Психология ғылым ретінде. Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі психологияның орны және міндеттері

Тұлғааралық қарым-қатынас сипаттамалары

жүктеу/скачать 285,26 Kb. бет 25/45 Дата 04.12.2023 өлшемі 285,26 Kb. #194987

Бұл бет үшін навигация:

• 33.Тұлғааралық коммуникация, өзара әрекеттесу, тұлғааралық қабылдау түсініктері.

32. Тұлғааралық қарым-қатынас сипаттамалары. Тұлға — жеке адамның өзіндік адамгершілік, әлеуметтік, психологиялық қырларын ашып, адамды саналы іс-әрекет иесі және қоғам мүшесі ретінде жан-жақты сипаттайтын ұғым. Адамның әлеуметтік қасиеттерінің жиынтығы, қоғамның даму жемісі және белсенді қызмет ету мен қарым-қатынас орнату арқылы жеке адамды әлеуметтік қатынастар жүйесіне енгізудің жемісі. Қарым-қатынаста адамдар өзара идеялар, қызығулар, көңіл-күйімен, сезімдерімен, т.б. бөліседі. Мұның бәрін әр түрлі мәлімет ретінде қарастыруға болады. Адамдар арасындағы коммуникативті процестер техникалық қондырғылар арасындағы алмасудан өзгеше болады, оның мазмұны және формасы бойынша өзіне тән ерекше, маңызды қасиеттері бар. Олардың ерекшелігі – кері байланыс процесі, коммуникативті барьер, коммуникативтік әсер және мәлімет берудің әр түрлі деңгейі (вербальды-сөз жүзіндегі, вербальды емес-сөз жүзіндегі емес) сияқты процестермен байланысты. Әрқайсысын бөлек-бөлек талдап көрейік: тұлғааралық қарым-қатынастағы кері байланыс. Ең алдымен мәлімет бір жақты болмайды, екі жақты пікір алмасу түрінде өтеді. Мәліметті беруші – коммуникатор, оны қабылдаушы – реципиент деп аталады. Қарым-қатынасты жалпыны өндіру, өзара әрекет ету мен бірлескен іс-әрекет процесінде адамдарды біріктіру ретінде түсіну, бұл жалпының ең алдымен қарым-қатынас құралы ретінде тіл болып табылатындығын жорамалдайды. Тіл қарым-қатынасқа түсушілер арасында коммуникацияны қамтамасыз етеді, өйткені хабарды айтушы (хабарды сөз мағынасында кодтайды) және сол хабарды қабылдаушы декодировка жасайды, яғни сол мағыналарды ашып, сол хабардың негізінде өзінің мінез-құлқын өзгертуі қажет. 33.Тұлғааралық коммуникация, өзара әрекеттесу, тұлғааралық қабылдау түсініктері. Жеке адамаралық қарым-қатынастың пайда болуы жөне табысты іске асырылуы, егер де қатысушылар арасында өзара түсініктік болғанда ғана мүмкін. Озара түсіністіктің болуы, бір жағынан, басқаның мақсат-мүддесін, мотивтерін, багдарын түсіну, екіншіден түсіну ғана емес, сол мүдде, мотивтер, бағдарды қабьшдау, бөлісу түрінде көрінеді. Осы екі жағдайда да қарым-қатынасқа түсушінің басқа адамды қабылдауының маңызы өте зор, яғни қарым-қатынастың үшінші қүрамды бөлігі перцептивгі жағы туралы айтылып отыр. Әлеуметтік психологияда өлеуметтік перцепция үғымы кең мағынада: перцеіггивді процестердің өлеуметгік детерминантасы мөселеге көңіл аудару қажет-қабылданатын адамның (субъект) психологиялық жөне өлеуметтік ереюцеліктсрш зерттеуге, екіншіден жеке адамарлық бейнелеу механизмдерінщ талдауьша. Бақылаушының психологиялық ерекшеліктерш зерттеу әлеуметпк психологияның зертелгелінгсн саласына жатады. Адамдардың бір-бірш қабылдауы мен түсінуінде жеке-даралық, жьшыстық, жас ерекшеліктерше, көсіби жөне жыныстық – ролдак айырмашьшықтар бар екені тчркелген. Мөселен, балалар көбіне ересектерге қарағанда сыртқы кейш-тшінге (киімі, шаш қоюы, сыртқы кейштеп ерекшеліктерге, т б.) көңіл аударады. Мұғалщдер мен оқытушылар өз шөкіртгершің бшмге ұмтьшуы, тәртштшіп, тағы сол сияқты қасиеттерше көбірек көңш бөлсе, ал студенттер педагогтардың тшті басқа қасиеттерше көңш аударатыны байқалған. Сол сияқты басшылардың қол астьшдаэғыларды қабылдауы мен керісшше қол астындағылардың басшыларды қабылдауы да еьа түрлі. Дегенмен, адамды қабыддауда, негізінен, ол адамның психологиялық ерекшеліктері мен бағдарлары маңызды рөл атқарады. Әсіресе, бұл айтылғандар алғашқы таныстық кезінде байқалады. Әлеуметпк психологияда қабылданатьш объектшщ психологиялық қасиеттерш зерттеу де дөстүрлі түрде қалыитасқан. Көбшесе, бақыланатын адамның қандай психологиялық жөне басқа қасиеттері маңызды, оны тануға көбірек мәлімет береді, басқаша айтқанда адамдар қарым-қатьшас барысында партнерді бағалауда қай нөрсеге көбірек көңіл бөледі? Ондай маңызды қасиеттерге бақыланатьш адамның бет-бейнесінің қимьшы (мимика), сезімдерш бшдіруі (экспрессия) отырыс-түрысы, жүрюі жатады. Киімі, шаш қойысы жөне дауыс ерекшеліктері мен сөйлеу мәнері де жатады. Зерттеулерден байқалганындай, кең таралған, “интернационалды” ым-ишараттармен қатар, белгш мөдени және ұлттық тоитарға төн ым-ишараттар бар.Сонымен бірге, қабыддаудың табыстьілыган қамтамасыз етуге бағытталған өмбебап психологиялық механизмдерда де қарастыруға болады. Оған өлеуметтік перцепция механизмдері жатады. Эмпатия — басқаның куаныш ~ сүйшіштерш дүрыс сезіне білу қасиеті. Қарым-қатынас жасаудағы эмпатшшың болуы психолог, педагог, өлеуметтік қызметкердің көсіби маңызды қасиеттерінің бірі. Осы екі жағдайда да, арадағы қарым-қатынастың іске асырылуы, үшінші жағдайдағы, партнердің “мені” түсінуіне байланысты. Басқаша айтқанда бір-бірін түсіну рефлексия. қүбылысымен күрделенеді. Әлеуметтік психологияда, рефлексйя -қарым-қатынасқа түсушінің басқа адам оны қалай қабылданайтынын түсінуі. Ол басқаша қабылдау мен тусінуі ғана емес, басқа “мені” қалай түсінетінін білу, ерекше бір-бірін бейнелеу, яғни “мен” басқаларға қалай көрінемін. жүктеу/скачать 285,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу: