Раушан Абдикулова indd
жүктеу/скачать 2,04 Mb. Pdf көрінісі
|
2016 Абдикулова Жанр
Ахмет Байтұрсынұлы — Уикипедия (1), Ахмет Байтұрсынұлы — Уикипедия, Ашық сабақ, 11 сынып БЖБ, тест 11., 2 5228961217879482876
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдеби тектердің шығу тарихын оқыту
| Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Ақ жол: Өлеңдер мен тәржімелер, публ. Ма- қалалар және әдеби зерттеу /Құраст. Р. Нұрғалиев.-Алматы: Жа- лын, 1991.-464 бет. 2.Дандай Ысқақұлы. Сын өнері. (Оқу құралы). Алматы: ҚАЗақ- парат, 2001.-304 бет. 3.Жанр және шеберлік. Алматы. Ғылым, 1968.-347 б. 4.Жанр сипаты. /Редакциясын басқарған М. Қ. Қаратаев. Алма- ты: «Ғылым» баспасы, 1971. 268 бет. 5.Хализев В. Е. Теория литературы: Учебник/ В. Е. Хализев. – 4-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк., 2005 – 405 с. 6.Джуанышбеков Н.О.,Темирболат А.Б. Теория литературы:У- чебное пособие/-Алматы, 2009.-284с. 7.Қасқабасов С. Қазақтың халық прозасы. – Алматы: Ғылым, 1984. – 272 б.6-19 бб. 8.Бахтин М. М. Проблемы поэтики Достоевского. М., 1979. – С.121. 9.Чернец Л.В. Литературные жанры. МГУ.1982. – 338 с. 10.Жанр және поэтика мәселелері.-Алматы, 2004.-300 бет. 11.Веселовский А.Н. Историческая поэтика/Вступ.ст. И.К. Горс- кого; Сост., коммент. В.В. Мочаловой. – М.: Высш. шк., 1989. – 406 с. – (Классика литературной науки) 12.Ахметов З. Поэзия шыңы– даналық. Зерттеу. Алматы: Қазақ университеті, 2009.-368 б. 16 МС Р.Әбіқұлова Жанр және шығарма Жанр және шығарма Р. Әбдіқұлова 17 Әдеби тектердің шығу тарихын оқыту Ә дебиеттің текке бөліну мәселесі сөз болғанда ежелгі дүние ойшылдары Сократ, Платон пайым- дарын ескермеуге болмайды. Аристотельдің «Поэтика» еңбегінде қарастырылатын текке бөлу мәселесі де көне ойшылдардың пайымдарымен үндестік тауып жатады. Көрнекті әдебиет теоретигі В.Е.Хализев Қайта Өрлеу дәуірінде Аристотель триадасы нақтыланғанын көрсе- теді /1/. Мәселен, көне ойшылдардың тұжырымдауынша (ди- фирамба) ақынның өз атынан сөйлеуі лирикаға тән бол- са, шығарманы кейіпкерлердің пікір алмасуына құру, ақын сөздерінің кейіпкерлер сөзіне араласпауы тра- гедия мен комедияға тән болуы, өз сөзін кейіпкерлер сөзімен біріктіруі әрі арасында өз атынан сөйлеуі эпос- қа тән екендігі пайымдалады. Қазіргі уақытта орыс әдебиетінің теоретиктері В.Е.Хализев, Л.В.Чернец сөз өнерінің бұл үш тегін сөй- леушілердің қарым-қатынасы типі сипатында қарасты- рады. Дегенмен, зерттеушілердің пікірінше, әдебиеттің аталған үш тегі XIX ғасырда алдымен романтизм эсте- тикасында көркемсөз формасы емес, философиялық ка- тегория мәніндегі көркем мазмұн сипатында қарасты- рылғандығы, сондықтан да олардың поэтикадан алшақ болғандығы белгілі /2/. Жанр зерттеушілері қайсысы да Шеллинг, Гегель пайымдарын назардан тыс қалдырмайды. Гегельше, эпикалық поэзия объективті, лирика субъективті екені пайымдалады. В.Е.Хализев эпика және эпикалық, лиризм, драма- тизм туралы тұжырымдарды стильмен байланыстыра- ды. В.Е.Хализев Аристотельше, әдеби тек – көп жағдай- да жинақтаушы және адам өмірінің негізгі формаларын бейнелеудің әралуан тәсілдеріне негізделген әдебиеттің қалыптасқан тарихи жіктелуі болып табылатындығын айқындай келіп: «Демек, Аристотель әдебиетті текке бөлудің негізі ретінде шындықты суреттеудің тәсілін қарастырады, эпос – оқиға туралы өз атыңнан айтыл- ған әңгіме, баяндау, лирика – өз-өзіңмен сырласу, драма – суреттелген қаһармандардың іс-әрекеті, Гегель негіз ретінде бейнелеу пәнін қарастырды: эпос – оқиға, ли- рика – көңіл-күй жағдайы, драма – әрекет», – деп тұжы- рымдайды /1/. Жанр типологиясын оқытуда әдебиеттің текке бөліну мәселесін алдыңғы қатарда қарастыра отырып ғылы- ми негіздемелерге сүйену қажеттігі анық. Сондықтан қазіргі әдебиеттанудағы белгілі теоретиктердің тек тура- лы концепцияларын ұғындыруда ғылыми технология- лық инновацияларды пайдалану да қажет. Мәселен, Ти- мофеевтің текті композициялық ерекшеліктеріне қарай ажырататындығы, Эльсбергтің сатираны өзінше текке жатқызатындығы, Г.Н. Поспеловтің, Н.А. Гуляевтің әде- би тектерді адам мен өмір шындығы қарам-қатынасының типтері бойынша жіктейтіндігін, В.Е.Хализевтің текті әдеби шығарманың тілдік құрылымының типі сипатын- да қарастыратындығын технологиялық құралдарды қол- дану арқылы нақты да айқын тәсілдермен түсіндіруге болады. Олардың қатарына әртүрлі шығармашылық еркін сызбалар мен кестелерді жатқызуға болады. |