Реферат Пәні: Ветеринариялық микробиология және вирусология

«А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті»
Реферат 
Пәні:Ветеринариялық микробиология және вирусология 
Тақырыбы: Микробиологияның даму тарихы 
Тексерген:Ветеринариялық санитария кафедра доценті Елеусизова.А.Т. 
Орындаған: Ветеринарлық факультет студенті Кәкімжан.С.М. 
Топ: ВМ – 21 – 421 – 10
Қостанай – 2023

Аннотация 
Реферат: Микробиологияның даму тарихы” 
Автор:Кәкімжан.С.М., 2 курс ветеринария факультеті студенті 
Мақсат: Микробиологияның даму тарихы туралы мәліметтер мен танысу 
Бұл жұмысты басқа ғылыми жұмыс жасау кезінде пайдалануға болады 

Жоспар: 
 
I
Кіріспе 
1 Микробиологияға кіріспе 
II
Тарих, микробиологияның даму кезендері: 
1 эмпириқалық кезең 
2
Морфологиялық кезең 
3
физиологиялық кезең 
4
Иммунологиялық кезең 
5
Молекула-генетикалық кезең 
III Қорытынды 
1 Микробиологияның маңы

1 Микробиологияға кіріспе 
 
Микробиология (micros - шағын, BIOS — өмір, logos — ілім) — 
микроорганизмдердің (микробтардың) құрылымын, қызметін, таралуын және 
ерекше белсенділігін зерттейтін ғылым. Бұл организмдердің көпшілігі 
диаметрі 0,1 мм-ден аспайды, сондықтан көзге көрінбейді. 
Микробтар біздің планетамызды бірінші болып қоныстандырды, оның барлық 
орталарында таралды және өте аз мөлшеріне қарамастан, протоплазманың 
массасы жануарлардың массасынан едәуір асып түседі. Осы миниатюралық 
тіршілік иелерінің жұмысының арқасында табиғаттағы заттардың айналымы 
үнемі жүреді, өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі сақталады. 
Микроорганизмдердің белгілі бір тіршілік ету ортасына ұзақ уақыт бейімделуі 
әртүрлі кластардағы микроәлем өкілдерінің ерекше белсенділігін тудырды. 
Қазіргі уақытта олар көмірді игеру кезінде газдарды дезинфекциялау, Түсті 
металдарды өндіру, тауарлық қаптаманы кәдеге жарату, қағаз өндіру, 
құбырларды тазарту үшін қолданылады. Микроорганизмдер нан пісіру, шарап 
жасау, сыра қайнату, сүт қышқылы өнімдерін, дәрумендер, дәрілік заттарды 
өндіруде, жем өндіру мен консервілеуде кеңінен қолданылады. Сондықтан 
микробиология өнеркәсібінің Дүниежүзілік дамуына үлкен мән берілетіні 
кездейсоқ емес. 
Микробиология көптеген мыңжылдықтарға созылған ұзақ даму жолынан өтті. 
Біздің дәуірімізге дейінгі V — VI мыңжылдықта адам микроорганизмдердің 
жемістерін олардың бар екенін білмей пайдаланды. Шарап жасау, нан пісіру, 
ірімшік жасау, теріні өңдеу, зығыр мата және т.б. микроорганизмдердің 
қатысуымен болатын процестерден басқа ештеңе емес. Сонымен қатар, ежелгі 
уақытта Грецияның, Ежелгі Египеттің және барлық ғылымдардың дамуы 
қарқынды жүріп жатқан және жоғары деңгейде болған басқа елдердің 
ғалымдары мен ойшылдары, мысалы, Гиппократ, рим жазушысы Варрон және 
басқалар көптеген аурулар тірі табиғатқа ие сыртқы көрінбейтін себептерден 
туындайды деп болжады. Демек, микробиология біздің дәуірімізге дейін пайда 
болды. 
Оның дамуында ол хронологиялық тұрғыдан байланысты емес, негізгі 
жетістіктер мен ашылуларға байланысты бірнеше кезеңдерден өтті. 
Микробиологияның даму тарихын бес кезеңге бөлуге болады: эвристикалық, 
морфологиялық, иммунологиялық және молекулалық-генетикалық. Олар 
туралы әрі қарай талқыланады. 

II.Тарих, микробиологияның даму кезендері: 
1
эмпириқалық кезең 
Эмпирикалық білім кезеңі кез — келген эксперименттер мен дәлелдерден гөрі 
шындықты табудың логикалық және әдістемелік әдістерімен, яғни 
эвристикамен байланысты. Сол кездегі ойшылдар (Гиппократ, Рим жазушысы 
Варрон және басқалар) жұқпалы аурулардың, миазмалардың, ұсақ көрінбейтін 
жануарлардың табиғаты туралы болжам жасады. Бұл идеялар көптеген 
ғасырлардан кейін итальяндық дәрігер Джироламо Фракастороның (1478 - 
1553) жазбаларында жіңішке гипотезаға айналды, ол ауру тудыратын тірі 
контагия (contagium vivum) идеясын ұсынды. Сонымен қатар, әр ауру өзінің 
контагиясынан туындайды. Аурулардан қорғау үшін оларға науқасты 
оқшаулау, карантин, маска кию, заттарды тістеп өңдеу ұсынылды. Осылайша, 
Джироламо Фракосторо эпидемиологияның негізін қалаушылардың бірі 
болды, яғни аурулардың пайда болу себептері, шарттары мен механизмдері 
және олардың алдын алу жолдары туралы ғылым. 
Фракасторо қабілетті дәрігер ретінде ерте ерекшелене бастады, жолдастарының 
тәрбиешісі болып тағайындалды. 
Фракастороның әдеби қызметі әр түрлі болды. Оның бірнеше "диалогтары" 
философия мен психология мәселелеріне арналған, жарықтың сынуы туралы 
жазған, жерге қолдануда "полюс" терминін бірінші болып енгізген. 
Фракасторо көркем әдебиетке де құрмет көрсетті, өлеңдер мен поэмалар 
жазды."Контагия, жұқпалы аурулар және емдеу туралы" өзінің негізгі 
жұмысында ол эпидемиялар пациенттен тікелей, жанама (немесе тіпті көзбен)

байланыс арқылы тасымалданатын ұсақ бөлшектерден ("тұқымдардан") 
туындайды деп болжады. "Тұқымдар" тірі заттарға қарағанда химиялық немесе 
атомистік элементтерге жақын.Мерез өз атауын фракастороның "мерез немесе 
галлик ауруы туралы" өлеңінен алады. Поэма мерез есімді шопанның Олимп 
құдайларын қалай ашуландырғанын және олардың бүкіл денесін 
бөртпелермен, бубондармен және жаралармен зақымдаған қорқынышты 
аурумен жазаланғанын баяндайды.1546 жылы ол медицинаға "инфекция" 
терминін енгізді. 
Алайда, микроскоп ойлап табылғаннан кейін көрінбейтін патогендердің бар 
екендігін дәлелдеу мүмкін болды. 
Микроорганизмдерді ашудағы басымдық голландиялық әуесқой натуралист 
Антонио Левенгукке (1632-1723) тиесілі. кенеп саудагері А. Левенгук әйнекті 
тегістеуді жақсы көрді және бұл өнерді жетілдірді, микроскоп жасап, 
қарастырылып отырған заттарды 300 есе көбейтуге мүмкіндік берді. 
Микроскоппен әртүрлі заттарды (жаңбыр суы, инфузия, бляшка, қан, ішек 
қозғалысы, сперматозоидтар) зерттей отырып, ол "жануарлар" деп атаған ең 
кішкентай "жануарларды"байқады. А. Левенгук өзінің бақылауларын үнемі 
хабарлады Лондон Корольдік қоғамы және 1695 жылы. "Антоний Левенгук 
ашқан табиғат құпиялары" кітабында жинақталған. 
Осылайша, микроскоптың өнертабысымен морфологиялық деп аталатын 
микробиологияның дамуындағы келесі кезең басталады. 

Антонио Левенгук (1632-1723) 
2.Морфологиялық кезең 
Микробтарды сенімді түрде көрген және адамдарға олардың бар екендігі 
туралы хабарлаған алғашқы адам XVII ғасырдың аяғы мен XVIII ғасырдың 
басында өмір сүрген голландиялық Антон Левенгук болды. Ол кәсіби ғалым 
болған жоқ; мата сатушы, содан кейін сот палатасының күзетшісі, ол 
жұмыстан бос уақытында үлкейткіш әйнек жасаумен айналысып, осы өнерде 
кемелдікке жетті. Оның көзілдірігі, түйреуіш тәрізді, 200 есеге дейін 
ұлғайтылды. Левенгук өзінің ғылыми зерттеулерінде қызығушылығымен және 
ерекше табандылығымен ерекшеленді. Ол өзінің үлкейткіш әйнектерінде 
әртүрлі денелерді қарастырды, бақылауларының нәтижелерін сипаттады және 
эскиз жасады. Бөшкеден жаңбыр суының тамшыларын, шіріген шөп 
тұнбаларын зерттей отырып, ол тамшыда қозғалатын ең кішкентай денелердің 
көп мөлшерін байқады. "Мен зерттедім, — деп жазады Левенгук, - адамның 
тістерінің 
арасында 
жатқан 
шырыш 
және 
шырышта 
ерекше 
қозғалғыштығымен ерекшеленетін кішкентай тіршілік иелері бар екеніне таң 
қалдым". Оны таң қалдырған ең бастысы-бұл жаратылыстардың сансыз саны. 
"Бүкіл Ұлыбританияда (яғни Голландияда) менің аузымда тірі жануарлар 
сияқты көп тұрғындар болмайды", — деп жазды Левенгук. 
Левенгук өзінің барлық бақылауларын "микроскоптың көмегімен ашылған 
табиғат құпиялары" кітабында біріктірді, ол 1695 жылы латын тілінде жарық 
көрді. осы кітаптың бүгінгі күнге дейін сақталған көшірмелерінде осы 
"жануарлардың" суреттері мен сипаттамалары бар, оларды тек үлкендерін ғана 
емес, сонымен бірге ең кішкентайларын да оңай тануға болады. бактериялық 
тіршілік иелерінің оптикалық микроскоптары. 

Осылайша, алғаш рет қарапайым адам, өзін-өзі үйреткен ғалым микробтарды 
тапты, олар кейіннен біздің планетамызда ең көп таралған тіршілік иелерінің 
өкілдері болды. 
А. Левенгуктың ашылуы мамандардың үлкен назарын аударды, оның көптеген 
шәкірттері мен ізбасарлары болды. Алайда микроорганизмдердің пайда 
болуы, олардың өмір сүру жағдайлары, мақсаты, адам ауруларының пайда 
болуына қатысуы туралы сұрақтар түсініксіз болып қалды. Бұл сұрақтарға 
кейіннен көптеген ғалымдардың зерттеулерінде нақты жауаптар берілді. 
Аурудың пайда болуы қазір ашылған микроорганизмдермен байланысты 
болғанымен, тікелей дәлелдер қажет болды. Оларды орыс эпидемиологы 
Д.Самойлович (1744 — 1805) алды. Оба белгілі бір қоздырғыштан 
туындағанын дәлелдеу үшін ол өзін обамен ауыратын науқастың бубонынан 
бөліп алып, обамен ауырды. Бақытымызға орай, ол тірі қалды. Кейіннен орыс 
дәрігерлері Григорий Николаевич Минх және Осип Осипович Мочутковский, 
Илья Ильич Мечников және т. б. белгілі бір микроорганизмнің жұқпалылығын 
дәлелдеу үшін өзін-өзі жұқтыру бойынша Геро тәжірибелерін жүргізді. 
Микроорганизмдердің пайда болуы мен көбею әдісі туралы мәселе сол кездегі 
өздігінен пайда болу теориясымен дау-дамайда шешілді. Дегенмен 
итальяндық ғалым Ладзаро Спалланзани XVIII ғасырдың ортасында. 
микроскоппен бактериялардың бөлінуін байқады, олар өздігінен пайда болады 
(шірік, кір және т .б. пайда болады) деген пікір жоққа шығарылмады.Мұны 
көрнекті француз ғалымы Луи Пастер (1822-1895) жасады, ол өзінің 
қарапайым тәжірибесінде тапқыр, тапқыр, өздігінен пайда болу жоқ екенін 
көрсетті. 

Луи Пастер стерильді сорпаны атмосфералық ауамен қисық S түтігі арқылы 
байланысатын колбаға салды. Мұндай ашық колбада сорпа ұзақ уақыт 
тұрғанда 
мөлдір 
болып 
қалды, 
өйткені 
түтіктің 
қисықтығы 
микроорганизмдердің ауадан колбаға шаңмен енуіне мүмкіндік бермеді. 
ХІХ ғасырдағы микробиологияның қарқынды дамуы көптеген жұқпалы 
аурулардың (сібір жарасы, оба, сіреспе, дифтерия, дизентерия, тырысқақ, 
туберкулез және т. б.) қоздырғыштарының ашылуына әкелді. 
Ақырында, 1892 жылы орыс ботанигі Д. И. Ивановский вирустарды-vira 
патшалығының өкілдерін ашты . Бұл тірі заттар бактерияларды ұстайтын 
сүзгілер арқылы өтті, сондықтан сүзілетін вирустар деп аталды. Бастапқыда 
"темекі мозаикасы" деп аталатын темекі ауруын тудыратын вирус, содан кейін 
аусыл, сары безгегі және басқа да көптеген вирустар табылды. Алайда 
вирустық бөлшектерді электронды микроскоп ойлап табылғаннан кейін ғана 
көруге болады, сондықтан вирустар Жарық микроскоптарында көрінбейді. 
Қазіргі уақытта вирустар патшалығында (vira) 1000-ға дейін патогендік 
вирустар бар. Жақында ғана бірқатар жаңа вирустар, соның ішінде ЖИТС 
тудыратын вирус ашылды. Жаңа вирустар мен бактериялардың ашылу кезеңі 
жалғасатыны сөзсіз. 

3.физиологиялық кезең 
Микробтарды сенімді түрде көрген және адамдарға олардың бар екендігі 
туралы хабарлаған алғашқы адам XVII ғасырдың аяғы мен XVIII ғасырдың 
басында өмір сүрген голландиялық Антон Левенгук болды. Ол кәсіби ғалым 
болған жоқ; мата сатушы, содан кейін сот палатасының күзетшісі, ол 
жұмыстан бос уақытында үлкейткіш әйнек жасаумен айналысып, осы өнерде 
кемелдікке жетті. Оның көзілдірігі, түйреуіш тәрізді, 200 есеге дейін 
ұлғайтылды. Левенгук өзінің ғылыми зерттеулерінде қызығушылығымен және 
ерекше табандылығымен ерекшеленді. Ол өзінің үлкейткіш әйнектерінде 
әртүрлі денелерді қарастырды, бақылауларының нәтижелерін сипаттады және 
эскиз жасады. Бөшкеден жаңбыр суының тамшыларын, шіріген шөп 
тұнбаларын зерттей отырып, ол тамшыда қозғалатын ең кішкентай денелердің 
көп мөлшерін байқады. "Мен зерттедім, — деп жазады Левенгук, - адамның 
тістерінің 
арасында 
жатқан 
шырыш 
және 
шырышта 
ерекше 
қозғалғыштығымен ерекшеленетін кішкентай тіршілік иелері бар екеніне таң 
қалдым". Оны таң қалдырған ең бастысы-бұл жаратылыстардың сансыз саны. 
"Бүкіл Ұлыбританияда (яғни Голландияда) менің аузымда тірі жануарлар 
сияқты көп тұрғындар болмайды", — деп жазды Левенгук. 
Левенгук өзінің барлық бақылауларын "микроскоптың көмегімен ашылған 
табиғат құпиялары" кітабында біріктірді, ол 1695 жылы латын тілінде жарық 
көрді. осы кітаптың бүгінгі күнге дейін сақталған көшірмелерінде осы 
"жануарлардың" суреттері мен сипаттамалары бар, оларды тек үлкендерін ғана 
емес, сонымен бірге ең кішкентайларын да оңай тануға болады. бактериялық 
тіршілік иелерінің оптикалық микроскоптары. 

Осылайша, алғаш рет қарапайым адам, өзін-өзі үйреткен ғалым микробтарды 
тапты, олар кейіннен біздің планетамызда ең көп таралған тіршілік иелерінің 
өкілдері болды. 
А. Левенгуктың ашылуы мамандардың үлкен назарын аударды, оның көптеген 
шәкірттері мен ізбасарлары болды. Алайда микроорганизмдердің пайда 
болуы, олардың өмір сүру жағдайлары, мақсаты, адам ауруларының пайда 
болуына қатысуы туралы сұрақтар түсініксіз болып қалды. Бұл сұрақтарға 
кейіннен көптеген ғалымдардың зерттеулерінде нақты жауаптар берілді. 
Аурудың пайда болуы қазір ашылған микроорганизмдермен байланысты 
болғанымен, тікелей дәлелдер қажет болды. Оларды орыс эпидемиологы 
Д.Самойлович (1744 — 1805) алды. Оба белгілі бір қоздырғыштан 
туындағанын дәлелдеу үшін ол өзін обамен ауыратын науқастың бубонынан 
бөліп алып, обамен ауырды. Бақытымызға орай, ол тірі қалды. Кейіннен орыс 
дәрігерлері Григорий Николаевич Минх және Осип Осипович Мочутковский, 
Илья Ильич Мечников және т. б. белгілі бір микроорганизмнің жұқпалылығын 
дәлелдеу үшін өзін-өзі жұқтыру бойынша Геро тәжірибелерін жүргізді. 
Микроорганизмдердің пайда болуы мен көбею әдісі туралы мәселе сол кездегі 
өздігінен пайда болу теориясымен дау-дамайда шешілді. Дегенмен 
итальяндық ғалым Ладзаро Спалланзани XVIII ғасырдың ортасында.

микроскоппен бактериялардың бөлінуін байқады, олар өздігінен пайда болады 
(шірік, кір және т .б. пайда болады) деген пікір жоққа шығарылмады.Мұны 
көрнекті француз ғалымы Луи Пастер (1822-1895) жасады, ол өзінің 
қарапайым тәжірибесінде тапқыр, тапқыр, өздігінен пайда болу жоқ екенін 
көрсетті. Луи Пастер стерильді сорпаны атмосфералық ауамен қисық S түтігі 
арқылы байланысатын колбаға салды. Мұндай ашық колбада сорпа ұзақ уақыт 
тұрғанда 
мөлдір 
болып 
қалды, 
өйткені 
түтіктің 
қисықтығы 
микроорганизмдердің ауадан колбаға шаңмен енуіне мүмкіндік бермеді. 
ХІХ ғасырдағы микробиологияның қарқынды дамуы көптеген жұқпалы 
аурулардың (сібір жарасы, оба, сіреспе, дифтерия, дизентерия, тырысқақ, 
туберкулез және т. б.) қоздырғыштарының ашылуына әкелді. 
Ақырында, 1892 жылы орыс ботанигі Д. И. Ивановский вирустарды-vira 
патшалығының өкілдерін ашты . Бұл тірі заттар бактерияларды ұстайтын 
сүзгілер арқылы өтті, сондықтан сүзілетін вирустар деп аталды. Бастапқыда 
"темекі мозаикасы" деп аталатын темекі ауруын тудыратын вирус, содан кейін 
аусыл, сары безгегі және басқа да көптеген вирустар табылды. Алайда 
вирустық бөлшектерді электронды микроскоп ойлап табылғаннан кейін ғана 
көруге болады, сондықтан вирустар Жарық микроскоптарында көрінбейді. 
Қазіргі уақытта вирустар патшалығында (vira) 1000-ға дейін патогендік 
вирустар бар. Жақында ғана бірқатар жаңа вирустар, соның ішінде ЖИТС 
тудыратын вирус ашылды. Жаңа вирустар мен бактериялардың ашылу кезеңі 
жалғасатыны сөзсіз. 

4. Иммунологиялық кезең 
Л. Пастердің вакцинация жұмыстары иммунологиялық деп аталатын 
микробиологияның дамуында жаңа кезең ашты. 
Сезімтал жануар арқылы өту арқылы микроорганизмдерді әлсірету принципі 
немесе қолайсыз жағдайларда (температура, кептіру) микроорганизмдерге 
төтеп беру кезінде Л.Пастерге құтыруға, күйдіргіге, тауық тырысқағына қарсы 
вакциналар алуға мүмкіндік берді; бұл принцип вакциналарды дайындауда 
бүгінгі күнге дейін қолданылады. Демек, Л.Пастер ғылыми иммунологияның 
негізін қалаушы болып табылады, дегенмен оған дейін ағылшын дәрігері Э. 
Дженнер әзірлеген шешек ауруын адамдарға жұқтырудың алдын алу әдісі 
белгілі болған. Алайда, бұл әдіс басқа аурулардың алдын алу үшін 
қолданылмады. 
Л. Пастердің жұмысынан кейін көптеген зерттеулер пайда болды, олар 
вакцинациядан кейін иммунитеттің пайда болу себептері мен механизмдерін 
түсіндіруге тырысты. Бұл жерде и. И. Мечников пен П. Эрлихтің жұмыстары 
ерекше рөл атқарды. 
П. Эрлих-неміс химигі-иммунитеттің гуморальдық теориясын алға тартты. Ол 
иммунитет қандағы уды бейтараптандыратын антиденелердің түзілуінен 
пайда болады деп сенді. Бұған дәлел дифтерия немесе сіреспе токсинін 
енгізген жануарларда токсиндерді бейтараптандыратын антитоксиндердің- 
антиденелердің табылуы болды (Э. Беринг, с. Китазато). Алайда, 
Мечниковтың зерттеулері иммунитетті қалыптастыруда ерекше жасушалар — 
макро және микрофагтар үлкен рөл атқаратынын көрсетті. Бұл жасушалар 
бөгде бөлшектерді, соның ішінде бактерияларды сіңіреді және сіңіреді.

Мечниковтың фагоцитозға қатысты зерттеулері гуморальдыдан басқа 
жасушалық иммунитеттің бар екенін дәлелдеді. Пастердің ең жақын көмекшісі 
және ізбасары Мечников иммунологияның негізін қалаушылардың бірі болып 
саналады. Оның жұмысы иммундық жүйенің морфологиялық негізі, оның 
бірлігі және биологиялық мәні ретінде иммунокомпетентті жасушаларды 
зерттеуді бастады. 
Иммунологиялық кезең иммундық жүйенің генетикалық бөгде заттарға 
(антигендерге) 
негізгі 
реакцияларының 
ашылуымен 
сипатталады: 
антиденелердің пайда болуы және фагоцитоз, кешіктірілген типтегі жоғары 
сезімталдық (HRT), жедел типтегі жоғары сезімталдық (GNT), төзімділік, 
иммунологиялық жады. GRT және GNT-бұл аллергияның негізінде жатқан екі 
реакция, яғни антигенге атипті, бұрмаланған реакцияға байланысты белгілі бір 
клиникалық белгілермен сипатталатын аурулар.
Аллергиялық 
реакциялар, 
мысалы, 
сарысулық 
препараттарға, 
антибиотиктерге, жануарлар мен өсімдік ақуыздарына, үй шаңына, мамыққа, 
жүнге пайда болуы мүмкін. 
1915 жылы орыс дәрігері М. рай алғаш рет иммунологиялық есте сақтау 
құбылыстарын байқады, яғни. сол антигенді қайта енгізу үшін антиденелердің 
жылдам, күшті өндірісі. Кейіннен ф. Бернет мұны антигенмен алғашқы 
кездесуден кейін денеде жад жасушаларының — Т лимфоциттерінің пайда 
болуымен байланыстырды. 

1953 жылы ағылшын ғалымы П. Медавар мен чех ғалымы М. Гашек антигенге 
төзімділік, төзімділік, төзімділік құбылысын, яғни иммундық жүйе антигенге 
жауап бермейтін жағдайды ашты. Меншікті антигендерге төзімділік 
эмбриональды кезеңде қалыптасады және оны эмбриональды кезеңде немесе 
бала немесе жануар туылғаннан кейін бірден антигенді енгізу арқылы жасанды 
түрде жасауға болады. Иммунологиялық төзімділік құбылысы хирургияда 
органдар мен тіндерді трансплантациялау мәселесін шешуде қолданылады. 
Сондай-ақ, осы кезеңде адам мен жануарлардың қалыпты мүшелері мен 
тіндерінің (Чистович, Ландштейнер) антигендерін және адам мен 
жануарлардың жеке, антигендік айырмашылықтарын ашудың маңыздылығын 
атап өткен жөн. Бұл антигендік айырмашылықтардың жиі кездесетін белгісі- 
адамдардағы жеке қан топтары. 
Біздің ғасырдың 50-60 жылдарында микробиология мен иммунология әсіресе 
қарқынды дамыды. Бұған келесі себептер ықпал етті: 
*
молекулалық биология, генетика, биоорганикалық химия саласындағы 
маңызды жаңалықтар; 
*
генетикалық инженерия, биотехнология, информатика сияқты жаңа 
ғылымдардың пайда болуы; 
*
жабайы табиғаттың құпияларына тереңірек енуге мүмкіндік беретін жаңа 
әдістер мен ғылыми жабдықтар жаса 

5.Молекула-генетикалық кезең 
Осылайша, 50 — ші жылдардан бастап микробиологияның дамуында бірқатар 
маңызды 
ғылыми 
жетістіктер 
мен 
жаңалықтармен 
сипатталатын 
молекулалық-генетикалық кезең басталды. 
Оларға мыналар жатады: 
*
көптеген вирустар мен бактериялардың молекулалық декодтау; 
*
қарапайым тіршілік формаларының ашылуы - "инфекциялық ақуыз"прионы; 
*
химиялық құрылымды декодтау және кейбір антигендердің химиялық 
синтезі. Мысалы, Лизоцимнің химиялық синтезі (1971), СПИД вирусының 
пептидтері (Р. В. Петров, в. т. Иванов т. б.); 
*
жаңа антигендердің ашылуы, мысалы, ісік (Л. А. Сильбер және т. б.), 
гистосәйкестік антигендері (HLА жүйесі); 
*
антиденелер-иммуноглобулиндердің құрылымын декодтау (Эдельман Д., 
Портер Р., 1959); 
*
вирустық антигендерді алу мақсатында жануарлар мен өсімдік жасушаларын 
өсіру және оларды өнеркәсіптік ауқымда өсіру әдісін әзірлеу; 
*
рекомбинатты бактериялар мен рекомбинатты вирустарды алу. Вирустар 
мен бактериялардың жеке гендерінің синтезі. Ата-аналардың қасиеттерін 
біріктіретін немесе жаңа қасиеттерге ие бактериялар мен вирустардың 
рекомбинатты штамдарын алу; 
*
моноклоналды антиденелер алу үшін иммундық в лимфоциттерін-антидене 
өндірушілерін және рак клеткаларын біріктіру арқылы гибридті құру (Келлер 
Д., Милштейн ц., 1975); 

*
иммуномодуляторлардың ашылуы-иммуноцитокиндер (интерлейкиндер, 
интерферондар, миелопептидтер және т. б.)- иммундық жүйенің эндогендік 
табиғи реттегіштері және оларды әртүрлі аурулардың алдын алу және емдеу 
үшін қолдану; 
*
биотехнология әдістері мен генетикалық инженерия әдістерін қолдана 
отырып, вакциналарды (В гепатиті, безгек, АИТВ антигендері және басқа 
антигендер), 
биологиялық 
белсенді 
пептидтерді 
(интерферондар, 
интерлейкиндер, өсу факторлары және т. б.) алу; 
*
табиғи немесе синтетикалық антигендер мен олардың фрагменттері негізінде 
синтетикалық вакциналарды, сондай-ақ жасанды тасымалдаушы - адьювант 
(көмекші) - иммунитетті стимулятор әзірлеу; 
*
туа біткен және жүре пайда болған иммунитет тапшылығын, олардың 
иммунопатологиядағы рөлін зерттеу және иммунокорригациялық терапияны 
дамыту. Иммунитет тапшылығын тудыратын вирустардың ашылуы; 
*
инфекциялық және инфекциялық емес ауруларды диагностикалаудың 
түбегейлі жаңа тәсілдерін әзірлеу (иммуноферменттік, радиоиммундық 
талдаулар, иммуноблоттинг, нуклеин қышқылдарын будандастыру). Осы 
әдістердің 
негізінде 
микроорганизмдерді 
индикациялау, 
анықтау, 
инфекциялық және инфекциялық емес ауруларды диагностикалау (ісіктер, 
жүрек-қан тамырлары, аутоиммундық, эндокриндік және т.б.), сондай-ақ 
кейбір жағдайларда (жүктілік, қан құю, ағзаларды трансплантациялау және
т. б.) бұзылуларды анықтау үшін тест-жүйелерді құру. 

Осы уақыт ішінде бірқатар жаңа вирустар (Ласса, Мачупо геморрагиялық 
қызбасының қоздырғыштары; ЖИТС тудыратын вирус) және бактериялар 
(легионерлер ауруының қоздырғышы) ашылды; жаңа вакциналық және басқа 
да профилактикалық препараттар (қызылшаға, полиомиелитке, паротитке, 
кене энцефалитіне, В вирустық гепатитіне, сіреспеге, газ гангренасына және 
ботулизмге қарсы полианатоксиндер және т.б.), жаңа диагностикалық 
препараттар. 
Осы кезеңде Микробиология мен иммунологияның дамуына шетелдік 
ғалымдар үлкен үлес қосты: Ф. Бернет, Д. Салк, А.Сабин, Д. Села, г. Эдельман, 
Р. Портер, Д. Келер, ц. Милштейн, Нерне, с. Тонегава. Отандық: А. А. 
Смородинцев, В. Д.Тимаков, П. Ф. Здродовский, Л. А. Сильбер, В. М. Жданов, 
Г. В. Выгодчиков, З. В. Ермольева, М. П. Чумаков, Р. В. Петров, П. Н. Косяков. 

III
Қорытынды 
1 Микробиологияның маңызы 
Микробиологияның дамуына байланысты өсімдіктердің, жануарлардың, 
адамдардың көптеген жұқпалы ауруларының этиологиясы анықталып, 
патогенезі зерттелді. Микробиология иммунологияның бесігі болды. Қазіргі 
иммунология жұқпалы ауруларды диагностикалаудың, алдын-алудың нақты 
құралдарының арсеналын байытып қана қоймай, сонымен қатар тірі табиғат 
эволюциясының организмаралық байланыстары мен генеалогиялық 
аспектілерін ескере отырып, гомеостазды сақтау механизмдері туралы 
түсінікті нақты тұжырымдауға мүмкіндік берді. 
Микробтар әлемі кең. Оған бір жасушалы қарапайымдылар, көк-жасыл 
балдырлар, микроскопиялық саңырауқұлақтар, актиномицеттер, бактериялар, 
микоплазмалар, риккетсиялар және вирустар кіреді. Әр түрлі кластағы 
микробтарды терең зерттеу микробиология шегінде бактериология, 
микологтар, вирусология, риккетсиология, микоплазматология және т.б. 
сияқты тәуелсіз ғылымдардың қалыптасуына әкелді. Сонымен бірге, 
міндеттерге байланысты микробиология жалпы және салалық ғылымдарға 
бөлінеді. Жалпы микробиология микроәлемнің жалпы функционалдық- 
морфологиялық 
заңдылықтарын 
зерттейді, 
ал 
салалық 
ғылымдар 
микроорганизмдердің негізінен қолданбалы рөлін зерттейді, мысалы, 
Өнеркәсіптік 
микробиология 
микробтарды 
халық 
шаруашылығында 
қолданудың технологиялық аспектілерін зерттейді, ауылшаруашылық 
микробиологиясы микробтардың негізінен өсімдік шаруашылығындағы рөлін 
зерттейді, Медициналық және ветеринарлық микробиология негізінен 
микробтардың адам мен жануарлар патологиясындағы маңыздылығын 
зерттейді, демек,микробиология микробиологияны зерттеу үшін және бо 
шараларын әзірлейді 

Әдебиет тізімі: 
1.
Ветеринариялық микробиология П. А. Емьяненко, г. в. Дунаев "Колос" 
1982 ж. 
2.
Микробиология А. А. Воробьев, а. с. Пашков М.: Медицина 2003 ж. 
3.
Микробиология М. в. Гусев, Л. А. Минеева М. 2003 ж.