коммуникатордың әрекетіне рецепиенттің

53 
53 
тосқауылдар. Кедергі пайда болған кезде ақпараттың алғашқы мәні не өзгереді 
,нежоғалады, не мүлдем рецепиентке жетпейді.
Коммуникациялық кедергілердің түрлері: Түсініспеушілік кедергісі әлеуметтік 
– 
мәдени айырмашылық кедергілері қатынас кедергілер.
Түсініспеушілік кедергі : 
фонетикалық, семантикалык, стильдік, логикалық.
Фонетикалық кедергі 
адамдар әр түрлі тіл де, диалектте, не сақауланып 
сөйлегенде пайда болады. Сөйлеушінің тілі реңкі жоқ, тез, жаңылтпаш, қажетсіз сөздерге 
толы болған кезде де, түсініспеушілік кедергісі туындайды.
Мысалы, орыс тілін білмейтін адам Ресейде, бірінің тілін бірі ұқпайтын жолаушылар 
түсініспеушілік кедергісіне тап болады. Мысалы, Оңтүстіктегі қазақтар “сым” дегенде 
шалбарды елестетеді. “Тамаша” әртистері осы психологиялық кедергілерді жиі 
пайдаланады. 
Бұндай кедергілерді жою жолы 
- 
тілдің сапасын, жылдамдығын ретке келтіру, 
шешендік өнерді игеру.
Семантикалық кедергілер
жаргон және слэнг мәселесі мен тығыз байланысты. 
Ортақтсуға қатысушылардың өзіндік шағын мәдениеттерінде ұғымдар мен құбылыстардың 
ерекше мән
-
мағынасы болады. “Сұлулық”, “борыш”, ”тәртіпшілік”, құндылықтарының әр 
микротоптық әртүрліше қабылдап түсінеді. Мысалы, Әміршіл бастық бағынушылардың 
үндемей
көнгенін таласа демократияшыл тетекше қол астындағылардың сөз еркіндігін 
қолдайды. Шашы
ұзын
жігіттер хиппи сұлу болып саналса, қазақ ауылында оларды күлкіге 
айналдырады. Ортақтасу барысы нәтижелі болу үшін өзгелердің семантикалық 
тосқауылдарда, бірін
-
бірі түсініспеушілікке жол бермейді. 
Тұлғааралық 
коммуникацияны нәтижесіз, тиімсіз ететін кедергінің келесісі
-
стильдік 
тосқауыл. Стильдік кедергі
– 
коммуникатор мен реципиенттік тілдік стильдері бір
-
біріне не 
тілдің стилі ортақтасу жағдайына, реципиенттік көңіл
- 
күйіне сәйкес келмеуі. Мысалы, 
балаларға, аспиранттарға лекция оқығанда
бірдей тақырып болса да, екі түрлі тіл стилі 
қажет
болады. Қайғырып не қуанып тұрған адамға бір ақпаратты әртүрлі мәнерде айтуға 
тура келеді.Коммуникатор неғұрлым сезімтал болса, соғұрлым оның мәселесі реципиенттік 
дұрыс дәрежеде жетеді. 
Логикалық кедергілер
– 
Сөйлеушілер мен тыңдаушының қабылдау логикасы, 
дәлелдеу жүйесі әртүрлі болғанда пайда болатын. Қоғамда логикалық жүйелер өте көп. 
Мысалы, балалар логикасы, әйелдер мен ерлер логикасы, басшы мен бағынушылар 
логикасы, т.с. Кейде коммуникатордың дәлелдері реципиентт үшін қиын да күрделі болса, 
кейде түсініксіз болады. Өз сөзін тыңдаушыға жеткізу сөйлеуші дәл сол жағдайда сәйкес 
дәлелдерді пайдаланса, мақсатына жетеді. 
Әлеуметтік
-
мәдени айырмалар кедергілері, Әлеуметтік саяси діни көзқаратарға
, 
жынысына, жасына, мамандығына байланысты болады. Осындай жәйттерге ортақтасу 
барысындағы түсініктер мен ұғымдарды, сөйлеушінің бейнесін қабылдау тәуелді. Мысалы, 
тыңдаушы жасы мен әлеуметтік статус жоғары адамның сөзін ешқандай кедергісіз 
қабылдаса, беделі төмен кісінің сөзін елемеуі мүмкін. “Мына не деп былшылдап тұр?” 
- 
әйелдің
рас болса да оларды құрметтейтін адамның, “Әкесі тұрып бала сөйлесе...”
- 
жастардың ақыл
-
ойын менсінбейтін кісілердің пікірі емес пе? 
Қатынас
кедергісі
- 
Коммуникаторды жақтымайтындықтан оның мәлімдемесі де қарсы 
қабылдау, сенімсіздік сенімін туғызатын коммуникатордың сөзіне күдікпен қарау.
Кез
-
келген психологиялық кедергі
-
ақпарат қабылдау жолында құрылатын 
реципиенттің өз
-
өзін
қорғауы. Психологиялық
қорғаныстың
- 1-
жолы 
– 
ақпаратты дұрыс қабылдамау не бұрмалау, қарсы пікірлерге көңіл бөлу; 
-2-
жолы
-
ақпараттың қайнар көзінің құнын төмендету;
-3-
жолы
- 
түсінбеу.
Мысалы, Семіз адам өзін қалай қорғайды?
1-
семіздік денсаулыққа зиян деушілер қателеседі, семіз адам 
– 
мейірімді болады деген 
пікір дұрыс.
2-
семіріп кетіпсіз деген дәрігер жас қой, не біледі ол өзі.

54 
54 
3-
менің көршім мененде семіз ғой, бәле де болмай жүр.
3

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: