С. Ж. Пралиев, Ш. Молдабеков Екі томдық оқу құралы I i том Түркістан 2008 ббк 35я7

1. 
   Мұнай құрамына байланысты қандай кластарға жіктеледі.
   
2. 
   Мұнайдың көмірсутекті, көмірсутексіз және минералды құрамдары неден тұрады?
   
3. 
   Қандай заттар мұнай өнімдері деп аталады? Оларды атаңыз.
   
4. 
   Мұнайдың өңдеудің жалпы үлгісін келтіріңіз.
   
5. 
   Стабилизация, тұзсыздандыру және сусыздандыру не үшін керек?
   
6. 
   Мұнай өңдеудегі бірінші және екінші процестерді түсіндіріңіз.
   
7. 
   Мұнайды тікелей айдаудың мақсаты неде?
   
8. 
   Мұнай өнімдерінің крекингісін түсіндіріңіз.
   
9. 
   Көмірсутектердің стабильділігін не сипаттайды, ол температураға, көмірсутек молекулаларының күрделігіне қалай байланысты?
   
10. 
    Каталитикалық крекингтің термиялықтан айырмашылығы.
    
11. 
    Гидрокрекинг дегеніміз не, оны қайда қолданады.
    
12. 
    Мұнай өнімдерінің риформингі дегеніміз не?
    
13. 
    Бензиннің октан санын көтерудің ароматизациядан айырмашылығы неде?
    

Газтәрізді отындар деп эксплуатация кезіндегі температура мен қысымда газ күйіндегілерді айтады. Сол себептен де газтәрізді отындар сұйық және қатты күйде сақталуы да тасымалдануы да әбден мүмкін.

Газтәрізді отындардың пайда болуына байланысты табиғи және синтетикалық деп бөлінеді. Газтәрізді отындарға сонымен бірге металлургия және химиялық өндірістің қалдықтары да жатады.

Табиғи газтәрізді отындарға әртүрлі жанатын газдар жатады, олар түрлі құрамы мен құрылымдар қарапайым көмірсутектер.

• 
  табиғи газдардың табылған орны мұнайдың табылған орнымен байланысты емес;
  
• 
  мұнайда еріген ілеспе газдар мұнайдың табылған орнымен генетикалық түрде байланысты;
  
• 
  газоконденсатты газдар жеңіл қайнайтын көмірсутектер сұйықтығымен араласқан, қысым төмендеген кезде сұйық фаза-конденсат сұйықтығы ретінде бөлінеді.
  

10.1 – сурет. Газтәрізді отынның классификациясы.

Табиғи газдар метаннан, басқа да аз мөлшерде алкандардан, азот және көмірқышқыл оксидінен тұрады. Ілеспе газдарда этаннан пентанға дейінгі алкандар болады.

Барлық көмірсутек газдарда, яғни табиғи пайда болу кезінде әртүрлі сандағы азоттар, көмірқышқыл оксиді, күкіртті сутек, аргон және гелий болады. Қатты отындарды қайта өңдеу кезінде алынған жанғыш газдар құрамы бойынша бөлінеді, олар құрамында көп мөлшерде сутек, азот пен көмірқышқыл оксидінің құрамы жалпы ортақ болып табылады. Газтәрізді отындардың орташа құрамы, яғни әртүрлі пайда болуы 10.1, 10.2. немесе 10.3. кестеде келітірілген.

10.1 кесте. Өңдеу әдісі.

10.2 Кесте. Табиғи газдың құрамы

10.3 кесте. Қатты отындарды өңдеу кезінде газдардың құрамы

1- газ скважиналары, 2 - өнеркәсіп коллекторы, 3 – газ жинақтаушылар,

4 – дөңгелек коллектордың иіні,

5 – қадағалаушы штуцер.