қажетті кесте атауын таңдау. Төртбұрыш ішіне алынған кесте (кесте жөнінде мәлімет) терезенің жоғарғы қабатына енгізіліп қойылады.

4. Кесте өрістерін таңдау. Ол үшін көрінген белгілегіштердің жоғарғысын таңдау жеткілікті.

5. Criteria (Іріктеу шарттары) қосымша бетін ашып, төменгі панельдің сол жақ өрісіне керекті кесте және өріс атауын, орта (Compare) өрісіне >= операторын, сол жақ өрісіне керекті мәліметті енгізуіміз. Егер кесте құруда сәйкес өріс символдық типі етіп (A) белгіленген болса, санды тырнақшаларға алып енгізу керек.

Есепті формаға түсіру. Мысалы, My Databases бумасында (алиасында) сақтаулы қарапайым Rousl.db кестесін форматты түрде басып шығу керек.

1. 
   Жаңа проект ашып, форманың жоғарғы қатарына Tablel, Buttonl компоненттерін орнату. Tablel компонентінің қасиетерін беру: DataBaseName — My Databases; TableName — Rousl.db; Active — true.
   
2. 
   QuickReport бетінің Tablel компонентінің астына QuickRepl компонентін орнатып, оны барынша созу. Оның 1-жолына QRSubDetaill компонентін орнатып, қасиеттеріне мәндерін меншіктеу:
   

3. 
   Бірінші жолға QRLabell, компонентін орнатып, оның Font қасиетіне Times Kaz, 12 мәндерін меншіктеу, Caption қасиетіне B u p a ж сөзін енгізу.
   
4. 
   Екінші жолға QRDBText1, QRDBText2, QRDBText3 компоненттерін орнатып, олардың DataSet қасиетіне ретімен Tablel атауын, DataField қасиетіне сәйкес өріс атауларын ++ меншіктеу.
   

5. Buttonl түймесін екі рет шертіп, код терезесінде процедура құру:

Begin

6. Іске қосу командасын берін, көрінген форманың Buttonl түймесін шерту.

7. Алдымен тақырып аты енгізілген көріп шығу терезесі көрініп, одан әрі есіп басылып шығады.

Тест туралы мӘлiмет

3.1 Автоматтық оқыту жүйесі
Қазіргі кездегі жоғары мектеп педагогикасы алдында тұрған басты мәселе - қатаң шектелген мерзім аралығында жаппай білім алу және маман сапасына қойылатын талаптардың жоғарлауы жағдайларында, үздіксіз өсіп отырған оқу және ғылыми информацияларды студенттердіқ игеруі қажеттілігі мен мүмкіндігі арасындағы қарама-қайшылықты жою.

Осыдан ондаған жылдар бұрын, бұл мәселенің шешілуі автоматтандырылған оқыту жүйелеріне (АОЖ) жүктелген болатын. АОЖ қолданылуы оқыту процесінің, әсіресе, техникалық құралдарды пайдаланудың жаңа әдістері мен түрлеріне алып келеді деп күтілген еді.

Алайда, АОЖ пайдаланудың алғашқы нәтижелерінің өзі, оларға қатысты қарама-қайшылықты көзқарастар туғызды (64, 4-бет). Мысалы, кейбір оқытушылар арасында ЭЕМ қолдану жөнінде пессимистік көзқарас пайда болуы. Олардың ойынша, ЭЕМ көмегімен оқыту — оқу процесін даярлауға кететін уақыт мөлшерін айтарлықтай арттырады. Ал ЭЕМ-ді оқыту процесіне қолдану барысында оқытушының кейбір педагогикалық функцияларының компьютерге берілуі — АОЖ-ға қатысты пессимистік ой-пиғылды бекіту түсті.

Ғылыми педагогикалық қызметкерлердің екінші бір бөлігінде, жаңа әдістің таңқаларлық нәтижелілігі жөнінде шектен тыс оптимистік көзқарас орнықты. Олардың түсінуінше — оқытудық барлық деңгейлерінде қолдануға болатын жақа әдіс, түрлі пәндерді оқытушы көмегінсіз, оқушылардың өз бетінше және тиімді түрде оқып - үйренуіне мүмкіндік береді.

АОЖ-дарды оқу процесіне кірістіру нәтижесіне кері әсер тигізген себептер ретінде объективті және субъективті факторларды атауға болады:

1. 
   Қаржы ресурстарының шектеулі болуы. Барлық кезде қажетті техника алу мен оқытушы еңбегін ынталандыру мүмкіндігі бола бермеді. Нәтижеде -АОЖ дәстүрлі әдістері үшін альтернативті әдіске айнала алмады.
   
2. 
   Дайындық жұмыстарына уақыттың көп жұмсалынуы және осыған байланысты, оқытушының өз еңбегі толыққандылығы жөніндегі сезімнің төмендеуі. Мысалы, ЭЕМ терминалындағы оқушының бір сағаттық жұмысын даярлау үшін, пән мазмүнына байланысты, оқытушы 20-50 сағат жүмсауы тиіс екен. Бұл жағдай оқу курсы мазмұнын машиналық оқытуға жүктеу қиындығына алып келеді.
   
3. 
   Компьютер және оның техникалық параметрлеріне тәуелділік. Техникалық құралдарды жеткілікті дәрежеде сенімді болмауы. Техника мүмкіндіктерін шектен тыс жарнамалау және оны пайдалануға байланысты қиындықтар жөнінде айтылмау. Нәтижеде — оқытушы іс-әрекеттері дұрыс бағдар ала алмады.
   
4. 
   "Туннельдік эффект". ЭЕМ жөнінде толық информация ала алмаған оқытушы — машинаны өзіне және өзінің негізгі функцияларына қауіп төндіруші деп қарайды. Ол үшін дәстүрлі процеске сырттан жасалынған кез-келген әсер, немесе, аудиториядағы оқу процесін басқару жауапкершілігін бөлуге ұмтылыс, теріс фактор ретінде қабылданады.
   

Тест деген түсінік әрбір сұраққа сәйкес оның мүмкін болатын бірнеше жауаптарымен бірге берілген тапсырмалар жиынын білдіреді. Тест материалдары көбінесе бланк түрінде немесе компьютерге арналған бейнелеу формасында беріледі, онда оның дұрыс жауаптарымен бірге келтірілген сұрақтар, оның бағалау критериі немесе нормасы, нәтижелерді есепке алу процедурасы, яғни шкаласы, оқушылардың тест жауаптарын қалай толтыруы керектігі жайлы нүсқаулар және т.б. болады. Егер тест алу компьютер арқылы жүргізілсе, онда тест материалдары тест тапсырмаларының арнайы банктерінде жинақталып түрады да, олардан сүрақтар вариантын қандай тәсілмен алуға болатыны жайлы нұсқау беріледі.

Студенттерді оқыту мен тәрбиелеуде, білім нәтижесін тексеруге қолданылатын ғылыми негізделген жүйе педагогикалық бақылау деп аталады. Мамандарды дайындау процесіндегі бақылау ici студенттердің біліктілігін тексеру, білім деңгейін анықтау екенін көрсетеді.

Педагогикалық тест дегеніміз біртіндеп күрделенетін, жеке адамның педагогті қызықтыратын білімі мен басқа да қасиеттерін түпкілікті түрде сенімді бағалай алатын, бір-бірімен тығыз байланысқан тапсырмалар жиынтығы. Педагогикалық тест ұғымын ашу - тестің тапсырмасы, күрделілік деңгейі, сенімділігі және біліктілігі ұғымдарымен танысуды қажет етеді. Әртүрлі тапсырмалар арқылы білім және қабілеттікті тексеру тарихы төрт мың жылға созылады екен. Ежелгі Вавилон, Қытай, Греция, Спарта және басқа халықтар талапкерлерді тандау мақсатымен көптеген әртүрлі сынақтар жүргізген.

Тест - оқушының білімін, іскерлігі мен дағдысын тексерудің немесе оқушы білімінің белгілі бір сапалық қасиеті бар-жоғын тексерудің ерекше формасы болып табылады. XIX ғасырдың бас шенінде шет елдерде тексерудің тестілік әдісі өзінің қолданылу мақсатына орай бірнеше бағытта дами бастады.

Тарихи тұрғыдан тестердің ең көне түрі оқушылардың дарындылығы немесе олардың ақыл-ойының жалпылама даму барысын тексеруге қолданылған. Бұл тестер оқушының белгілі бір мәліметті жадында сақтау қабілетін, ынтасын, зеректігін, нақтылы көріністі көз алдында елестету қабілетін т.б. маңызды сипаттарды анықтауға көмектеседі деп есептеледі.

Шет елдерде бұл жұмыс басқаша сипатталады АҚШ-та, мысалы, тест жұмысын жетілдіру және қолдану мен бірге оны үнемі сынға алу да тоқталмайды. Бұл елдің 90% түрғындары өз өмірінде кемінде бір рет тестілеудің өткен. Әр жыл сайын оқушылардың білімі мен қабілеттігі шамамен 400 тест компаниялар шығарған 47 млн. тест бланкілерінің көмегімен тексеріледі. Жыл сайын жоғары және орта оқу орындары студенттерінің интелектуалдық қабілеттері мен білімдері тексеруден өтеді. Осы тексерулердің нәтижесінен оқу орынының мәртебесі көрінеді. АҚШ-та педагогикалық тестілеу қызметі жұмыс жасайды. Ол жастардың жоғары оқу орнында оқу жарамдылығын тексеретін тестілер жүйесін, яғни Америкалық колледж бағдарламасының тестілерін және жеке пәндер бойынша білім тереңдігін анықтау, тестілерін жасаған.

АҚШ-та тестілеу әдісінің іс-тәжірибеде қолданыла бастауы және одан әрі дамуы Э.Трондайк есімімен байланыстырылады, себебі ол оқушы білімін тез де объективті түрде анықтаудың бірден-бір құралы ретіндегі тестілеу әдісін XX ғасырдың басында алғаш рет ұсынған болатын. Э.Трондайк алғашында тестерді арифметика пәні мен өзге де жекелеген пәндер бойынша қолданысқа енгізген болатын. 40-шы жылдары оқушылардың жалпылама үлгерімін анықтау мақсатында бірнеше пәндер тобы бойынша құрастырылған тестер жиынтығы баспадан шыға бастады. Тестке алғашқы талаптар жүйесін - жеке адам зерттеу әдісі ретінде алғаш рет Д.Кэттел жасаған. Оның пікірінше, тест – ғылыми сынақ өткізу үшін қолданылатын құрал. Қойылатын талаптар: барлық сынаушыларға шарт бірдей; сағат бойынша шамамен тестілеу уақытын шектеу; тестілеу кезінде сырт көздің болмауы; құрал-жабдықтардың қажетті деңгейдегі сапалылығы; бәріне бірдей нұсқау беру; тестілеу нәтижелерін статистикалық өңдеуден өткізу мүмкіндігі. Кеңес Одағында білім-біліктілік, дағдыны бағалау әдісі ретінде тестілеу шамамен 30-шы жылдары қолданылған. Тестке қарсы шығушылардың көп кездесетін дәлел-дәйектерді мынадай негізгі пайымдауларға сүйенеді:

- егер де алынған ұпай саны орта деңгейден төмен болса, тестілерді қолдану жеке адамның мәртебесін кемітеді;

- оқытушыны, оның жеке тәжірбиесін ешқандай да бағалау әдістері ауыстыра алмайды.

Бұл тұжырымдарды оңай жоққа шығаруға болады.

Біріншіден тест әдістерінің мақсаты оқытушыны ауыстыру емес, қайта оған көмектесу, оны үйілген жұмыстан құтқару, оқытудың сапасын көтеруге мүмкіндік беру. Екіншіден, тестілеу теориясы мен практикасы тестер мен сынаушыларға арнаулы ережелер бойынша қарым-қатынасты қалыптастырып, олардың мәртебесінің кемуі мәселесін сол жеке адам пайдасына шешуге мүмкіндік береді.

Тестерді құрастыру барысында мейлінше қысқа да нұсқа жауаптарды қажет ететін тапсырмалар қолданылады, немесе тестер бірнеше жауаптар ішінен дұрыс жауапты тандап алуға негізделген тапсырмалардан құрылады. Жауаптарды іріктеу ыңғайлы болу үшін олар белгілі бір ретпен нақтылы орынға жазылып отырады.

АҚШ-та тандауға берілетін жауаптардың жалпылама санының ең тиімді мөлшерін анықтауға арнайы зерттеулер жүргізілген. Бұл зерттеулерде негізінен жауаптар саны 2-ден 5-ке дейінгі аралықта болу мысалдары (кейбір жағдайларда ғана 7 жауап) қарастырылған, сөйтіп олардың нәтижесінде берілмек жауаптардың ең тиімді саны 5 екендігі анықталған. Дұрыс жауаптың орналасу реті ешбір роль атқармайтыны белгілі. Тестерді қолдану ережелерінде сол тестердің жауаптары, әдетте оқушылар жіберетін қателерді ескере отырып, немесе жиі кездесетін қателерді сипаттайтын материалдарды негізге ала отырып таңдалады.

Тест дегеніміз өте күрделі педагогикалық құбылыс болып табылатын білімді игеру және іскерлік пен дағдыны қалыптастыру мәселелерін бағалауға математикалық әдістерді қолдана білудің ең қолайлы формасы болып табылады.

Кездейсоқ алынған тапсырмалар жиынтығын тест деп қарастыруға болмайды. Тест білімді бақылау ретінде қолданып, нық және нақты әдістемелік талаптарды қанағаттандыруы қажет.

3. 
   Оқушылардың білімін тексеруде тестің маңыздылығы
   

Тестер оқушының білім дәрежесін анықтау ісінде субъективтік элементтің болмауын қамтамасыз ете алады, себебі бұл орайда бүкіл ic дұрыс және дұрыс емес жауаптарды есепке алуға және осы мәліметтерді статистикалық түрғыдан саралауға ғана негізделген. Тестерді қолдану оқушылардың нақтылы мәселелер бойынша білім деңгейін, сол сияқты оларда іскерлік пен дағдының жекелеген түрлері қалыптасуы дәрежесін сипаттайтын мейлінше ауқымды материалды тез арада есептеу және саралау шараларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Солай бола тұрса да, тестілеу дегеніміз оқушылардың үлгерімін тексерудің мейлінше қарабайыр, негізінен алғанда механикалық әдісі екендігін ұғынбау мүмкін емес. Тестер әсіресе олардың дұрыс жауапты таңдап алуды қажет ететін түрлері көмегімен оқушының белгілі бір пәннен бағдарлама көлеміндегі білімін жүйелі, толық бағдарлауға мүмкіндік туғызады, негізгі ұғымдар мен тұжырымдар туралы қандай біліктілігінің бар екендігін аңғаруға болады. Оқушы тестегі әрбір жауапты бір-бірімен салыстыра отырып талдау жасайды, яғни белсенді ойлау процесі жүреді де, оқушының логикалық ойлау қабілетінің дамуына мүмкіндік туады.

Тестілеу әдісінің кеңінен таралуына, тестілеу нәтижелерін мейлінше тез және сапалы түрді өндеп шығаруға компьютерлердің үлкен септігі тиері сөзсіз.

Тестілеуде компьютерді қолдану оқушылардың білім деңгейін сырттан бақылауды және олардың өзін-өзі бақылауын қамтамасыз ету мақсатында қолданылады және бұл технология оқушы жауабын таңдау принципіне немесе өте қысқа да нұсқа жауаптар (сандар түріндегі немесе әріптер түріндегі) алу принципіне негізделген.

Студенттердің де, оқушылардың да білімі мен біліктілігін тексеріп, оның нақты деңгейін дәл, объективті бағалау үшін, тексеру құралын дайындап алған жөн. Яғни тексерілуге тиісті тақырып көлеміндегі сұрақтар, есептік тапсырмалар сараланып-сұрыпталынып алынып, тексеру әдісіне негізделіп нұсқауларға топтастырылады.

Қазіргі таңда жоғары оқу орындарында, білімді тексеру мен бағалауға кең көлемде тест әдісі қолданылуда. Осыған байланысты, оқытушы-ғалымдар алдында әрбір оқу пәні бойынша тесет қорын жинақтау міндеті қойылуда. Бірақ тесті қолдану ағарту саласының барлық деңгейінде қолдау тапқанымен, оны құру, методикалық түрғыдан жетілдіру тестік блок тапсырмаларымен қамтамасыз ету, дидактикалық материалдар шығару әлі күнге шешімін тапқан жоқ.

Тест құру үлкен шығармашылық ізденісті эксперименталдық сынақтарды қажет етеді.

Осындай қиындықтан қашан кейбір әріптестеріміздің: "Тест арқылы оқушыларға білім бере алмаймыз", "Тест оқушыларды сөйлеу қабілетін айырады" деген адамдарға айтарым:

1. 
   Әлемнің дамыған елдері мойындаған бұл тәсілді біздің де мойындайтын кезіміз жеткен секілді.
   
2. 
   Кез-келген білімді тексеру тәсілі (диктант, шығарма, өзіндік жұмыс, бақылау жұмыстары т.б.) оқушыларды сөйлеп үйретуге емес, білімнің нақты деңгейін көрсете білуге негізделген әдіс екенін ескерген жөн.
   

Өткен ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық сабақтарды компьютерлердің қуаттауымен жүргізуді үйрену бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі екені күмәнсіз.

4.1 Жүйені құруға жӘне енгізуге кеткен шығын есептеулері

Бағдарламалық қамтамасызданудың натуралдық эффектісі келесі көрсеткіштерден тұрады:

• 
  бағдарламалық қамтамасыздануға кететін капиталды шығындар;
  
• 
  жылдық эксплуатациялық шығын экономиясы;
  
• 
  бағдарламалық қамтамасыздануға кеткен капиталды шығындар;
  

мұндағы

Салг – алгоритмді құруға кеткен шығындар;

Сотл – жазуға және жөңдеуге кеткен шығындар;

Свн – енгізуге кеткен шығындар;

Сктс = Скомп. + Сприн. + Сббп,

Мұндағы

Скомп. = 90800 тенге – компьютер бағасы (Intel Pentium IV 700/RAM 128 Mb/HDD 20 Gb/ CD-ROM 52X/ Monitor 17");

Сббп = 46000 – питания блогы STI K 600 UPS;

Сктс = 15000 тенге

Сктс = 90800 + 43500 + 15000=149300

Сктс=149300

2) Алгоритмді құруға кеткен шығындар есебі

Салг = Зп.разр.*Кол.*В + От,

Мұндағы Зп.разр. = 1700 тенге – құрушының еңбек ақы мөлшері;

Кол. = 1 – алгоритмді құрушылар саны;

В = 12 дней - алгоритмді құруға кеткен уақыт;

От = 10% - программисттің әлеуметтік-сақтандырылуына кеткен айлық мөлшерінің бөлімі;

Бұдан келесі есептеу келіп шығады:

Процент = 1700*10*0,2=3400

Салг = 1700*10+3400=20400

Салг =20400

3) Бағдарлама жазу мен жөңдеуге кеткен шығындар:

Сотл. = Котл. + Кз.п.,

мұндағы Котл. – бағдарламаны жөңдеуге кеткен машиналық уақыт;

Кз.п. – бағдарлама жазумен айналысатын программисттің төлем ақысы;

q = 150 теңге – машиналық уақыттың бағасы.

Квн = 10*15*150 = 22500 теңге

Квн =22500 теңге

Б) Кз.п. = Км * Оразраб.*Кол. + отч.,

мұндағы Км = 22 күн –құруға кеткен күндер саны;

Оразраб. = 1600 тенге – программисттің бір күн ішіндегі айлық мөлшері;

Кол. = 1 адам. – бағдарлама құрушылар саны;

отч. = 10% бағдарлама құрушының айлық мөлшерінің бөлігі;

Кз.п = 22*1600+9600=44800

Кз.п=44800

Сонда:

Сотл. = 1500+44800=46300

Сотл. =46300

4) Бағдарлама енгізуге кеткен шығындар

Свн = Квн + Зп.вн.,

мұндағы Квн. – еңгізуге кеткен машиналық уақыт;

Зп.вн. – еңгізу кезіндегі программисттің айлығы.

А) Квн – есептелуі келесі түрдей болады:

Квн = К * d * q,

мұндағы К = 6 - бір күнде ЭЕМ-мен жұмыс істеуге кеткен уақыт;

d = 15 күн – ЭЕМ-да жұмыс істеуге кеткен күндер;

q = 150 теңге – машиналық уақыт бағасы.

Квн = 6*15*150=13500

Квн =13500

Б) Программисттің еңгізу уақытындағы айлығы келесі формуламен есептелінеді:

Зп.вн. = Qвн. * d / Д + отч.,

мұндағы Qвн. = 17000 тенге – программисттің еңгізу уақытына кеткен айлық мөлшері;

d = 15 күн – ЭЕМ мен жұмыс істеуге кеткен күндер;

Д = 24 күн – бір айға кеткен жұмыс күндері;

отч. = 10% - программисттің әлеуметтік-сақтандырылуына кеткен айлық мөлшерінің бөлігі;

Зп.вн. = 17000 * 15 / 24 +2266.67 = 12891,67теңге

Зп.вн. =12891,67теңге

Сонда бағдарлама еңгізуге кеткен шығын келесі сумма бойынша анықталады:

Свн = 14400+ 12891,67=27291,67

Свн =27291,67

Енді алынған есептеулерден жүйені құруға кеткен шығын есептеулерін шығаруға болады:

С = 149300+20400+46300+27291,67=243291,67

С = Сктс + Салг + Сотл + Свн,

4. 2 Экономикалық сферасының есептеулері
1. Бағдарламаны қолдануға байланысты эксплуатациялық

шығындар есептеулері

Еэкспл. = Тмв * Sм,

Мұнда

Тмв =10*288 =2880 сағат – ЭЕМ ді қолдану уақыты;

Sм = 150 теңге – машиналық сағаттың бағасы.

Еэкспл. =2880*150 =432000 теңге.

2. Жылдық эксплуатациялық шығындар үнемділігі:

d Еэкспл. = ( (1+Wo) * (1+Wq) * Вз.пр - Еэкспл. ),

мұнда

Еэкспл. =432000 теңге – бағдарламаны қолдануға байланысты эксплуатациялық шығындар;

Wo = 1,35 – ай сайын айлыққа қаражат түсуі;

Wq = 1,65 –қосымша айлықты ескеретін коэффициенті;

Қызметкерлердің қолмен еңбек ету айлығы:

Вз.пр = 292000

d Еэкспл. =1,35*1,65*292000-432000=218430

3. Өтелу мерзімі:

Т = С / d Еэкспл.

Т = 243291,67/218430=1.12

4. Бағдарлама құны:

S = Sр.п. / N,

Мұндағы Sр.п. = С =243291,67

N = 1 – бағдарлама қолданылатын бөлімдер саны.

S = 243291,67/ 1 = 243291,67теңге.

5. Пайда құны:

P=q*g, мұндағы q-диск саны 210, g- дисктың құны 5200, P –пайда құны.

P=210*5200=1092000 теңге

6.Табыс көзі:

K=P- d Еэкспл.

d Еэкспл.*10/100=A

Ta=K-A Мұндағы Ta-жалпы табыс көзі

K=1092000-218430=873570

A=218430*10/100=21843

Ta=873570-21843-=851727

БИЗНЕС-ЖОСПАР БӨЛІМІ

АННОТАЦИЯ
Бизнес-жоспар тақырыбы: Тест құру технологиясына бизнес жоспар. Мекен-жайы: Шымкент қаласы, Рысқұлбеков №6, 429. Информатика кафедрасы Телефон: 21-36-09

Кіммен жасалған: Тұрсынбаева Маржан Тешебайқызы

Бизнес сферасы: электрондық оқулық құру

Қызметтің негізгі түрлері: бағдарламалар құрастыру, электрондық оқулық құру технологиясын меңгеруге арналған программалық жабдық құру Басталу мерзімі: 2006 жыл Бизнес-жоспар қандай мерзімге есептеліп жасалған: 8 ай

РЕЗЮМЕ

Дипломдық жоба тақырыбы: «Тест құру технологиясына бизнес жоспар». Дипломдық жұмыста Оқыту бағдарламасының технологиясын меңгеру мақсатындағы электрондық оқулық HTML, Front Page, Screen Camera және Delphi орталарында дайындалған.

Дипломдық жүмысты құру барысында мен қазіргі кезде оқыту процесіндегі негізгі шешімін таппай жатқан мәселелердің бірі болып табылатын қазақ тіліндегі оқулықтармен қамтамасыз ету, қашықтан оқыту технологиясына арнап әдістемелік материалдар дайындау, дербес компьютері бар студенттер мен ізденушілерге жылдам әрі сапалы пайдалануға жарамды электрондық оқулықтарды дайындаудың технологиясын үйретуге арналған программалық жүйе құрдым. Мұнда негізінен, электрондық оқулықтарды құру технологиясына қатысты мәліметтермен жұмыс істедім.

Жалпы, электрондық оқулықтар жөнінде айтар болсақ, онда артайы стандарт бойынша:

- «электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен құжаттамалары бар және кез-келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және басқа ақпараттар жиынтығы.

- электрондық оқу басылымы - оқытуды және білім бакылауды автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;

- электрондық оқулық - құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;

- электрондық оқу құралы - құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері, сонымен қатар есептер жинағы анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар. практикумға, курстык және дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретім арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы»

Құрылған бағдарламаның сатылу жағына келсек, қазіргі заманда Интернет желісін пайдалана отырып, әлемнің түкпір-түкпіріне осы шығарылған өнімді ұсынуымызға болады. Әрине, бүкіл әлемдік желіде біздің өнімге деген қызығушылық айтарлықтай жоғары болмауы да мүмкін. Сондықтан, біз өзіміздің ОҚМУ-дің маркетингтік бөлімі арқылы сатуға болатын бағдарламалард құруды қолға алдық.

Бағдарлама өнімін диск түрінде және Интернет-дүкендерде сату көзделіп отыр.

Бағдарламалық өнім диск түрінде және Интернет - дүкендерінде сатылатын болады. Жоспар бойынша келесі жарты жылдықта сату көлемінің мөлшері 250 диск (күндізгі және кешкі бөлімде оқитын студенттерге -130, қашықтықта оқитындарға-120)

Жыл бойындағы сату көлемінің мөлшері 250 диск, 7000 теңге әр диск үшін. Бір дисктен көшірудің ағындық шығындары CD-R дискінің сомасы (150 теңге) қосылады, машиналық уақыттың құны - 120 теңге /сағ, бөлінетін қаржы көлемі -20%.

Алға қойған мақсатқа жету үшін – 739345.5 теңге қажет. Ол қаражат комплексті техникалық құралдарға-173150 теңге, алгоритімді ендіруге-16800 теңге, бағдарламаны ендіруге -262650.003 теңге және откладкаға- 345600 теңге жұмсалады, пайда-1010654.5 табыс- 1750000

Несие Халық банкінен алынады Несие 8- айда толығымен қайтарылады

КӘСІПОРЫННЫҢ СИПАТТАМАСЫ

Негізгі қаржылық көрсеткіштер Кесте 1

№	Сатып алушылар	Өлшем бірлігі	Мәні
1	БҚ құруға жэне енгізуге кеткен шығындар	теңге	345600
2	Жыл бойындағы эксплуатациялық шығын	теңге	739345.5
3	Өтелу мерзімі	ай	8

Дипломдық жұмыста электрондық оқулық құруда кеңінен қолданылып жүрген дәстүрлі Delphi ортамен қоса, бейне-клип түріндегі материалдарды дайындауға таптырмайтын құралдардың бірі - Screen Camera программасы да кеңінен қолданылған. Пайдаланушы өз қалауы бойынша бірнеше пункттен тұратын бас мәзірден өзіне қажетті ортаның белгісін таңдай алады. Таңдау нәтижесінде экранда сәйкес терезе көрініп, оның сол жақ бөлігінде броузер, ал оң жағында текстік мәлімет шығарылады. Материалмен танысып болған пайдаланушы оның соңындағы бақылау сұрақтарына жауап беріп, тест метериалдары арқылы меңгерген білім деңгейін тексере алады.

Бас мәзірден Screen Camera бөлімі таңдалғанда ашылған терезеден электрондық оқулықтың компьютерде дайындалу жолдары кескінделген бейне-клиптерді тамашалауға болады.

Дипломдық жұмыста мазмұнның қысқаша түсініктемесі беріледі.

Қолданушы инструкциясында бағдарламамен жұмыс істеудің негізгі ережелері көрсетілген. Жобада ақпараттық жүйенің бағдарламалық және аппараттық қамтамасыздандырылуы қарастырылған. Сонымен қатар, жасалған бағдарламаның бағдарламалық және техникалық іске асырылуы, бағдарламалау тілі мен бағдарламалау ортасы бағдарламалық жүйе үшін таңдау жасалынған.
МЕНЕДЖМЕНТ

1. Бизнесте жұмыс істейтін қызметкерлер туралы мәлімет:

Қызметкердің аты-жөні: Нысанов Ерназар

Жасы: 55

Мекен-жайы: «Шығыс» мөлтек ауданы, 118-20

Телефон: 21-30-60

Оның бизнестегі орны қазіргі уақытта ОҚМУ-дің «Ақпараттық технологиялар және жүйелер» факультеті «Информатика» кафедрасының оқытушысы, құрастырушы.

Жалақысы -25000 теңге, болашақта - 52000 теңге.

Жұмыс істеу тәжірибесі: «Есептеу техникаларын және жүйелерін бағдарламалық және аппараттық қамтамасыздандыру» мамандығы бойынша жоғары білімі, бағдарлама құрастыру біліктілігі жоғары.

2. Басқарушылық персонал үшін қосымша жағдайлар (жеңілдіктер, қосымша ақы, жолдамалар және т.б.), демалыс үйлеріне жыл сайынғы жеңілдікпен жолдамалар жоспарланып отыр.

ӨНІМНІҢ СИПАТТАМАСЫ

Электрондық оқулық құруда мәліметтер базасын құру үшін Database Desktop утилитасының мүмкіндіктері пайдаланылады. Бұл бағдарламалық құралдардың қатесіз және оңтайлы жұмыс істеуі үшін жүйелік минимальды шарттар құрамы қажетті, олар дипломдық жобаның екінші бөлімінде қарастырылған. Шарттар бойынша компьютер микропроцессордың тактілік жиілігі 400 MHz-тен кем емес, оперативті сақтау құрылғысы (RAM) 32 Mb кем емес, винчестер ең кіші 10 Gb жоғары және операциялық жүйе Windows 9х және одан жоғары. Техникалық құралдар кешені қажет етілетін талаптарға толық жауап береді.

Borland Delphi 6 ортасы Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Borland Delphi 6 ортасы объектілі-ориентирленген, визуальды бағдарламалау жүйесі болып табылады. Ол бағдарламалық қамтамасыздандыруды іске асыруда және қазіргі заманғы жобалау тәсілдеріне қойылатын талаптарға толықтай жауап беретін оқиғаларды басқарады.

Borland Delphi-ді түрлі деңгейдегі дайындықтан өткен қолданушылар пайналана алады. Егер сіз Borland Delphi-ді енді ғана меңгеріп жатқан болсаңыз және қысқа уақыт ішінде қарапайым бағдарлама құру қажет болса, онда сізге берілгендер қорын, кесте, бағдарлама, форма, есеп беру және т.б. шеберлері көмектеседі. Үлкен және күрделі жобаларды құру үшін сәйкес конструкторлар мен объектілі-ориентирленген Object Pascal тілі базалық класын қолданып қана қоймай, сонымен қатар сыртқы кітапханаларды және қолданушы класстарын құруға көмектеседі.

Бүгінгі таңда көптеген бағдарламалық жабдықтарды құрумен айналысатын жеке және заңды тұлғалар бағдарламалық жабдықтарды өндіріске арнап құрастыруда. Сондықтан бәсекелестік, әрине байқалады. Алайда қазіргі таңда Қазақстан экономикасының қарқындап дамуына байланысты, жаңа технологиялардың дамуына байланысты, ақшаны тек банк арқылы аудару, алу секілді жалпы банк жүйесін қолданатын тұтынушылар саны да күннен күнге өсуде. Сондықтан, жоғарыда келтірілген бағдарламалық орталарда жасалған электрондық оқулық жай ғана оқулық емес, осындай дүниелерді жасаудың жолдарын үйрететін оқулық болғандықтан және ҚР-дағы білім беру саясаты бойынша оқушыларды, студенттерді және ізденушілерді сапалы әрі арзан оқулықтармен қамтамасыз етуге үлкен күш-жігер жұмсалып жатқанын ескерсек, программалық жабдықты сатып алушылар саны көбейеді және бағдарламаның өзін-өзі ақтап, пайда әкелетініне сенемін.
МАРКЕТИНГ ЖОСПАРЫ

Бағдарламалық өнімнің нарығы өспелі, себебі, жоғарыда келтірілген бағдарламалық орталарда жасалған электрондық оқулық жай ғана оқулық емес, осындай дүниелерді жасаудың жолдарын үйрететін оқулық болғандықтан және ҚР-дағы білім беру саясаты бойынша оқушыларды, студенттерді және ізденушілерді сапалы әрі арзан оқулықтармен қамтамасыз етуге үлкен күш-жігер жұмсалып жатқанын ескерсек, біздің жорамалымыз бойынша, оқулық дайындаумен айналысатындардың көпшілігі бұл бағдарламаға тапсырыс береді.

Элекрондық оқулық құруға қолданылып жүрген стандартты құралдардан басқа Screen Camera сияқты технологияның соңғы жетістіктерін қолдану жұмыстың құндылығын арттыра түсері анық.

Осы мерзімге анық тапсырыс беруші «Информатика» кафедрасы болып табылады.

ӨНДІРІСТІК ЖОСПАР:

Комплексті техникалық құралдарға қажетті қаражат:

Скомп. = 100600 тенге - компьютер бағасы (Intel Pentium IV 700/RAM 128 Mb/HDD 20 Gb/ CD-ROM 52X/ Monitor 17");

Сприн. = 57550 тенге - принтердің бағасы (SAMSUNG ML-1210, A4, 8ppm, 600*600dpi, 2MB, 20 pages в мин); Сд = 80 теңге - CD-R дискісінің бағасы. Сдискета = 70 теңге, дискетаның құлы. Машина құны - 150 теңге. Барлығы:

Өнімді өндіруде және оны сату процесін жүзеге асырған басқа ұйымдарға қажеттілік тумайды. Жоғарыда көрсетілген позициялар бойынша шығын- 739345.5
ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАР

Қажетті соманы несие түрінде «ТұранӘлемБанк»-тен алу көзделеді. Бағдарламалық өнім білім алу сферасымен байланысты болғандықтан, несиені 20% жеңілдік ставкасымен алуға болады.

№	Сатып алушылар	Өлшем бірлігі	Мәні
1	БҚ құруға жэне енгізуге кеткен шығындар КТҚ-ға кеткен шығындар Алгоритмге кеткен шығындар Жазуға кеткен шығындар Бағдарламаны енгізуге кеткен шығындар	теңге теңге теңге теңге теңге	345600 173150 16800 57600 262650.003
2	Жыл бойындағы эксплуатациялық шығын	Теңге	739345.5
3	Өтелу мерзімі	Ай	8

Несиені М.Әуезов атындағы ОҚМУ атынан алғандықтан мекеме кепілдік ретінде үлкен көлемде жылжымайтын мүлікті қоюына болады.

Бағдарламалық өнімдер нарығының дамуына байланысты сату көлемінің төмендеуі байқалмайды. Басқа жағдайда деректерді жетілдіруге болады немесе жаңа бағдарламалық өнімдер шығарылады.

Қысқа мерзімді мақсаты - өнімді шығаруды бастау және бағдарламалық өнімнің CD дисктерін тарату.

Болашақтағы мақсат - бағдарламалық өнімнің түрлерін кеңейту және сату көлемін арттыру.

Қорытынды

Қорыта айтқанда дипломдық жұмыстың нәтижесі Delphi программалау тілін қолданып мектеп оқшылары үшін информатика пәнінен тест құрылады. Бұл жүйеге мәліметтерді классификациялау және ұйымдастыру, бөлімдері енген. Ақапараттық жүйенің нәтижесінде мәліметтер компьютерде өңделеді. Программада мектептегі бастауыш сынып мүғалімдерінің жұмысын біраз жеңілдету және де уақытты тиімді пайдалануды көздедім. Бірақ бұл программа ешқашан мұғалімнің орынын толық алмастыра алмайды, өйткені бастауыш сынып оқушыларына әрқашан сұрақтарына жауап беріп отыратын адам қажет.

Бұл жұмыстың нәтижесінде ХХІ-ші ғасыр талабына сай қолдануға болатын берілгендер қоры жасалынды. Бұл берілгендер қорын Delphi программасында жасадым. Себебі, Delphi программасымен жұмыс істеу принциптері Windows жүйесіне негізделген, оның объектілері терезе түрінде ашылады. Сондықтан Windows жүйесімен таныс болған қолданушы DeIphi программасында берілгендер қорымен жұмыс істеу қиындық тудырмайды.

Жұмысымды әрі қарай жалғастыруға да болады, өйткені бастауыш сынып оқушыларын, тек қана математиканы үйретуде ғана емес, сонымен қатар жазуды үйретуде және дұрыс оқуда пайдалануға болады.

Түйін
Дипломдық жұмыстың нәтижесі DELPHI программалау тілін қолданып мектеп оқушылары үшін информатика пәнінен тест құрылады. Бұл жүйеге мәліметтерді классификациялау және ұйымдастыру, бөлімдері енген. Себебі DELPHI программамен жұмыс істеу принциптері Windows жүйесіне негізделген, оның объектілері терезе түрінде ашылады. Сондықтан Windows жүйесімен таныс болған қолданушы DELPHI программасында берілгендер қорымен жұмыс істеу қиындық тудырмайды.

Резюме

Результат дипломной работы разработка тестов по информатике для школьников в среде DELPHI. В эту систему входят классификация и организация данных. Потому что принцип работы среды DELPHI основывается на системе Windows. Пользователю, работающему с определенной системой Windows не составит труда создать базы данных в среде DELPHI в виде тестов.

summary

Result of degree work development of tests on computer science for schoolboys in DELPHI environment. This system includes classification and a data structure. Because the principle of work of DELPHI environment is based on system Windows. The user working with certain system Windows cannot create databases in DELPHI environment as tests.

Қосымша

unit Marcl;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtiIs, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, ExtCtrls;

type

TForml = cIass(TForm)

Panell: TPaneI;

Buttonl: TButton;

Button2: TButton;

Panel2: TPanel;

Timerl: TTimer;

Labell: TLabel;

Panel3: TPanel;

Imagel: TImage;

Image2: TImage;

GroupBoxl: TGroupBox;

Label2: TLabel;

Panel4: TPaneI;

Image3: TImage;

procedure ButtonlCHck(Sender: TObject);

procedure Button2Click(Sender: TObject);

procedure TimerlTimer(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form1: TForm1;

implementation

uses Marc2;

{uses Marc1;}

{$R *.DFM}

procedure TForml.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

Form2.Show;

end;

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);

begin

Close;

end;

procedure TForml.TimerlTimer(Sender: TObject);

var DateTime: TdateTime;

begin

DateTime:=Time;

Label2.caption:=TimeToStr(DateTime);

with label1 do

begin

if Ieft<460 then

left:=left+height div 10 else left:=-160

end;

begin

{with Image1 do

ifleft<460 then

left:=left+width div 10 else left: = -160}

end;

with Image2 do begin

if left<460 then

left:=left+width div 10 else left:=-160

end;

end;

end.
unit Marc2;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, ExtCtrls, Menus;

type

TForm2 = class(TForm)

Panel1: TPanel;

Button1: TButton;

Panel2: TPanel;

RadioButtonl: TRadioButton;

RadioButton2: TRadioButton;

RadioButton3: TRadioButton;

RadioButton4: TRadioButton;

Button2: TButton;

Imagel: TImage;

MainMenul: TMainMenu;

I1: TMenuItem;

i2: TMenuItem;

N1: TMenuItem;

N2: TMenuItem;

N3: TMenuItem;

N4: TMenuItem;

procedure ButtonlClick(Sender: TObject);

procedure Button2Click(Sender: TObject);

procedure i2Click(Sender: TObject);

procedure NlClick(Sender: TObject);

procedure N2Click(Sender: TObject);

procedure N3Click(Sender: TObject);

procedure N4Click(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form2: TForm2;

implementation

uses Marc3, Marc4, Marc5, Marc6;

{uses Unit3, Unit4, Unit5, Unit6;}

{$R *.DFM}

procedure TForm2.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

Close;

end;

procedure TForm2.Button2Click(Sender: TObject);

begin

if Form2.RadioButtonl.Checked=true then

begin

Form3.Show;

end;

if Form2.RadioButton2.Checked=true then

begin

Form4.Show;

end;

if Form2.RadioButton3.Checked=true then

begin

Form5.Show;

end;

if Form2.RadioButton4.Checked=true then

begin

Form6.Show;

end;

end;

procedure TForm2.i2Click(Sender: TObject);

begin

Form3.Show;

end;

procedure TForm2.NlClick(Sender: TObject);

begin

Form4.Show;

end;

procedure TForm2.N2Click(Sender: TObject);

begin

Form5.Show;

end;

procedure TForm2.N3Click(Sender: TObject);

begin

Form6.Show;

end;

procedure TForm2.N4Click(Sender: TObject);

begin

Close;

end;

end.

unit Marc3;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, ExtCtrls, DBCtrls, Grids, DBGrids, Db, DBTables;

type

TForm3 = class(TForm)

Panel1: TPanel;

Button1: TButton;

Panel2: TPanel;

DataSourcel: TDataSource;

Tablel: TTable;

GroupBoxl: TGroupBox;

DBGridl: TDBGrid;

DBNavigatorl: TDBNavigator;

procedure ButtonlCHck(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form3: TForm3;

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm3.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

Close;

end;

end.
unit Marc4;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, ExtCtrls, DBCtrls, Grids, DBGrids, Db, DBTables;

type

TForm4 = class(TForm)

Panel1: TPanel;

Button1: TButton;

Panel2: TPanel;

GroupBoxl: TGroupBox;

DataSourcel: TDataSource;

Tablel: TTable;

DBGridl: TDBGrid;

DBNavigatorl: TDBNavigator;

procedure ButtonlCHck(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form4: TForm4;

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm4.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

Close;

end;

end.

program Marka;

uses

Forms,

Marcl in 'Marcl.pas' {Form1},

Marc2 in 'Marc2.pas' {Form2},

Marc3 in 'Marc3.pas' {Form3},

Marc4 in 'Marc4.pas' {Form4},

Marc5 in 'Marc5.pas' {Form5},

Marc6 in 'Marc6.pas' {Form6},

Marc7 in 'Marc7.pas' {Form7},

Marc8 in 'Marc8.pas' {Form8},

Marc9 in 'Marc9.pas' {Form9};

{$R *.RES}

begin

Application.Initialize;

Application.CreateForm(TForml, Form1);

AppHcation.CreateForm(TForm2, Form2);

AppHcation.CreateForm(TForm3, Form3);

Application.CreateForm(TForm4, Form4);

Application.CreateForm(TForm5, Form5);

Application.CreateForm(TForm6, Form6);

AppHcation.CreateForm(TForm7, Form7);

Application.CreateForm(TForm8, Form8);

Application.CreateForm(TForm9, Form9);

Application.Run; end.

unit Marc6;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, ExtCtrls, DBCtrls, Grids, DBGrids, Db, DBTables, Menus, ExtDlgs,

Mask;

type TForm6 = class(TForm)

Panel2: TPanel;

DataSourcel: TDataSource;

Tablel: TTable;

GroupBoxl: TGroupBox;

DBGridl: TDBGrid;

MainMenul: TMainMenu;

N14: TMenuItem;

11: TMenuItem;

N1: TMenuItem;

i2: TMenuItem;

N2: TMenuItem;

OpenPictureDialogl: TOpenPictureDialog;

Buttonl: TButton;

Button2: TButton;

Button3: TButton;

Button4: TButton;

Button5: TButton;

Button6: TButton;

Button7: TButton;

DBMemol: TDBMemo;

DBImagel: TDBImage;

procedure ButtonlClick(Sender: TObject);

procedure NlCHck(Sender: TObject);

procedure I1Click(Sender: TObject);

procedure i2Click(Sender: TObject);

procedure N2Click(Sender: TObject);

procedure Button2CHck(Sender: TObject);

procedure Button3Click(Sender: TObject);

procedure Button4CIick(Sender: TObject);

procedure Button5CIick(Sender: TObject);

procedure Button6CHck(Sender: TObject);

procedure Button7CIick(Sender: TObject); private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form6: TForm6;

implementation

uses Marc8, Marc7, Marc9;

{ٱuses Unit8, Unit7, Unit9;}

{$R*.DFM}

procedure TForm6.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

Tablel.Edit;

if OpenPictureDialogl.Execute then begin DBImage1.Picture.LoadFromFile(OpenPictureDialogl.File Name);

{DBIMagelLoadPicture;} end;

Tablel.Post; end;

procedure TForm6.NlCHck(Sender: TObject); begin

Form8.Show; end;

procedure TForm6.I1Click(Sender: TObject);

begin

Form7.Show;

end;

procedure TForm6.i2Click(Sender: TObject);

begin

Form9.Show;

end;

procedure TForm6.N2Click(Sender: TObject);

begin Close;

end;

procedure TForm6.Button2Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.First;

end;

procedure TForm6.Button3Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.Prior;

end;

procedure TForm6.Button4Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.Next;

end;

procedure TForm6.Button5Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.Last;

end;

procedure TForm6.Button6Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.Insert;

end;

procedure TForm6.Button7Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.Delete;

end;

end.

unit Marc7;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

Menus, Mask, DBCtrls, StdCtrls, Db, DBTables, ExtCtrls, Grids, DBGrids;

type TForm7 = class(TForm)

MainMenul: TMainMenu;

N1: TMenuItem;

N2: TMenuItem;

Tablel: TTable;

DataSourcel: TDataSource;

GroupBoxl: TGroupBox;

Labell: TLabel;

Label2: TLabel;

Label3: TLabeI;

Label4: TLabeI;

Label5: TLabel;

Editl: TEdit;

DBEditl: TDBEdit;

Edit2: TEdit;

Edit3: TEdit;

DBEdit2: TDBEdit;

DBEdit3: TDBEdit;

DBEdit4: TDBEdit;

DBEdit5: TDBEdit;

Edit4: TEdit;

Edit5: TEdit;

DBGridl: TDBGrid;

procedure N2Click(Sender: TObject);

procedureEditlChange(Sender:TObject);

procedure Edit2Change(Sender: TObject);

procedure Edit3Change(Sender: TObject);

procedure Edit4Change(Sender: TObject);

procedure Edit5Change(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form7: TForm7;

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm7.N2Click(Sender: TObject);

begin close;

end;

procedure TForm7.EditlChange(Sender: TObject);

begin

Tablel.Locate('Shigargan zavody', Editl.text,

[locaseinsensitive, loPartialkey]);

end;

procedure TForm7.Edit2Change(Sender: TObject);

begin

Tablel.Locate('Marcasy', Edit2.text, [locaseinsensitive,

loPartialkey]);

end;

procedure TForm7.Edit3Change(Sender: TObject);

begin

Tablel.Locate('Shigargan jily', Edit3.text,

[locaseinsensitive, loPartialkey]);

end;

procedure TForm7.Edit4Change(Sender: TObject);

begin

Tablel.Locate('Tusy', Edit4.text, [locaseinsensitive,

loPartialkey]);

end;

procedure TForm7.Edit5Change(Sender: TObject);

begin

Tablel.Locate('Bagasy', Edit5.text, [locaseinsensitive,

loPartialkey]);

end;

end.

unit Marc8;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, Grids, DBGrids, Menus, Db, DBTables, ExtCtrls;

type TForm8 = class(TForm)

GroupBoxl: TGroupBox;

DataSourcel: TDataSource;

Tablel: TTable;

MainMenul: TMainMenu;

N1: TMenuItem;

N2: TMenuItem;

DBGridl: TDBGrid;

Buttonl: TButton;

RadioGroupl: TRadioGroup;

RadioGroup2: TRadioGroup;

RadioButtonl: TRadioButton;

RadioButton2: TRadioButton;

RadioButton3: TRadioButton;

RadioButton4: TRadioButton;

RadioButton5: TRadioButton;

RadioButton6: TRadioButton;

RadioButton7: TRadioButton;

RadioButton8: TRadioButton;

procedure N2Click(Sender: TObject);

{ procedure ButtonlCIick(Sender: TObject);}

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form8: TForm8;

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm8.N2Click(Sender: TObject);

begin

close;

end;

{procedure TForm8.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

case RadioButtonl. end;}

end.

unit Marc9;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

Controls, Forms, Dialogs,

StdCtrls, Menus, Grids, DBGrids, Db, DBTables;

type

TForm9 = class(TForm) GroupBoxl: TGroupBox;

DataSourcel: TDataSource;

Tablel: TTable;

DBGridl: TDBGrid;

Buttonl: TButton;

Button2: TButton;

Labell: TLabel;

Label2: TLabel;

Label3: TLabel;

LabeI4: TLabel;

Label5: TLabel;

MainMenul: TMainMenu;

N1: TMenuItem;

N2: TMenuItem;

Editl: TEdit;

Edit2: TEdit;

Edit3: TEdit;

Edit4: TEdit;

Edit5: TEdit;

Edit6: TEdit;

Edit7: TEdit;

Label6: TLabeI;

Label7: TLabeI;

procedure N2Click(Sender: TObject);

procedure ButtonlCIick(Sender: TObject);

procedure Button2Click(Sender: TObject);

procedure FormCreate(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form9: TForni9;

implementation

{$R *.DFM}

procedure TForm9.N2Click(Sender: TObject);

begin Close;

end;

procedure TForm9.ButtonlClick(Sender: TObject);

begin

with Tablel do begin SetRangeStart;

FieldByName('Bagasy').AsString:=Editl.text;

SetRangeEnd;

FieIdByName('Bagasy').AsString:=Edit2.text;

ApplyRange;

end;

end;

procedure TForm9.Button2Click(Sender: TObject);

begin

Tablel.CancelRange;

end;

procedure TForm9.FormCreate(Sender: TObject);

begin

Tablel.Indexname:='indBagasy';

end;

end.

ҚОЛДАНЫЛҒАН Әдебиеттер
1. Владимир Гофман, Анатолий Работа сбазами данных в Delphi. Санкт-Петербург, "БХВ-Петербург", 2002 г.

2. Бойко B.B., Савинков B.M Проектирование баз данных. Москва. 1998г.

3. Бобровский C. Delphi-5. Учебник курс. Москва, 2000 г.

4. Культин H. CaMoy4.Delphi. Санкт-Перербург. 1999 г.

5. Епанешиков A.M. Программирование в среде Delphi.

6. Шумаков П.В. Delphi и создание базы данных. Москва, 1997 г.

7. Фаронов B.B. Delphi 4.0. Начинающий курс. 1999 г.

8. Гринберг Ф., Гринберг P. Самоучитель программирования на входным языке СУБД Dbase. Москва, "Мир", 1989 г.

9. Дарахвелидзе П., Марков E. Delphi — среда визального программирования — СПБ. ВНУ — Санкт-Петербург, 1996 г.

10. Рубенкинг H. Программирования delphi для "чайников". Киев, "Диалектика", 1996 г.

11. ПотоцкийВ.К. Объектно — ориентированное программирование. Ленинград, 1991 г.

12. О.Камардинов, Х.Жантелі Delphi 5-6. Шымкент, 2002 ж.

жүктеу/скачать 1,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: