Реферат Тақырыбы: "Салауатты өмір салтының негіздері "
Негізгі бөлім. Денсаулық, салауатты өмір салты ұғымдарының мәні мен мазмұны
жүктеу/скачать 34,2 Kb.
|
4 тапсырма Дене шыныктыру
- Бұл бет үшін навигация:
- Валеология ғылымы қандай амалдардың жәрдемімен денсаулықты сақтап, нығайтуға болатынын егжей- тегжейлі түсіндіреді. Салауатты өмір салтын қалып- тастырудың негізгі бағытгары мыналар
| Негізгі бөлім. Денсаулық, салауатты өмір салты ұғымдарының мәні мен мазмұны.
Салауатты өмір салты (СӨС) — бұл ең әуелі денсаулықты сақтауға және нығайтуға бағытталған сауықтыру жолындағы белсенді іс-әрекет. Өмір Адамның өмір салты өздігінен қалыптаспайды, ал салауатты өмір салты өмір сүру барысында мақсатты түрде қалыптасады. Қазіргі мәліметтер бойынша денсаулық 53-55%- ға салауатты өмір салтына тәуелді болады екен. Бұдан салауатты өмір салтын ұстанудың қаншалықты маңызды екендігі айқын. Адам денсаулығын қалыптастыру және нығайту – медицинаның ғана емес, сонымен бірге барлық оқыту мен тәрбиелеу, білім беру жүйелерінің негізгі мақсаты мен міндеті. Себебі, шәкірт денсаулығының жағдайы оның оқу үлгеріміне , мінез – құлқына, қарым – қатынастарына тікелей әсер етеді. Осы орайда мектептегі алғашқы сабақтың 4 – 5 минуты гимнастика жаттығуыннан басталса, ерте тұрып таза ауада жүгіріп және арнайы жаттығулар жасалса. Түрлі спорттық ойындар мен секцияларға қатысудың да артықтығы болмас еді. Сөйтіп, жан дүниемізді байытып шынықтырар едік. Егемен еліміздің болашағы – жастар. Қоғамда болып жатқан жат, жаман әдеттерден бойын аулақтап, төзімділік, табандылық танытқан, адамгершілік құндылықтарды бағалай білген жанның келешегі кемел, өмірі мәнді болмақ. Дүниенің қызығы мен тамашасы сол. Салауаттану – тұтасымен алғанда жеке тұлғаның, қоғамның, табиғаттың денсаулығы туралы ғылым. Адам денсаулығы тән, дене, психологиялық, имандылық – адамгершілік және әлеуметтік денсаулықтар құраушының өзара байланысы мен өзара үйлесімді әрекеттерінен қалыптасады. Кез – келген өзара әсер әрекет етуші ретінде де, жауап беруші ретінде де анықталады. Әлеумет себепші болған аурулар санының өсуіне, адамның әлеуметтік биологиялық мәні арасындағы қарама – қайшылықтардың шиеленісуіне байланысты – салауаттанудың пайда болуы заңдылық. Салауаттану ғылымы аурудың алғашқы алдын алу әдіснамасын, денсаулықты сақтау және нығайту амалдары мен әдістерін зерттейтін салауатты өмір салтын қалыптастырудың ғылыми негізі болып табылады. Салауаттанудың рөлі – адамның ішкі биологиялық табиғатымен, өзін қоршаған тірі және өлі табиғатпен өзара әсері сапасын өзгерту, кикілжіңнің көзін жою болып та табылады. Салауаттану ғылымы «қалай денсаулықты сақтаудың» ұстанымдары мен тетіктерін зерттейді. Салауаттану нысаны, біріншіден – дені сау адам, екіншіден – оны қоршағандардың барлығы және денсаулыққа әрекет етуші факторлар, үшіншіден – аурудың пайда болу себептері, организмнің дені сау күйге оралу тетігі, қорғануға бейімделу тетіктері, төртіншіден – сақтандыру және сауықтыру шаралары болып табылады. Салауатты өмір салтына не кіреді? Ең алдымен, бұл алкогольден, темекіден және есірткіден бас тарту. Бұл факторлар адам ағзасына кері әсер етеді. Мұны бәрі жақсы біледі, бірақ, өкінішке орай, олардың салдары туралы бәрі бірдей біле бермейді. - Алкогольді теріс пайдалану - біздің еліміздің өзекті мәселелерінің бірі. Алкогольді ішімдіктердің кеңінен сатылуы мен жарнамалануы, әлеуметтік, экономикалық және психологиялық шиеленістер, бос уақытты және демалысты ұйымдастырудың болмауы халықтың, оның ішінде жастардың алкоголизациясына ықпал етеді.Алкоголь өмірі салауатты өмір салтының антиподы ретінде мезгілсіз өлімге әкелетін маңызды факторлардың бірі болып табылады. Алкоголизм - адамды іштен «жоятын», қоғамға орасан зор зиян келтіретін орасан зор әлеуметтік зұлымдық. «Ұлттық апат», «ұлттың ұжымдық суициді», «адамзат апатына апарар жол» - көптеген елдердің ғалымдары мен қоғамы алкогольдік ішімдіктерді асыра пайдалануды осылай бағалайды.Алкоголизм ауру ма, әлде азғындық па? Жүйелі интоксикацияның басталуы - еркелік, мәдениеттің жетіспеушілігі және ерік-жігердің болмауы, ал алкогольге психикалық тәуелділік кезеңі ауруды бастайды. - Жиі кездесетін зиянды әдеттердің бірі - темекі шегу.Адам ағзасында темекі түтіні мен оның құрамдас бөліктеріне кері әсерін тигізбейтін бірде-бір орган немесе жүйе жоқ.Темекі шегушінің орталық жүйке жүйесі никотиннің ынталандырушы әсеріне байланысты тұрақты күйзелісте болады. Бірақ сонымен бірге оған қан аз түседі (ми тамырларының спазмына байланысты), ал ондағы мидың белсенді жұмысын қамтамасыз ету үшін қажетті оттегінің мөлшері азаяды. Бірақ миға берілетін оттегіні де ми жасушалары қиындықпен пайдаланады, сондықтан темекі шегушінің ақыл-ой қабілеті төмендейді, есте сақтау қабілеті әлсірейді және ерік қасиеттері зардап шегеді. Сонымен қатар, ол қатты ашуланшақтықты сезінеді, ұйықтай алмай қиналады және жиі бас ауырады. - Нашақорлық - бұл есірткіні есірткіге, яғни мас ететін әсерге жету үшін қолданған кездегі, нашақорлықтың бір көрінісі.Нашақорлықтың алкоголизммен және темекі шегумен салыстырғанда ерекшеліктері:жастар жиі зардап шегеді, сондықтан медициналық және әлеуметтік салдары айқынырақ болады, әсіресе орташа өмір сүру ұзақтығы қысқарады;нашақорлық әлдеқайда тез дамиды; АИТВ-инфекциясы, В және С вирусты гепатиттері сияқты аурулардың қаупі күрт артады;тұлғаның деградациясы қысқа мерзімде дамиды;денсаулыққа әсері неғұрлым ауыр және қайтымсыз;тоқтату симптомдары («алып тастау») неғұрлым ауыр. Салауатты өмір салтының компоненттері: -спорт; физикалық белсенділік.Таңертеңгілік жаттығу - бұл міндетті физикалық жаттығу. Бұл денеге ұйқы күйінен сергек болуға көмектеседі, зат алмасуды жақсартады және иммундық жүйені нығайтады. Адам сыртқы физикалық және психикалық ынталандыруларға адекватты жауап қайтара алады. Нәтижесінде біз аз стрессті сезінеміз, жақсы көрінеміз және жағымды ойлаймыз. Спорттық жаттығулар ағзаға жағымды әсер етеді: + Денсаулық жағдайы өте жақсыТұрақты спорттық іс-шаралар бұлшықет тонусын қамтамасыз етеді, төзімділік пен күш-жігерді арттырады, сонымен қатар иммунитеттің өсуіне және тірек-қимыл аппараты мен жүрек-қантамыр жүйесінің үйлесімді жұмысына ықпал етеді. Спорттың арқасында сіздің фигураңыз артық фунт пен семіздікке қауіп төндірмейді. + Тәртіп. Спортпен шұғылдану адамды тәртіпті етеді, жауапкершілікті арттырады және өмірлік позицияның белсенді болуына ықпал етеді. - дұрыс тамақтану.Теңдестірілген тамақтану иммундық жүйені нығайтады, метаболизмді қалыпқа келтіреді, есте сақтау қабілетін және сыртқы түрін жақсартады. Ол пайдалы тағамға негізделуі керек. Көптеген адамдар нәтижеге жету үшін дұрыс тамақтана бастайды, бірақ, өкінішке орай, олар бұл процесті өмір салтына айналдырмайды. Бұл жиі кездесетін қателік. Егер сіз өмірде дұрыс тамақтанбасаңыз, онда сіздің барлық нәтижелеріңіз тез булануы мүмкін. - қатаю.Қаттылық жүйке жүйесін нығайтады, қан қысымын, зат алмасуын қалыпқа келтіреді, жүрек пен қан тамырларына жақсы әсер етеді. Оның негізгі профилактикалық құндылығы ауруды емдемейтіндігінде, бірақ оның пайда болуына жол бермейтіндігінде. Оның үстіне, бұл кез-келген сау адамға, оның жасына және физикалық даму дәрежесіне қарамастан жарамды. - сау ұйқы.Қатты ұйқы - денсаулықты сақтаудың, иммундық жүйені нығайтудың және көптеген аурулардың алдын алудың ең жақсы тәсілдерінің бірі. 7-8 сағат ұйықтайтын адамдар міндетті түрде дұрыс әрекет жасайды, бірақ бәрі бірдей ұйықтай алмайды. Ұйқының жетіспеуі бүкіл денеге қатты стресс туғызады, оның салдары ауыр болуы мүмкін. Бұл жүрек соғу жылдамдығының жоғарылауы, қысымның жоғарылауы, тәбеттің төмендеуі, асқазанның бұзылуы, болып жатқан оқиғаларға ұтымды және дұрыс жауап беру қабілетін жоғалту. Ұйқының үнемі болмауымен дененің қорғаныс функциялары әлсірейді. Нәтижесінде сыртқы факторларға жауап баяулайды, өнімділік төмендейді, адам суыққа және вирустарға бейім болады. Аз немесе нашар ұйықтайтын адамдар жиі гастрит, асқазан жарасы және гипертониямен ауырады. - жаман әдеттерден бас тарту. Салауаттанудың зерттеу пәні – адам. Зерттеуге организмнің анатомиялық, физиологиялық негіздері, бейімделу тетіктері, қорғану тосқауылдары, организмнің сыртқы ортаға бейімделуі туралы білімдер енеді. Салауаттану адамның термодинамикалық, денелік, химиялық, антропологиялық, экологиялық құбылыстарын қамтиды. Адам қоғамның қарапайым мүшесі, этикалық және эстетикалық ұстанымдарын жеткізуші жеке тұлға ретінде қарастырылады. Тек осындай кешенді тәсіл оның негізгі қасиеті – денсаулығын сипаттауға мүмкіндік береді.Тіршілік дегеніміз тек адамның ғана емес, кез келген тірі организмнің қоршаған ортамен өзара әрекеттесуі болғандықтан, салауаттану тіршілік етуге қажетті ортаның әсерін барлық құрауыштармен оқып – үйрету міндетін қояды.Дүниежүзілік денсаулық ұйымы (ДДСҰ) сарапшыларының дерегі бойынша халық денсаулығының 49 – 53% - ы өмір салтына, яғни адамның өз денсаулығына қалай қарайтынына тәуелді 17 – 20% - ы қоршаған ортаға, 18 – 22% - ы тұқым қуалау себептеріне, біздің ден – саулығымыздың тек 8 – 10% - ы ғана денсаулық сақтау ұйымына тәуелді. Салауаттанудың негізгі мақсаты – әрбір жеке адамның және тұтастай қоғамның денсаулығын қамтамасыз ету. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізгі мақсаты – балалар мен жастарда жас ерекшеліктеріне, құндылық бағдарларына және имандылық – еріктілігіне сәйкес салауатты өмір салтының ұғымдарын, дағдыларын және уәждерін қалыптастыру. Бұдан мынандай міндеттер туындайды: Салауатты өмір салтының әдістерін үйрету; Өз денсаулығына қоғамдық игілік, қоғамның рухани құндылығы ретінде жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу; Негізгі гигиеналық дағдыларға төселдіру; Осы заманғы ауру түрлерімен және оларды алдын алу шараларымен таныстыру. Валеология ғылымы қандай амалдардың жәрдемімен денсаулықты сақтап, нығайтуға болатынын егжей- тегжейлі түсіндіреді. Салауатты өмір салтын қалып- тастырудың негізгі бағытгары мыналар: жеке және қоғамдық гигиена; дене шынықтыру, гиподинамиямен күрес; организмді жаратылыс-табиғи факторлармен — су, ауа, күн жарығымен және т.б. шыңдау; күн тәртібін тиімді пайдалану; дұрыс және уақтылы тамақтану; тән ауруларынан сақтандыру; жарақаттанудан, уланудан, т.б. сақтандыру; зиянды әдеттерден (темекі тарту, алкоголь, есірткілік улы заттарды) сақтандыру жыныс гигиенасы; психопрофилактика және психогигиена; кикілжің және денсаулық; экология және денсаулық. жүктеу/скачать 34,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|