Ұрпақ тәрбиесі Өзекті мәселе

Сыналар, ей жігіттер, келді кезің,

Сәулең болса, бермен кел талантты ерің.

Жан құмары дүниеде немене екен?

Соны білсең, әрнені білгендерің...

Ой салаларлық дүние. Шешуін – «білмекке құмарлық» деп береді данышпан. «Біл», «білу», «білік» сөздері «БІЛ» түбірінен тұрып, БІЛІМ деген үлкен арнада тоғысады. Ендеше «білмекке құмарлық» білімді тұлғаны қалыптастырады, бәсекеге қабілеттілікті тудырады.

Абай: «... ғылым-білімді әуел бастан бала өзі ізденіп таппайды. Басында зорлықпенен немесе алдауменен үйір қылу керек, үйрене келе өзі іздегендей болғанша...» деген ойы баланы не алдап, не «зорлап», қалайда оқыту керектігін дөп басып айтып отыр. Білім-ғылымды бала жан құмарының төркіні екенін түсінгенге дейін оқытуды меңзегендей. «Талап, ұғым махаббаттан шығады. Ғылым-білімге махаббаттандырмақ әлгі айтылған үшеуінен болады» дегені де бар емес пе еді? Іздену, ұмтылу – талаптың сұранысы болса, біз не нәрсені іздейміз, не нәрсеге ұмтыламыз? Пенде дегенің неге қолы жетпесе, соған құштар келеді емес пе? «Құштарлықтан махаббат та оянады» деп түсіндіреді абайтанушы Омар Жәлел де. Сонда ғылым-білімге махаббат болмаса, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеудің мүмкін емес болғаны.

Бәсекеге қабілеттілерді тәрбиелеуге, «ғылым-білімге махабаттың оянуына кім себепкер болмақ? Бұған жауапты Абай: «ғылым-білімге махаббаттандырмақ, әлгі айтылған үшеуінен болады деп береді. Сонда Абайдың айтып отырған «әлгі айтылған үшеуі» кім? Ол баланың ақыл-есінің бүтіндігі, денінің сау болуы... «бұлар туысынан болады, қалмысы жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады» ...Ғылым-білімге деген махаббатының оянуы осы үшеуіне тікелей байланысты болса керек. Міне, осылайша Абай баланың қалыптасуындағы тумысы мен әлеуметтік ортаның рөлін тайға таңба басқандай айқындап береді. «Қайсысын сүйсе, содан мол алады» деп мәселенің төрелігін шешіп, ұрпақ тәрбиесінің шешімін тауып берді. Дұрысы, шешу жолдарын...

Ендеше, біз, ең алдымен, баланың жақсы көретін жақсысы (жақсы ұстазы) болуы керек. Бұның бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеуде маңыздылығы зор. Осы арада Міржақып Дулатовтың қонымды сөзі ойға оралады: «Бізде ғылыммен айналысатындар көп, - ғалымдар жоқ. Қалам ұстағандар көп, - жазушылар жоқ. Атқа мінгендер көп, -қайраткерлер –жоқ!» Ендігі кезекте бұл ой: «Бәсеке бар, - бәсекеге қабілеттілер жоқ» деген тіркеспен жалғасын таппасын десек, білімнің екі түрі болатынын естен шығармауымыз керек: бірі – бастағы, екіншісі – жүректегі. Бастағы білім көп белестерді бағындыруға себеп болмаса керек, яғни пайдасыз. Ал жүректегі білім – ол адамдық, мейірім, кішіпейілділік, имандылық.. Сонда бастағы білім – «оқыған» білім де, жүректегі – «тоқыған» білім. Осы ойды өрбіте түсіндірген Омар Жәлел дәлел ретінде Абайдың мына бір өлең жолдарын келтіреді:

Ақылмен ойлап білген сөз –

Бойыңа жұқпас, сырғанар,

Ынталы жүрек сезген сөз –

Бар тамырды қуалар!

Жат қалар...

Не пайда?

Құр қалар...

• 
  әркім «әлгі үшеу» енді ғана тұсауы кесілгелі тұрған «Абай арнасының» тұрақты көрермені болып, рухани ләззат алса;
  
• 
  Абай өлеңдеріне қатысты челлендждерді ұйымдастыруды дәстүрге айналдырса,
  
• 
  дәстүрлі Абай оқуларына қатыстыру үдерісін үзіп алмаса;
  
• 
  міндетті түрде «Абай жолын» әр қазақ оқыса;
  
• 
  халық арасында қарасөздерінен жарыс ұйымдастырса;
  
• 
  ал, ең бастысы, әр ата-ана мектепке дейін баланың тілін Абаймен шығарса, яғни ойшылдың өлеңдерін жаттатса (мағынасын түсінбесе де, өсе келе ұғып алады), ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген нағыз ТОЛЫҚ АДАМДАР тәрбиеленер еді!