-mış / -miş /-muş /-müş; -dık / -dik /-duk
/-dük
көрсөткүчтөрү кирет.
-mış
мүчөсүндөгү атоочтуктар көбүнчө өтпөс этиштерге же туюк
мамиле мүчөсү менен келген этиштерге жалганып келип, белгисиз өткөн чак маанисиндеги
кыймыл-аракеттик белгини туюндурат [
Benhür
, 1993, 36]
. -mış / -miş /-muş /-müş
көрсөткүчтөрүнө жак-таандык көрсөткүчтөр жалганбайт [
Баскаков
, 1959, 110].
Бул мүчөнүн
мааниси кыргыз тилинде -
ган
аркылуу берилет [
Turganbaev
, 2002, 324]. Мисалы:
Okunmuş
kitaplardan bazılarını yeniden okumak gerekir.-
Окуган
китептердин кээ бирлерин кайрадан
окуу керек. Günü
geҫmiş
bir gazeteyi okuyordu. -
Өткөн
күндүн гезитин окуп жатты.
Tanınmış
tavla oyuncuları vardır. -
Атагы чыккан
нард оюнчулар бар.
-dık /-dik /-duk /-dük
формасындагы атоочтуктар негизги чактык мааниси өткөн чак
болгону менен, кээде учур жана жалпы чакта колдонулат [Benhür, 1993, 23], жак-таандык
көрсөткүчтөрүн кабыл алат [
Баскаков
, 1959, 110]. -Аn мүчөсүндөгү атоочтуктар сыяктуу
«olmak» жардамчы этишине жалганып келип, чак белгисин туюндурууну жеңилдетет. Бул
жол менен -
dık
мүчөсү өткөн чактык маанини камтып, тубаса же туунду нагыз этишке
-mış
өткөн чак мүчөсү жана
-
dık
атоочтук мүчөсү менен келген
ol
жардамчы этишинин айкашып
келиши аркылуу да жасалат. Кыргыз тилинде бул мүчөнүн мааниси -ган мүчөсү аркылуу
берилет [
Turganbaev
, 2002, 324].
Достарыңызбен бөлісу: |
