С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
Цементтелген болаттардың сөнуі және төменгі температурадан кейін сипаттамасы
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
- Бұл бет үшін навигация:
- Басқа да қорытпалы элементтер
| Цементтелген болаттардың сөнуі және төменгі температурадан кейін сипаттамасы
Тобы Болат таңбасы Құрамы , % °0,2> МПа МПа 8, % ¥> % KCV, Дж/см 2 С Мп Ni Сг Басқа да қорытпалы элементтер I 10 0,07... 0,14 0,35 ...0,65 — Не более 0,15 — 205 330 31 55 — 20 0,17...0,24 0,35...0,65 — Не более 0,25 — 245 410 25 55 — п 15Х 0,12...0,18 0,4... 0,7 — 0,7... 1 — 490 690 12 45 70 2 ОХ 0,17...0,23 0,5...0,8 — 0,7... 1 — 635 780 11 40 60 15ХФ 0,12...0,18 0,4... 0,7 — 0,8...1,1 0,06...0,12 V 540 740 13 50 80 ш 20ХН 0,17...0,23 0,4... 0,7 1-1,4 0,45...0,75 — 590 780 14 50 80 18ХГТ 0,17...0,23 0,8... 1,1 — 1... 1,3 0,03 ...0,09 Ti 885 980 9 50 80 12ХНЗА 0,09...0,16 0,3...0,6 2,75...3,15 0,6...0,9 — 685 930 11 55 90 12Х2Н4А 0,09...0,15 0,3 ...0,6 3,25...3,65 1,25... 1,65 — 930 1 130 10 50 90 Ескерту. 10 жəне 20-шы болаттардың механикалық сипаттамалары қалыпты жағдайға келтіріледі. Бірінші топқа 10; 15; 20 көміртекті таңбалы болаттар кіреді. Оларды төменгі деңгейлі бөлшектер мен кішігірім бөлшектер үшін пайдаланалады. Цементтелген қабат астында аустенитті қатайту кезінде феррит-меруерт қоспасына айналады. Екінші топты əлсіз беріктендірілген ядроға ие 15X, 20X төменгі легирленген хромдық тағбалы болаттар құрайды. Ванадийдің (15ХФ болат) кішкентай қоспалары бар қосымша қоспалау болаттың икемділігін жəне беріктігін жақсартатын аз мөлшердегі ноқатты алуға мүмкіндік береді. Үшінші топтың болаттары үлкен қимасы немесе күрделі конфигурациясы бар немесе үлкен ауыспалы кернеулер əсеріне ұшыраған бөліктерге арналған айтарлықтай əсер ететін жүктемелерді сезінетін бөлшектерді өндіру үшін пайдаланылады. Бұл болаттар құрамына 20ХH, 12ХH3A, 12Х2Н4A никельдерді енгізеді. Никель тапшылығына байланысты орнына кейде марганецті ауыстырып, ноқатты (18ХГТ) ұсақтау үшін аз мөлшерде титан немесе ванадийді енгізеді. Хром - никель болаттарын вольфраммен немесе молибденмен қоспалау (мысалы, таңбалы болат 18Х2Н4ВA немесе 18Х2Н4MA) салқындатылған аустенитті тұрақтандыру арқылы болаттың беріктік қабілетін одан əрі арттырады. Сөну нəтижесінде майда бөлшектердің ядросы мартенсит құрылымына ие болады. Осындай болаттарды динамикалық жүктемелерге төзімді болып келетін үлкен бөліктер, мысалы, тісті доңғалақтар, осьтер жəне т.б. үшін қолданылады. Жақсартылған болаттар. Конструкциялық жақсартылған болаттармен (жылу өңдеуге арналған болат heat treatable steel ) сөндіру жəне қоспалаудан жəне жоғары үзілістен тұратын температурадан тұратын жақсартылған кейін пайдаланылатын 5% -дан аспайтын қоспалау элементтер құралған орташа (0,3 ... 0,5% көміртегі) көміртекті болаттарды айтады. Мұндай болаттарды қатайту əдетте маймен жүзеге асырылады. Үзіліс температурасы 550,650 °С құрайды. Термиялық өңдеуден кейін жақсартылған болаттар жүктеме соққысын жақсы қабылдайтын сорбит құрылымына ие болады. Жақсартылған болаттар жоғары беріктікке, тұтқырлыққа, кернеулер концентраторларына төмен сезімталдыққа жəне жақсы беріктікке ие. Бірдей термиялық өңдеуден кейін беріктігі бар болған жағдайда əртүрлі таңбалы қасиеттері бар жақсартылған болаттардың бір-біріне жақын болады. Сондықтан бір немесе басқа тəсілмен жақсартылған болаттың белгісі əр нақты бір жағдайда болаттың беріктігіне, бөлшектік қимасы жəне оның конфигурациясының күрделілігіне, кернеу концентрациясының қатысуына негізделген. Жақсартылған болаттар шартты түрде бес топқа бөлінуі мүмкін (МОСТ 4543-71). Топ саны артуына қарай қоспалау жəне бөлік өлшемі ұлғаяды, ол арқылы беріктікке қол жеткізіледі (6.3-кесте). 214 |