Ұрықтаған күні 5 күнде
Торайлаған күні Торайлаған соң 60 күнде
Буаз болу мерзімі күн Аналықтың емшек саны
Оң жағында
Ұя № Сол жағында
Элиталы аталықтардың саны Оның сүт беретіні
Кім күтеді Оң жағында
(Ф.А.Ә.) Сол жағында
Барлығы :
Орта салмағы :
Барлығы туған : басы , қабандар , торайлар , өлі туғандар , мумиялар , кемтарлар
Аналық сапасын сипаттау
Нешінші күні торайлар азық жей бастады: сүт ацидофимен концентраттар
Емуден айыру күні
14 Кесте - Өсімтал төлді өсіру есеп журналы Ф № 6 - св
Форманы еметін торайларды бақылау бордақылауға жіберетін шаруашылықтар толтырады. Бұл қағаз негізгі құжат, жіберілген малдардың шығу тегіс растайды.
12. Форма 11 - св. “Станок” карточкасы 10 - св форма мәліметтеріне сүйеніп толтырылады. “Сату – сатын - алу акт есеп еметін торайларды бордақылауға жіберетін торайлар жазылады.
13. Еметін торайларды бақылау бордақылауға тіркейтін журнал. Форма 12 - св.
14. Бақылау бордақылауға торайлардың ет сапасын есептеу журналын форма 13 св малды сойған соң толтырады.
15. Азықты жұмсау есебінің карточкасы бақылау бордақылауға қойған мал азығы форма 14 - св. карточкаға нақты жұмсаған құрама жем, көк сүт, қалған жемді жекелеген ұя және жекелеген малға жұмсалғанды жазады.
16. Бордақылау және еттің сапасының ұрпақтардағы тұқымдық малды бағалау карточкасы. Форма 9 - св. бұл қағазды форма 12 - св “Бақылау бордақылаудағы еметін торайларды тіркеу журналы”, 13 -св “Торайлар етінің сапасын есептеу журналы”. Бақылау бордақылау мәліметтері “Бордақылау” бөлімінен алады. Жоғарыда аталған зоотехникалық есептен басқа шаруашылықта: шошқаны өлшеу ведомосы, азық ведомосы малдың қозғалыс ведомосы малдың төлін есепке алу акті торайларды суалту актісі, өлген мал актісі, сойылған мал ведомосын жүргізеді.
1 тапсырма: Бірінші реттік құжаттар толтыру:
мемлекеттік асыл тұқым зоводында ірі ақ шошқа тұқымын Петрова бригадасында, шошқашы тобында 20.01.2005ж. екінші торайлаған аналық шошқа Тайга 2180 - ді ұрықтандырған аталық Сват 3463 - тен 12 тірі торай туды, оның 5 еркек және 7 ұрғашы ұяластар салмағы 13кг. Торайларға берілген нөмер: еркек с - 999, ұрғашыларға с - 1022. шошқашы “0”- да 22.01.2005ж аталық шошқа Черная Птичка 7760 ұрықтандырған еркек Драчун 4715 -14 тірі торай туды, оның 6 еркек және 8 ұрғашы, ұяластар салмағы -16кг. Төлді тіркеу актісін толтырады.
2 тапсырма: Петров бригадасында, шошқашы Кудрявцевада 18.3.2005ж мынадай аналық шошқалардан торайлар алынып, суалтылды:
волшебница 2140 суалтуда 5 еркек және 6 ұрғашы, тірідей салмағы: № 201-19,5кг 203-21кг. № 205-21,2кг, № 207-22,5кг, № 209-19,5, № 202-20,4 204-18,8кг, № 206-20кг, № 208-21кг, № 2 (0-18,6кг), № 212-18,9кг. Тайга 1 айлықта суалтыда, 4 еркек, 8 ұрғашы, № 219-19,2кг. № 221-21,0кг, № 223-21,5, № 225-21кг, № 232-17,5кг, № 234-18,0кг, № 235-22,0кг, №238-22,5кг, № 240-16,5кг, № 242-24,6кг, № 244-21,5кг, № 216-18,6кг суалту актісін құрайды.
3 тапсырма: Емізетін аналықтарға станокты карточка толтыру. Беатриса 1569 ірі ақ тұқымды шошқаны ұрықтандырған Сват 8803 20.03.2005ж 14.07.1983ж торайлады, онда 6 еркек, 6 ұрғашы салмағы – 15 кг. Аналық Тайга 8888 ірі ақ тұқымды ұрықтандырған еркек Драгун 6665 5.04.1983 ж 29.07.2005 ж торайлады.
4 тапсырма: Осы материалдар негізінде малдың басының қозғалыс туралы есеп жаз. 1.09. мынадай мал басы болды: 20 еркек -қабан, 10 еркек тексеруге, 25 еркек өсімталдыққа, 130 аналық, 120 тексеруші аналықтар, 125 өсімтал ұрғашылар, 620 торай, 2 айлық, 800 торай 2 - 4 айлықтар асыл тұқмға.
Ай бойы мынадай өзгерістер болды: өріктелген-бордақылауға 30 бас негізгі аналықтар, тексеріс тобынан ауыстырылды - 25 бас, бордақылауға 60 бас, 2 - 4 айлық торайлар тобынан – 4бас өлді, 300 бас 2 - 4 айлықтан бордақылауға 80 бас қойылды, өсімтал төлден 2 - 4 айлық тұқымға 500 торай сатылды, онда 300 еркек және 200 ұрғашы, жұртқа 2-4 айлық торайлардан 15 бас сатылды.
5 тапсырма: 1.01. шаруашылықта 40 еркек - асыл тұқымды, 800 негізгі, 825 тексеру аналықтары, 3900 торайлар - 2айлық, 2800 торай – 2 - 4 айлық, 560 бас өсімтал төл – 4 - 6 айлық.
Қоймадан босатылған азықтар: бір басқа 1 тәулікке есептегенде бір еркекке - 4,0 кг құрама жем, 0,5 кг сқлы ұны, 0,5 шөп ұны, 0,5 кг тұздаған жүгері, аналыққа - 2,5 құрама жем, 0,5 кг арпа ұны, 0,5 сұлы ұны, 0,3 кг шөп ұны, 1кг жүгері сүрлемі, торайға – 0 - 2 айлық – 0,4 арпа ұны, 0,2 кг құрама жем, 0,1 кг витаминді шөп ұны, 0,5 кг көк сүт.
10.01. Малдың қозғалысы: 8 аналық кетті, 12.01. 56 торай туды, 15.01. 70 торайды 2 - 4 айлық топқа ауыстырды. Азық ведомосын толтыр, 01 айына қоймадан алынған азықты есепте.
Сабақ 10. Өнеркәсіптік технология жағдайында зоотехникалық және өнеркәсіптік есеп ұйымдастыру.
Асыл тұқымды емес ірі кешенді шаруашылықтарда әдеттегі өнеркәсіптік есеп пен оперативтік есеп жүргізуге өзгерістер енгізу болып табылады. Ірі өнеркәсіп дәлме-дәл еңбекті қйымдастыру мен уақытында ақпаратты барлық технологиялық процестерден жинау. Өнеркәсіптік ферма мен шаруашылықтан барлық өнеркәсіптік ақпарат экономикалық бөлімге түсуі керек, онда ай сайын талдау жасап, өнеркәсіптік қызметке барлық көрсеткіштер бойынша, жыл соңында жинақ есебін жасайды. Қосымша таблица, қсыныстар өнеркәсіп жоспарына өзгерістер енгізеді.
Өнеркәсіп есебін малшаруашылығы бойынша № 26 8 - 2 формасы бойынша құрады. Жыл сайын шаруашылықтың экономикалық паспорты жасайды.
15 Кесте - Экономикалық паспорт
Өнім түрі Жылдар
ж 20 ж 20 ж 20 ж 20 ж
Тапсырған мал басы.
Салмағы, ц.
Жас төлдер, басы , соның ішінде
Салмағы, ц.
Орташа салмағы: 1 бастың кг.
Сату бағасы 1т.
Кондиция бойынша тапсырылған:
Бірінші, басы.
Салмағы, ц.
Орташа салмақ 1 бастың, кг.
Сомасы, мың тенге.
Орташа сату бағасы.
1 т.
%
Екінші кондиция, бас саны.
Массасы, ц.
Орташа масса, 1 бастың кг.
Сомасы, мың теңге.
Орташа сату бағасы.
1 т.
%
Үшінші кондиция, бас саны.
Массасы, ц.
Орташа масса, 1 бастың кг.
Сомасы, мың теңге.
Орташа сату бағасы.
1 т.
%
11 САБАҚ ШОШҚА ТОБЫНЫҢ АЙНАЛЫМЫ
Шошқа шаруашылығының тиімділігі, ұдайы дамуы оның аналық тобынды тиімді пайдаланып, оның басын өсіруге байланысты. Жай ғана басын өсіргенде топ құрамы өзгереді. Кең, жоспарлы ұдайы өндірісі кеткен мал басынан көп мал басын тобынға еңгізуді көздейді.
Шошқа шаруашылығы интенсивтендіру – аналықтарды интенсивті пайдалану. Дұрыс ұйымдастырылған шаруашылықтар да әр аналықтан суалту кезіңде 18 - 20 торай алып, бір жылда екі рет торайланады. Өнеркәсіпті ферма мен кешендерде далаға шығармай ұстағанда 40 дейін іріктеу арқылы 4 - 5 торайлатып, ал товарлы фермада 30 іріктеп, асыл тұқымды да 25 - 30 табын айналымы мен құрамы шаруашылықтың бағытына және мамандандырылуына сәйкес келеді. Табын құрамы – онда әртүрлі жынысты – жастағы топтар болады. Асыл тұқымды шаруашылықта – таза тұқымды өнеркәсіптің жас малдар ұдай өңдірумен айналысатындар да табын құрамына : негізгі және тексеру аналықтары, еркек кабандар, өсімтал жас малдар, еметін торайлар, суалтылған торайлар, жас мадар болады, олар сатуға және тұқымдыққа арналған мал болады. Тұқымдық малды 5,5-5 айлық жаста сатады. Асыл тұқымды емес шаруашылықта аяқталған циклді өнеркәсіпте негізгі товрлы өнім алу үшін борданылатын жас малды ұстайды. Қалыптастыру шаруашылығы басқа шаруашылықтарға товарлы өнім суалтырған торайларды бөрдақылау жіберіп отырады. Полтава ғылыми – зерттеу ауылшаруашылық институты қалыптастыру шаруашылығының табын құрамын анықтап аяқталған циклді бір қалыпты жыл бойы торайларды іске асыруды зерттеп шығарды.
Кесте 1 - Табын құрмы, %
Малдар
|
Қалыптастыру шаруашылығы
|
Аяқталған циклді өнеркәсіп
|
Аналық шошқалар
|
15,3
|
8,5
|
2 айға дейінгі торайлар
|
40,7
|
22,7
|
2-4 Айлық торайлар
|
35,6
|
19,7
|
Толықтыру жас төлдері
|
3,8
|
2,2
|
Бөрдақылау малдары
|
4,6
|
46,9
|
Қолдан ұрықтандыр орны бар шаруашылықтарда еркек – қабан топтары болу керек, тобында 0,3-0,4 құрайды негізгі және тексеру аналықтары 1:1 қатнаста, тексеру аналықтары толықтыр шошқаларға 1:2 қатынасындай, тексеру еркектері толықтыру еркектеріне 1:3 қатынасындай болады. Табиғи ұрықтандыруда бір еркек- қабанға 25-30 аналық
Кесте 17 - 100 негізгі аналық бар табын айналымы, төлдерімен, торайлардың таралуы және борда қылау, (1:1)
Топтар
|
Айлар
|
1 қантарға мал саны
|
I
|
II
|
111
|
IV
|
V
|
VI
|
VII
|
VIII
|
IX
|
X
|
XI
|
XII
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
Ерке-қабан.
|
16
|
1616
|
16
|
16
|
16
|
16
|
16
|
16
|
13
|
14
|
15
|
16
|
16
|
Негізгі аналық бойдақ
|
8
|
6
|
7
|
10
|
14
|
17
|
20
|
24
|
18
|
12
|
10
|
9
|
9
|
Буаз
|
63
|
62
|
63
|
60
|
59
|
59
|
58
|
26
|
58
|
59
|
61
|
64
|
64
|
Еметін
|
16
|
16
|
16
|
16
|
15
|
15
|
15
|
15
|
14
|
15
|
14
|
13
|
13
|
Кесте 17 жалғасы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
2айлық
|
13
|
16
|
16
|
16
|
16
|
15
|
15
|
15
|
15
|
14
|
15
|
14
|
14
|
Тексеру аналық
|
30
|
31
|
32
|
32
|
34
|
35
|
36
|
39
|
36
|
34
|
32
|
29
|
29
|
1айлық еметін
|
7
|
7
|
7
|
8
|
8
|
8
|
8
|
8
|
10
|
9
|
9
|
11
|
11
|
2айлық
|
11
|
7
|
7
|
7
|
8
|
8
|
8
|
8
|
8
|
10
|
9
|
9
|
9
|
2айға дейінгі торай
|
358
|
354
|
364
|
361
|
360
|
352
|
352
|
352
|
358
|
365
|
358
|
356
|
356
|
Толықтыру малдар
|
104
|
102
|
104
|
106
|
106
|
108
|
105
|
101
|
102
|
102
|
103
|
105
|
105
|
Нег ж/е толықт табын
|
626
|
617
|
620
|
632
|
636
|
633
|
631
|
636
|
635
|
636
|
627
|
626
|
626
|
Кесте 17 жалғасы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
Жас малдар
|
990
|
993
|
994
|
995
|
991
|
992
|
994
|
991
|
990
|
989
|
993
|
992
|
992
|
Ересек іріктелген
|
27
|
32
|
28
|
18
|
16
|
16
|
21
|
21
|
28
|
21
|
36
|
26
|
28
|
Барлық б м б
|
1017
|
1025
|
1022
|
1013
|
1007
|
1010
|
1015
|
1012
|
1018
|
1010
|
1029
|
1020
|
1020
|
Барлық г ш
|
1643
|
1642
|
1642
|
1637
|
1639
|
1643
|
1648
|
1646
|
1650
|
1644
|
165
|
1646
|
164
|
Сатуға
а м б
|
179
|
179
|
176
|
179
|
178
|
177
|
173
|
178
|
175
|
175
|
182
|
189
|
2140
|
Бағасы
|
201,3
|
201,0
|
198,4
|
204,4
|
198,9
|
198,0
|
194,7
|
199,6
|
196,8
|
191,8
|
213,4
|
225,3
|
2427,5
|
%
|
8,3
|
8,3
|
8,2
|
8,4
|
8,2
|
8,2
|
8,0
|
8,2
|
8,1
|
8,1
|
8,8
|
9,2
|
100
|
Жас малдар
|
165
|
165
|
163
|
173
|
168
|
163
|
168
|
164
|
164
|
164
|
169
|
169
|
1984
|
Бордақылаған
сатуға арналған малдардың тірідей салмағы
|
165
|
165
|
163
|
163
|
168
|
168
|
168
|
164
|
164
|
169
|
169
|
1984
|
165
|
Асыл тұқымды шаруашылықтарда негізгі, тексеру және тоықтыру малдарының санының арақатынасы басқа болуы оның асылдандыру жұмысына, мақсатына байланысты. Шаруашылықта жылдық және айлық айналымдар есебі малдың қозғалысын дұрыс ескеруге пайдалы болған жоқ.
Шошқа етін өндіру жоспарын орындауды, малдарды тиімді пайдалану (торайлар саны, торай шығу саны, шошқа категориясы тірідей, ет өндіру және сату мерзімі) табын айналымы шаруашылық течнологиясы мен бордақылау, жетілдіру жоспарына сәйкес келу керек. Табын айналымының негізгі бөлігі – ұрықтандыру жоспары және торайлар жоспары негізгі, тексеру аналықтарының сипаттамасы 45 Кесте.
Табын айналымын есептегенже мына жағдайларды ескереді: толықтыру аналықтарын өсіру үшін 100 негізгі үшін 150 шошқа қалдырады (екі рет іріктеу жүргізіледі: бірінші рет - өсіру негізінде, екінші рет – торайлағасын) негізгі аналықтарды іріктеу -30 негізгі аналықтарға жылына 1,8 торайлау, бір торайлағанда 8торай суалту салмағы – 16,25; тексеру аналықтарынан 7 торай; тірідей салмағы – іріктелген шошқалардың 2ай бордақылаған соң; еркек – қабан 260-300кг; тексеретін еркектер 200-240кг, негізгі аналықтар 220-240 кг; тексерілетіндер 160-180кг; толықтыру шошқалар 120кг; бордақылар сататын 8 айлық тірідей салмағы 100-120кг; тәулікте салмақ қосу 2-8 айда -525г, қолдан ұрықтандыру болады. Табын айналымын басшылыққа алып шаруашылықтың қораға, жұмыс күшіне, азыққа жұптастығын ай сайын, мерзім сайын анықтауға болады.
13 сабақ Шошқа табынының айлық айналымы
Мақсаты: малдың айлық айналымының әдістемесін құру, айлық торайлау мен шағылыстырудың жоспарын құрып, әдістемесін меңгеріп және үйрену.
Сабақ жүргізу әдістемесі мен мазмұны. Бұл жоспарды зоотехник барлық шаруашылық типте де, мерзімдік және жыл бойы торайлату кезенде құрады. Айлық табынынның айналымы: жылдық торайлар шығуы, орта айлық және орта жылдық мал басын жыныстық жастық топтарды, жыл бойы азыққа мұқтаждық, жазғы кезеңде де, ет өндіру, тәуліктік салмақ қосу жыл бойына, сол сияқты ай сайынғы, үш айлық жынысты-жас бойынша, азық күн саны жынысты-жас топтары.
Бірінші реттік құжаттар негізінде табын айналымын бекітілген формада жасайды. Онда жынысты-жас топтарының басы және тірідей салмағы айлық есеп, бас қозғалысы. Кіріс бөлімінде басқа топтардан келген, сатып алынғандар жазылады.
Шығым бөлігі мынадай бітімдерден тұрады: сату, іріктеу, басқа топтарға ауыстыру, сойыс, өлген мал т.б. “Ересек топтарға ауыстырылды” “Кіші топтардан келгендер” саны, жиынтығы бірдей бөлу керек. Тексеретін аналықтарды торайлаған соң ауыстыру жүреді. Ересек аталық қабанның өрінбелгенін, аналықтардың тексерілетінін бордақылауға қояды.
Айдың аяғындағы мал басы ай басындағы мал басына дәл келу керек, оған кеткен мал басын қосады. Әр жынысты-жас топтарының тірідей массасының өлшеу көрсеткіштеріне қарап толтырады. Айлық айналым бойынша жынысты-жас топтарындағы салмақ қосуды анықтайды. Орташа тәуліктік салмақ қосуды жалпы салмақ қосуды азық күнге бөледі.
Азық күн – малдың сол топта болған күн саны әр топта малдар бүкіл ай бойы болады, кейбіреуі айдан аз болады. Азық күндерді біріншінің де екіншінің де қосып жалпы азық күн сайын алады.
Жалпы салмақ қосуды есептеу:
Достарыңызбен бөлісу: |