«Мамандыққа қадам басу» арнайы курсының

66 
Диагностикалық 
материалмен 
жұмыс 
дағдысын дамыту. 
13-14 
Ойлау. Өзінің ойлау 
типін қалай анықтау 
керек? 
Ойлауды 
қалай дамыту керек?
2 
Ойлау типін анықтау; 
Ойлау дамуы туралы 
ақпарат қалыптастыру.
15-16 
Ес. Ес түрлері. Есті 
қалай 
жақсарту 
керек?
2 
Басыңқы ес типін анықтау
Ес 
дамуы 
туралы 
ақпараттық 
кеңістік
қалыптастыру 
17-18 
Зейін. Өз зейініңді 
қалай 
бағалауға 
болады? Өз зейініңді 
қалай 
дамытуға 
болады?
2 
Зейіннің жалпы көлемін 
анықтау;
Зейін дамуы туралы 
ақпарат қалыптастыру
19-20 
Елес. Өзінің елестету 
деңгейін 
қалай 
анықтау керек?
2 
Өзінің елестету деңгейін 
анықтау.
21 
Мінез дегеніміз не? 
1 
Өз мінезін зерттеу;
Мінез 
ерекшеліктері
туралы 
ақпараттық 
кеңістік қалыптастыру.
22 
«Менің 
психологиялық 
портретім» коллажы 
1 
Шығармашылық ізденіс 
атмосферасын қолдау. 
23-24 
Қызығушылықтарым 
мен мамандық таңдау
2 
Қатысушылармен 
өз 
қызығушылықтарын 
зерттеу;
Рефлексия дағдыларын 
қалыптастыру;
Жүйелі 
ойлау 
мен 
жұмыстағы 
сабақтастықты орнатуды 
қалыптастыру
25 
Икемділік пен кәсіби 
бағыт 
1 
Қатысушылардың 
өз 
бейімділіктерін зерттеу;
Қарапайым құрал-
жабдықтармен жұмыс 
жасау дағдыларын 
жетілдіру. 
Шығармашылық ізденіс 
атмосферасын қолдау 
26 
Тұлғаның кәсіби типі
1 
Өзінің кәсіби типін 
анықтау; 
Рефлексияны дамыту; 
Қарапайым 
құрал-
жабдықтармен 
жұмыс 
жасау 
дағдыларын 

67 
жетілдіру;
Жоспарлау мен мақсат 
қою 
дағдыларын 
қалыптастыру.
27 
Мамандық 
таңдаудағы 
қателіктер
1 
Мамандық таңдаудағы 
қателіктерді анықтау;
Рефлексияны дамыту;
Жоспарлау мен мақсат 
қою 
дағдыларын 
қалыптастыру. 
28-29 
Кәсіби 
дайындық 
сауалнамасы
2 
Оқушылармен 
кәсіби 
дайындықты зерттеу;
Ақпараттық 
кеңістік 
қалыптастыру 
30-31 
«Кадр 
мәселесі» 
кәсіби ойыны
2 
Еңбек 
нарығындағы 
жаңа 
мамандықтармен 
танысу;
Жоспарлау мен мақсат 
қою 
дағдыларын 
қалыптастыру;
Ақпараттық 
кеңістік 
қалыптастыру. 
32 
Кәсіпте 
қалай 
жетістікке 
жетуге 
болады? 
1 
Ақпараттық 
кеңістік 
қалыптастыру;
Рефлексия дағдыларын 
қалыптастыру;
Адамның 
жоғары 
деңгейді 
қажетсіну 
түрткілерін дамыту. 
33 
Достардың қолдауы
1 
Өзінде жағымды жеке 
қасиеттерінтәрбиелеуге 
тарту;
Конструктивті қарым-
қатынас 
дағдыларын 
дамыту;
Жағымды 
ойлауды 
дамыту.
34 
«Елсіз 
арал» 
тренингі 
1 
Тренинг 
қатысушыларын біріктіру;
Қарапайым 
құрал-
жабдықтармен 
жұмыс 
жасау 
дағдыларын 
жетілдіру;
Жоспарлау мен мақсат 
қою 
дағдыларын 
қалыптастыру. 
 
 

68 
 
«Сен өскенде кім боласың?», - деген сұрақ үлкендердің 
кішкентай балаларына қоятын сұрақтардың үздік бестігіне кіреді. 
Міне, мектеп қабырғасындағы 10 жыл өте шықты, бүгін-ертең 
мектеп бітірушілер балы, ал сол «Кім болу керек?» деген сауал 
жастар және ата-аналардың жанын толқытады. Сол кезде 
қателеспейтіндей қандай мамандықты таңдасам болады деген ой 
мазалай түседі.
 
Мамандық таңдауда нені ескеру керек?
Ең бастысы сен болашақ кәсібіңнен нені қалайсың, соны ұғып ал. 
Қай салада жұмыс істеген қызықты, қандай өмір салтын ұстанасың, 
жоғары жалақы алу және тағы басқа сұрақтар сен үшін қаншалықты 
маңызды,.
Әрине, өз қабілеттеріңді ескер. Алгебрадан нашар баға ала отырып, 
бағдарламашы мамандығын армандамай-ақ қой.
Тағы бір пайдалы зат – кәсіби бағытты анықтауға арналған 
тесттер. Бұл не? Әдетте, бұл сен келісуіңе немесе келіспеуіңе болатын 
пікірлер. Бұл тесттерде көптеген пәндер - физика, химия, астрономия, 
әдебиет бойынша сұрақтар бар. Олар сенің қызығушылықтарыңды, 
мінез-құлығыңның қырларын, кейде ақыл-ой деңгейін бағалауға 
көмектеседі.
Кәсіби бағытты анықтауға арналған психологиялық тесттер 
жинақтардың барлығында кездеседі десе де болады. Сондықтан, сен ол 
тесттен үйде өз бетінше өте аласың, алайда дұрысы психологпен кеңес 
уақытында өткен абзал. Ал ең дұрысы 9-сыныптарға арналған 
«Мамандыққа қадам басу», 10-сыныптарға арналған 
«Мен және менің мамандығым» арнайы таңдау курсына қатысқан 
дұрыс.
Осы таңдау курстары дұрыс қорытынды жасап, соның 
нәтижесінде мамандық таңдауға көмектеседі. 
Сонымен қатар, мамандықтың қайсысы қазір, қайсысы 5 жылдан 
соң сұранысқа ие, сен оқу бітірген кезде сұраныста болатынын сараптап 
өткен жөн болар. Бірінші жағдайдағы көмекшің ғаламтордан 
оңайлықпен тауып алатын – жұмысқа орналастыру бойынша сайттар 
мен газеттер, екінші - әлеуметтанушылар болжамы және өзіннің ақыл-
ойың.

69 
 
Мамандық таңдаудағы негізгі түрткілер
Ең алдымен белгілі бір 
мамандықты 
таңдауға 
әсер 
ететін жағдайларды екі топқа: 
ішкі және сыртқы деп бөліп 
қарастырайық. Сыртқы әсерлер қоршаған 
ортаның: ата-аналар, достар, құрдастардың 
пікірлері және сырт көзге көрінерлік жетістікке 
жетуге деген құмарлық пен түсінбестікке тап 
боламын-ау деген үрей әсерінен болады. Ішкі 
әсерлерге тек өзің жауап бересің - оларды тек 
сенің қабілеттерің, икемділіктерің, әдеттерің 
мен мінез-құлқың анықтайды. 
Бүгінгі таңда жастарды белгілі бір мамандықты таңдауға не 
итермелейді екен? 
Итермелеуші күштің көшбасшысы – кәсіптің мәртебелік деңгейі. 
Уәждеме жекелей алғанда жаман емес, алайда оның ішінде тұзақ 
тұрғандай. Біздің заманда экономикалық және заң саласындағы 
мамандықтар көш бастап тұр. Бірақ, қазірдің өзінде еңбек нарығында 
есепшілердің, оның ішінде жоғары білімсіз есепшілердің шамадан тыс 
көп екендігі байқалады. Енді болашақта заңгерлер мен есепшілерге 
деген сұраныс жағдайы не болатынын ойлай беріңіз. Қорытынды 
қарапайым: кәсіпті таңдауда мамандық мәртебесі көзімізді тұмандап 
тастамауы тиіс, кәсіп мәртебесінің деңгейіне сену жөн емес.
Мамандық таңдауға итермелеуші жоғары жалақы екінші орында: 
кім болып жұмыс істесең де, ең бастысы жақсы еңбекақы алу. Сонда 
мектепті енді бітірген өрімдей қыздар стрип-барларға биші, ал жас 
жігіттер солтүстікке жұмысшы болып орналасады. Бірақ, неге тек 
жоғары жалақы мамандық таңдауға түрткі болуы керек? 
Қалыпты жағдайда еңбекақының жоғары болуы санаттың 
жоғарылауына тікелей байланысты. Әуел бастан жоғары ақы төленетін 
жұмыста кәсіби өсім болмайды. Бес жылдан соң даяшы мен жаңадан 
бастап келе жатқан банк қазметкерінің жалақысы теңеседі. Тағы бес 
жыл өткен соң банк қазметкерінің табысы даяшынікінен бірнеше есе 
артады.
Мамандықтың ішкі мазмұнына деген қызығушылық, яғни оның 
ішкі себебі тек үшінші орында орналасқаны өкінішті-ақ. Егер жұмыс 
сізге қуаныш сыйласа, ол сүйікті ісіңізге айналады да, жұмыс істеу 
жемісін бере түседі, өзіңізді өзіңіз шыңдай түсесіз. Ал жемісті жұмыс 
кәсіби өсім мен әріптестеріңіздің құрметіне бөлейді.
Осылай бағдарламалаумен жан-тәнімен шұғылданатын бозбала 
ақыр сонында өзінің бағдарламалау тілін ойлап табады немесе 

70 
бағдарламалық қамтамасыз етуді зерттеу өндірісінің иесі атанады. 
Оның өкінетін бір ғана жағдайы болады. Ол басшылық қызметте
жүріп, сүйікті ісіне ден қоюға уақыты болмайды.
Еңбек жағдайы да мамандық таңдауда өз 
рөлін атқарады. Жұмыс орнын ауыстыру кей кәсіп 
түрлерінде еңбек жағдайын да ауыстырады. 
Мысалы, бір геолог дала жағдайында (шатыр, 
тайга, үздіксіз іссапарлар), екінші геолог мұнай 
өңдеу зауытында инженер-геолог қызметінде (қала, 
кеңсе, ешбір іссапарсыз) жұмыс істейді. Олар екеуі 
де бір факультеттің түлектері.
Тағы бір себебі – оқудың қол жетімділігі. 
Туған қалаңда, тұрғылықты қалаңда оқу мен ат 
шаптырым жаққа барып жоғары білім алу – екеуі екі бөлек дүние. Ал 
егер өзің кішкентай қалада тұрсаң, ондағы барлық мектептен кейінгі 
білім беру орыннан тек бір ғана колледж болса, таңдау мүмкіндігі де 
өте аз болмақ.

жүктеу/скачать 3,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: