Кафедра меңгерушісі _________________________ Мустафин А.Х.
ММжКФ оқу-әдістемелік кеңеспен құпталды «_____»______________2010_ж. хаттама №___
ОӘК төрағасы _____________________Ж.Е. Ахметов
КЕЛІСІЛДІ
Кафедра меңгерушісі_____________Шумейко И.А. «___»_________2010_ ж.
1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары
Сабақ жүргiзетiн Механика және мұнайгаз ісі кафедрасының аға мұғалiмы Ибрагимова Гульнара Ермековна дәріс, тәжірибе, зерттеу және СӨЖ.
Әрі жума сайын сағат 17.30-19.00 дейын студенттерге арналған консультация өтеді (ауд. Б-138 және Б-126, т. 67-36-33)
2 Пән туралы мәліметтер
050712 - "Машинажасау" мамандық үшін «Гидравлика мен гидропневможетек» пәні негізгі пәндердің бірі болып табылады және базалы пәндердің құрамына кіреді. Жоғарыда айтылған пән студенттерге гилравликалык және пневматикалык жүйелерді есептеу және жобалау негіздерін есептей білуді игеруге бағытталған. Пәнді окудың негізі болып сұйыктык пен газдын козғалыстары және тепе-теңдіктерінің негізгі заңдары; сонымен бірге тракторлармен автомобильдердің гидро-пневматикалык жетектері табылады.
3 Пәннің еңбек сыйымдылығы
Семестр
|
Кредиттар саны
|
Аудиториялық сабақ түрлері бойынша қарым-қатынас сағаттарының саны
|
Студенттің өздік жұмысының сағат саны
|
Бақылау нысаны
|
барлы-ғы
|
Дәріс
|
практи-ка
|
Зертха-налық
|
студия-лық
|
жеке
|
барлығы
|
СРСП
|
|
2
|
90
|
15
|
7,5
|
7,5
|
|
|
60
|
22
|
емтихан
|
Бар-лығы
|
2
|
90
|
15
|
7,5
|
7,5
|
|
|
60
|
22
|
|
4 Пәннің мақсаты және тапсырмасы
Пәннің мақсаты – студенттерді гидравлика, гидростатика мен гидропневможетектер негізгі түсыныктермен, заңдарымен, теңдеулерімен таныстыру және гидрвликалық есептеулер өткізудің практикалық дағдысына үйрету.
Қарастырылатын процестердің бәрінде зерттеу нысаны – сұйық пен газ.
Пәнді зерделеудің мәселелері – гидростатиканың, гидродинамиканың негізгі түсініктері мен заңдарын меңгеру; ұңғымаларды бұрғылауды, мұнай және газ кенорындарын игеруді, мұнай және газ тасымалдауды жобалауға қажет гидравликалық есептер жүргізуге практикалық дағдыны қалыптастыру.
5 Білімге, икемділікке және машықтарға қойылатын талаптар
«Машинажасау» мамандықтары үшін «Гидравлика және гидропневможетек» пәні негізгі пәндердің бірі болып табылады және арнайы пәндердің құрамына кіреді.
«Гидравлика және гидропневможетек» курсын оқу нәтижесінде студент томендегіні білу керек:
-автоматты, агрегатты, гайка ойғыш, қашауыш, металл кескіш, фрезерлеу, ажарлағыш ж.б. станоктардың қолданылатын гидравликалық жүйелері және олардың типтері, іс-әрекеттері, құрамалары;
- гидроагрегаттар, гидрожүйелер және гидрожетектерді жобалау есептерінің негіздері;
-орындаушы берілген техникалық талаптары бойынша гидромотор немесе гидроцилиндрді, басқару аппаратын, энергия күзін табу;
-басқарудың принципиалдық ықшамсызбасын қүру
6 Пререквизиттер
Бұл пәнді оқып біліуі жаратылыс-ғылыми, жалпы кәсіпкерлік және мамандық бойынша сұйықтықтар, газдар механикасы және гидропневможетек (сұйықтықтың қозғалысы мен тепе-теңдігінің негізгі заңдары, гидрожетек, гидроаппаратура); жоғарғы математика (интеграл мен туынды төсінігі, олардың анықтамалары, дифференциалдық теңдеулер); машиналар мен механизмдер теориясы (тісті іліністердің синтезі, механизмдерде массалар мен күштерді келтіру, механизмдер қозғалысының теңдеуі және олардың шешімі).
7 Постреквизиттер
««Гидравлика және гидропневможетек»» оқыған кезінде алынған білім және тәжірибелері, келесі пәндермен танысқан кезде өте қажет: «Металл кескіш станоктар, «Машина жасау технлогиясы» және де басқалар
8 Тақырыптық жоспар
№ п/п
|
Тақырыптардың атаулары
|
Сағаттар саны
|
Дәріс
|
Жат
|
Зерт
|
СӨЖМ
|
СӨЖ
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1.
|
Кіріспе. Сүйықтыктың және газдың негізгі қасиеттері
|
1
|
0,5
|
|
2
|
0,5
|
2.
|
Гидростатика негіздері
|
1
|
1
|
2,5
|
3
|
1
|
3.
|
Кинематика негіздері.
|
1
|
|
2
|
3
|
0,5
|
4.
|
Гидродинамиканың негізгі теңдеуі
|
1
|
|
|
3
|
1
|
5.
|
Ұзындық бойындағы арынның жоғалуы және жергілікті кедергілері.
|
1
|
0,5
|
|
3
|
1
|
6.
|
Жұқа қабырғалы тесік арқылы сұйықтардың ағуы.
|
1
|
0,5
|
1,5
|
3
|
0,5
|
7.
|
Гидро және пневможетектерді топтастырмасы мен жалпы мағлүматтар
|
1
|
|
|
4
|
1,5
|
8.
|
Көлемді гидромашиналар.
|
2
|
1
|
1,5
|
4
|
1,5
|
9.
|
Гидродинамикалық берілістер.
|
2
|
1
|
|
3
|
1,5
|
10.
|
Гидроаппаратура.
|
1
|
|
|
4
|
1,5
|
11.
|
Гидрожетектін шығар буыныныңжылдамдығын реттеу және оның қосалқы құрылымдары.
|
1
|
1
|
|
4
|
1,5
|
12.
|
Гидро және пневможетектерді есептеу
|
1
|
2
|
|
5
|
1,5
|
13.
|
Станоктардың және автоматтық сызыктардың гидрожетек пен гидроавтоматика
|
1
|
|
|
4
|
1,5
|
|
Барлығы:
|
15
|
7,5
|
7,5
|
45
|
15
|
9 Пәннің қысқаша сипаттамасы
Гидравлика сұйықтар мен газдардың теңдесу қалпын және қозғалыс заңдылықтарыни зерттейтін ғылым. Гидравлика механиканың бөлімі. Гидравлика және гидропневмопривод үш бөлімнен тұрады: гидростатика, кинематика, динамика және осы пәнде тағыда гидропневможетектерді қарастырады. Сонда гидромашиналардың, гидродинамикалық берілістін, пневматикалық қозғалтқыштардың толық мәліметтер қарастырылыды.
10 Курс компоненттері
10.1 Пәннің жаттығу бөлімінің мазмұны
Жаттығу сабақтарының мақсаты дәрістік сабақтарда алынған білімдерді нығайту, тереңдету және кеңейту; есептерді шығару дағдысын студенттерге дарыту және машықтандыру.
1) 1-такырып. Сұйыктықтардың және газдардың физикалык касиеттерін есеп жолымен аныктау. Сұйыктыктьң және газдың тепе теңдігі н анықтауы.
2) 2-тақырып. «Гидростатика» тақырыбы бойынша есеп шығару.
3) 5-тақырып. «Гидравликалык кедергілер» тақырыбы бойынша есеп шығару.
Қарапайым және кедергі күбырларды есептеу. «Құбырлардағы гидравликалык соккы» такырыбы бойынша есеп шыгару. Құбырлардың ішіндегі гидросоққыдеген такырап бойынша есептер анықтап шешу. Бернулли теңдеуін колданып есеп шығару. Вентури шығын өлшегішті есептеу. Бернулли теңдеуі аркылы сүйықтықтьщ жылдамдығын жөне шығынын анықтау.
4) 6-тақырып «Тұрақты және айнымалы ағын бойынша сұйықтықтың тесіктерден ағып өтуі» такырыбы бойынша есеп шығару.
5) 8-тақырып. Гидрожетектердің принципиалдык ақшам сызбасын қүрастыру. «Қатты кабырғалы өзіндік ағындар» тақырыбы бойынша есеп шығару. Құбырлардың гидравликалы есептелері.
6) 9-тақырып Гидроавтоматика элементтері құрамына кіретін көлемді гидрожетекті есептеу. Көлемді гидроқозғағыштардың шамаларын анықтау және оларды қай облыста пайдаланады.
7) 11- тақырып. Гидрожетектердің принципиалдык ақшам сызбасын қүрастыру. «Қатты кабырғалы өзіндік ағындар» тақырыбы бойынша есеп шығару.
8) 12- тақырып. Гидроавтоматика элементтері құрамына кіретін көлемді гидрожетекті есептеу. Газдарға арналған күбырларды гидравликалық есептеу.
10.2 Зертханалық сабақтардың мазмұны
2-тақырып. Гидростатика негіздері
№ 1 Зертханалық жұмыс. Гидростатикалық қысымды өлшейтін тәсілдерді оку.Қысымды өлшеуге керек күралдармен танысу (пьеаометр, монометр, вакумметр, салыстыруда керек манометрлермен). Манометр мен пьезометр көмегімен практика жүзінде өлшеуді жүрпзу:артык кысымды (манометрмен); вакуумдык қысым (атмосфера қысымына жетпейтін кысым).
2-тақырып. Сүйықтық және газдар динамикасының негізі
№ 2 Зертханалық жұмыс. Айналып түрған ыдыстағы үйыктықтың салыстырмалы тыныштыгын оқу.Цилиндрлі ыдыстағы сүйыктыкты тік өсте үстап түрақты бүрыштык жылдамдыкта біркелкі айналдырганда салыстырмалы тыныштык кезде анктау. Алған өлшем нәтижелерін теориялык есептерді салыстыру.
Гидрокедергілер мен гидрошығындар
№ 3 Зерханалық жұмыс. Сүйыктық ағынының энергетикалық анализі.Толык сызыктык және пьезометрлік арынның тәжірибелік қүрамының тәсілімен танысу. әрі пьезометрлік және гидравликалык бүрылыстардың қүбырларымен танысу.
6 -тақырып.
№ 4 Зертханалық жұмыс. Сұйыктықтың жылжу режимдерін білу кондырғысы. Ламинарлык және турбуленттік козғалыс тәртібіне сәйкес Рейнольдс критерийін аныктау. Су козғалысынын бақылауындағы түракты тәртібін оку.
8-тақырып. Көлемдік гидромашиналар
№ 5 Зертханалық жұмыс. «Гидроавтоматика және гидрожетектердің элементтік базасымен танысу» тақырыбы бойынша зертханалық жұмысты орындау.
10.3 Курстық жұмысының мазмұны
Студенттердің өздігінен курстың жеке тарауларын және белгілі көлемдегі үй жұмысын орындау.
№
|
Жұмыстардың түрі
|
Есептің формасы
|
Бақылау түрлері
|
Сағат көлемі
|
1
|
Дәрістік сабаққа дайындалу
|
Конспект
|
Сабаққа қатынасу
|
5
|
2
|
Тәжірибелік сабаққа дайындалу, үй жұмысын орындау
|
Жұмыс дәптер
|
Сабаққа қатынасу
|
5
|
5
|
Аудиториялық сабақта қарастырылмаған материалдарды оқу
|
Конспект
|
Конспектті тексеру
|
25
|
|
Зертханалық жұмысың алдын-ала дайындау
|
Қажетті кестелерді сызу
|
ЗЖ есебі
|
5
|
6
|
Зертханалық жұмысты орындау және қорғау
|
Есеп
|
ЗЖ қорғау
|
10
|
7
|
Межелік бақылауға дайындық
|
|
МБ 1, МБ 2
|
10
|
Барлығы
|
60
|
10.4 Студенттердің өздігінен оқуына арналған тақырыптар
Кіріспе
Әдебиет: [1,2] §1 3-6 бет; §1.4,4-6 бет.
1-тақырып. Сүйықтыктың және газдың негізгі қасиеттері
Әдебиет: [1] §3 14-16 бет; §3.1 16-18 бет.
2-тақырып. Гидростатика
Әдебиет: [1] §4, 19-21 бет;
3-тақырып. Сүйықтыктын және газдын кинематикасы мен динамикасы
Әдебиет: [1,2] §7 23-26 бет; §6 20-24 бет.
4-тақырып. Тесіктерден және саптамалардан сүйыктықтын өтуі
Әдебиет: [1,2] §10 33-36 бет; §9 34-36 бет.
11 Курс саясаты
Студенттердің міндеттері: ұдайы сабаққа қатысу, пән бойынша тапсырмаларды өткізу кестесінің талаптарын орындау, кітапханада және интернет залында әдебиетпен өздегінен жұмыс істей білу.
Оқытушылар студенттермен бірігіп жұмыс істей үрдісінде келесі ережелерге сүйенуі қажет:
1. Оқытушы мен студент бір-біріне сыйласымды, сыпайы және мейірімді болу керек.
2. Сабақтарда белсенді болыңыз. Оқытушыға сұрақтар қойыңыз. Сабаққа қатысу жеткілікті емес. Материалды толық меңгере білу керек.
3. Оқытушы студентпен творчестволық түрде жұмыс істеуге міндетті. Студент мұғаліммен қарым-қатынаста болуға міндетті және орындалатын практикалық, өздік жұмыстар бойынша консультация алуға міндетті.
4. Қате жібергенге ұялмаңыз. Кім еш нәрсе істемейді, сол қателеспейді.
5. Барлығын түсінген адам сияқты түр жасамаңыз. Түсінуге тырысыңыз.
6. Сабақтарға қатысу міндетті болып табылады. Егер сіз үш және одан да көп сабақты себепсіз босатсаңыз (себебі құжат бойынша бекітілуі керек), онда оқытушы сізден деканаттың сабаққа рұқсат қағазын талап етуге құқылы. Есіңізде болсын: сабаққа қатысу қорытынды баңаңа әсер етеді.
7. Өз уақытында практикалық, өзіндік жұмыстардың кестесі бойынша есептесіп отыру қажет. Бұл қорытынды бағаға әсер етеді. Аяқталмаған есептесулер және өздік жұмыстар есептелмейді. Әр жұмыстың өз уақытында және толық көллемде орындалған тапсырмаларына жоғары балл қойылу ұйғарылғанды.
Марапаттық баллдар 0,2 ÷ 2 балл:
- творчествалы тұрғыдан келгені үшін;
- оқу үрдісіне белсенді қатысқаны үшін;
- студенттік конференцияға қатысқаны үшін;
Айып балдары 0,2 ÷ 2 балл, жалпы саннан төмендегі жағдайда шегеріледі (азайтылады):
- материалдарды өз уақытында көрсетпегені үшін;
- жұмысты сапасыз орындағанда;
- сабақты жібергенде;
- сабаққа кешіккенде
Студенттердің өзінің қатысуынсыз бақылау жүргізілмейді.
8. Аудиториялық сабақтарға кешігуге 5 минутқа дейін рұқсат етіледі, басқа жағдайда студентке сабаққа кіруге рұқсат етілмейді. Объективті себептер болса оқытушыны алдын-ала ескерту керек. Ұдайы сабақ босату-жақсылыққа әкелмейді. Ол студенттің сабаққа деген қатынасын сипаттайды.
9. Этика бойынша оқытушы сөйлеп тұрғанда дауыс шығарып сөйлеуге болмайды. Екінші ескертуден кейін студент аудиториядан қуылады. Сабақ кезінде басқа тақырыпқа әңгімелесуге болмайды.
10. Сіздің міндетіңіз сабаққа дайын болып келу. Бар әдебиетті пайдаланыңыз, өз уақытында кітапханадан әдебиетті алыңыз.
11. Ішкі тәртіп ережесі орындалуы тиіс.
12. Басқа біреудің жұмысын көшіріп алуға үзілді-кесілді тиым салынады
13. Мүмкіндігінше консультацияға қатысу.
14. Сабақ кесінде сот.телефондар ажыратылған болу керек.
15. Кесте бойынша тапсырылмаған практикалық және өздік жұмыстар оқудың меңгеру сапасын төмендетеді. Студенттердің күнделікті еңбекке ізденушілікке тәрбиелеу үшін олардың сапалы жұмысын - өз уақытында (дер кезінде) рейтинг картасы бойынша бағалау оқытушылар үшін өте қажет.
12 Әдебиеттер тізімі
Негізгі
Башта Т.М., Руднев С.С., Некрасов Б.Б. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы - М.: Машиностроение, 1982.- 423с.
Башта Т.М. Гидропривод и гидропневмоавтоматика. М.: Машиностроение, 1972. - 320с.
Альтшуль А.Д., Животовский Л.С., Иванов Л.П. Гидравлика и аэродинамика: Учеб. для вузов. - М.: Стройиздат, 1987.- 414с.: ил.
Гейер В.Г., Дулин В.С., Заря А.Н. Гидравлика и гидропривод: Учеб. для вузов. – 3-е изд., перераб и доп. – М.: «Недра», 1991. - 318с.: ил.
Альтшуль А.Д., Калицун В.И. и др. Примеры расчетов по гидравлике. – М.: Стройиздат, 1976. - 256 с.
Қосымша
Башта Т.М. Объемные насосы и гидравлические двигатели гидросистем. Учебник для вузов. – М.: Машиностроение, 1974. - 606с.
Башта Т.М. Машиностроительная гидравлика. Справочное пособие. – 2-е изд., перераб и доп. – М.: Машиностроение, 1971. - 672с.
Башта Т.М., Зайченко И.З., Ермаков В.В., Хаймович Е.М. Объемные гидравлические приводы. Под ред. Башта Т.М. – М.: Машиностроение, 1968. - 628с.
Тян А.Д. Гидравлика в примерах и задачах. – Алма-Ата.: Т 99 Рауан, 1990. - 208с.
СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру жөніндегі және «Гидравлика мен гидропневможетек» пәні бойынша 050712 «Машинажасау» мамандығы бойынша іштей оқу нысанындағы студенттерге арналған бақылау шараларының күнтізбелік кестесі
1 рейтинг (8 семестр)
|
Апталар
|
1 сабақ үшін макс. балл
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
Барлығы
|
Максималды балл
|
14
|
34
|
18
|
34
|
100
|
Дәрістерге қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
ДҮТ 1,2
|
ДҮТ 3,4
|
ДҮТ 5,6
|
ДҮТ 7,8
|
16
|
Бақылау нысаны
|
|
У
|
У
|
У
|
У
|
Макс.балл
|
2
|
4
|
4
|
4
|
4
|
Практикалық сабақтарға қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
ПҮТ 1,2
|
ПҮТ 3,4
|
ПҮТ 5,6
|
ПҮТ 7,8
|
16
|
Бақылау нысаны
|
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Макс.балл
|
2
|
4
|
4
|
4
|
4
|
Зертханалық жұмыстарға қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
1зертх
ҮТ
|
2 зертх
ҮТ
|
3зертх
ҮТ
|
6
|
Бақылау нысаны
|
|
|
Р
|
Р
|
Р
|
Макс.балл
|
2
|
|
2
|
2
|
2
|
Зертханалық жұмыстарды ресімдеу және қорғау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
|
|
Е
|
|
Е
|
|
Е
|
9
|
Бақылау нысаны
|
|
|
|
|
3Л1
|
|
ЗЛ2
|
|
ЗЛ3
|
Макс.балл
|
3
|
|
|
|
3
|
|
3
|
|
3
|
Курстық жұмысты орындау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
|
КЖБ1
|
|
|
|
КЖБ2
|
|
32
|
Бақылау нысаны
|
|
|
|
П
|
|
|
|
П
|
|
Макс.балл
|
|
|
|
16
|
|
|
|
16
|
|
Материалды өздігінен меңгеру
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
|
ДЗ СИ1
|
ДЗ СИ2
|
|
|
10
|
Бақылау нысаны
|
|
|
|
|
К
|
|
К
|
|
|
Макс.балл
|
|
|
|
|
5
|
|
5
|
|
|
Пән тақырыптары бойынша білімді бақылау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
|
ӨОҮ
|
|
|
ӨОҮ
|
|
|
11
|
Бақылау нысаны
|
|
|
|
Т1
|
|
|
Т2
|
|
|
Макс.балл
|
|
|
|
10
|
|
|
11
|
|
|
2 рейтинг (8 семестр)
|
Апталар
|
1 сабақ үшін макс. балл
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
Барлығы
|
Максималды балл
|
19
|
37
|
19
|
25
|
100
|
Дәрістерге қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
.
|
ДҮТ 9,10
|
ДҮТ 11,12
|
ДҮТ 13,14
|
ДҮТ15
|
14
|
Бақылау нысаны
|
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Макс.балл
|
2
|
4
|
4
|
4
|
2
|
Практикалық сабақтарға қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
ПҮТ 9,10
|
ПҮТ 11,12
|
ПҮТ 13,14
|
ПҮТ 15
|
14
|
Бақылау нысаны
|
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Қ
|
Макс.балл
|
2
|
4
|
4
|
4
|
2
|
Зертханалық жұмыстарға қатысу және дайындалу
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
Зерт4
|
Зерт5
|
|
|
4
|
Бақылау нысаны
|
|
Р
|
Р
|
|
|
Макс.балл
|
|
2
|
2
|
|
|
Зертханалық жұмыстарды ресімдеу және қорғау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
Е
|
Е
|
|
|
6
|
Бақылау нысаны
|
|
3ерт4
|
3ерт5
|
|
|
Макс.балл
|
|
3
|
3
|
|
|
Курстық жұмысты орындау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
КЖБ3
|
|
КЖБ4
|
32
|
Бақылау нысаны
|
|
|
П
|
|
П
|
Макс.балл
|
|
|
16
|
|
16
|
Материалды өздігінен меңгеру
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
ДЗ СИ3
|
|
ДЗ СИ4
|
|
10
|
Бақылау нысаны
|
|
К
|
|
К
|
|
Макс.балл
|
|
5
|
|
5
|
|
Пән тақырыптары бойынша білімді бақылау
|
СӨЖ түрі/есеп беру нысаны
|
|
|
ӨОҮ
|
ӨОҮ
|
|
20
|
Бақылау нысаны
|
|
|
Т3
|
Т4
|
|
Макс.балл
|
|
|
10
|
10
|
|
Барлығы
|
100
|
Шартты белгілеулер: 1 ДҮТ – №1 дәрісті дайындау үшін берілетін үй тапсырмасы; Қ – оқу үрдісіне қатысу; ПҮТ 1 – №1 практикалық сабақтарға дайындалу үшін үй тапсырмасы; 1 зертхҮТ – №1 зертханалық сабаққа дайындалу үшін үй тапсырмасы; Р – рұқсат қағазы; Е – есеп; 1ЗҚ – №1 зертханалық жұмысты қорғау; КЖБ 1– курстық жұмыстың №1 бөлімі; Т – тексеру; ӨОҮТ1 – материалды өздігінен оқуға №1 үй тапсырмасы; К – коллоквиум; 1Т –№1 тест.
Кафедра отырысында ұсынылған 20__ж. «___»________№_____ хаттама.
Кафедра меңгерушісі __________ А.Х.Мустафин 20__ж. «___» ____________
Достарыңызбен бөлісу: |