С. В. Кожанова Жалпы иммунология
ТЕЖЕГІШ РЕЦЕПТОРЛАРДЫҢ ШЕТКЕРІ
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
- Бұл бет үшін навигация:
- ШЕТКЕРІ ТӨЗІМДІЛІКТІҢ СУПРЕССОРЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ
| ТЕЖЕГІШ РЕЦЕПТОРЛАРДЫҢ ШЕТКЕРІ
ТӨЗІМДІЛІКТЕГІ МАҢЫЗЫ Т-лимфоциттердің белсенуі үшін СӘ28/В7 молекулаларының өзара әрекеттесуі костимулдаушы белгімен камтамасыз ететіндігін түсіну, костимулдаушы механизмдерді толығырак зерттеуге әкелді. Нәтижесінде Т-жасушаларындағы СТЬА-4 РО-1 сияқты тежегіш ре- цепторлар анықталды. Кейіннен олардың Т-жасушалык төзімділік механизмдеріне де катысатыны белгілі болды. СТЬА-4 молекуласы С028 сияқты В7 байланысады, бірак белсе- ну белгісімен катар Т-лимфоцитке тежегіш белгіні береді. СТЬА-4 экспрессиясы С028 нәруызынан кешірек түзіледі. Бүл адаптивті жасушалык иммунды жауаптың тежелуі мен аякталуын камтамасыз етеді. СТЬА-4 молекуласының кызметі осы рецепторды кадағалайтын гені жойылған тышкандарды тәжірибеде алынған кезде аныкталды. Мүндай тышкандарда Т-лимфоциттердін каркынды пролиферация- сы дамиды және аутоиммунды аурулар пайда болады. Осынын бәрі СТЬА-4 молекуласының шеткері төзімділік мехнизмдерінде манызды кызмет аткаратынын дәелдейді. Т-лимфоциттердін бетінде РӘ-1 тежегіш рецепторының (Рго§гат- тесі беаіһ-і) экспрессиясы, олар эффекторлык жасушаларға дифферен- цациялануы кезінде басталады. Аталған реиептордың лигандаларынын бірі көптеген тіндердегі стромалы жасушаларды экспрессияланады. Рецепторлардын белсенген Т-лимфоциттердің сәйкес рецепторлары- мен байланысуы, олардың белсенуін тежейді және апоптозын тудыра- ды. Бүл механизмнің сыры толық ашылмаған. 16-Тарау. Иммунологиялық төзімділік 305 ШЕТКЕРІ ТӨЗІМДІЛІКТІҢ СУПРЕССОРЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ Реттегіш СІ)4' Т-лимфоциттермен жузеге асырылатын супрессор- лық механизм шеткері төзімділікте басты қызмет атқарады. Трет. лимфоциттер тимуста аутореактивті С 0 4 + Т-лимфоциттер субпопуляциясынан түзіледі, олар меншікті антигендерге аффинділігі орташа ТЖР экспрессиялайды. Бұл жасушаларда ҒохРЗ экпрессия ден- гейі жоғарылайды және Трет. лимфоциттерге дифференцацияланады. Трет. лимфоциттердін организмнің меншікті антигендеріне карсы адаптивті Т-жасушалык жауапты тежеу кабілеті N 0 0 (ЫопоЬезе сІіаЬеііс тісе — II типтегі семірмейтін диабет) тышкандарымен және ВВ егеукұйрыктарында (Віо һгеесііпу гаГз — I типтегі аутоиммунды диа- бет) жүргізілген тәжірибелерде дәлелденген. Бұл жануарларға С 0 4 + Т-лимфоциттерді енгізгенде диабеттің дамуы баяулайды. Кейіннен С025 экспрессиясы жоғары С 0 4 + Т-лимфоциттер субпопуляциясы аутоим- мунды диабеттің дамуын тежеуде маңызы кызмет атқаратыны көрсетілді. Трет. лимфоциттердің кызметін кадағалайтын ҒохРЗ нәруызының ақауы, көптеген мүшелердің закымдалуымен жүретін ауыр аутоим- мунды аурулардың дамуына әкеледі. Адамда ҒохРЗ нәруызын кадағалайтын гендер Х-шы жұп хромасомасында орналаскан және оның акауы «Иммунодисрегуляция, полиэндокринопатия, энтеропа- тия, Х-байланыскан синдром — ІРЕХ» деп аталады. ҒохРЗ нәруызының тышкандардағы акауы ауыр аутоиммунды ауруды шакырады, оны калыпты ҒохРЗ генін С 0 4 + Т-лимфоциттерге тасымалдау аркылы ем- деуге болады. Бұл жағдай Трет. лимфоциттердің болмауы төзімділіктің бұзылуына себепші екендігін дәлелдейді. Бүл жасушалардын фенотипі С 0 4 +25+ҒохРЗ+ және сол арнайылык- тағы эффекторлык Т-лимфоциттерге (Тхі, СӘ8+ цитотоксикалык лимфоциттерге), антигенді таныстырып тұрған ДЖ супрессорлык белсенділігі бар. Трет. лимфоциттердің маңызды қызметтерінің бірі — аутореактивті Т-лимфоңиттер клонының жумысына супрессорлық эсер ету арқылы шеткері төзімділіктің қалыптасуына қатысу. С025 және ҒохРЗ транскрипция факторы Трет. лимфоциттердің манызды маркерлері және эффекторлык молекулалары болып табылады. Трет. лимфоциттердің екі супрессорлық механизмі бар: тікелей — Трет. лимфоциттердің сол арнайылықтағы эффекторлық Т-лимфоциттердің тікелей әрекеттесуі; дистанциялық — цитокиндер (ИЛ-10 , ТСҒ- 13, ИЛ-35 жэне т.б.) көмегімен қашықтықта әсер етуі. Тікелей супрес' 306 III Бөлім. Адаптивті иммунитет сорлык механизм кезінде Трет. лимфоциттер жасушалардын апопто- зын шакыратын грэнзим В бөледі. Белсенген аутореактивті Т-лимфоциттер ДЖ белгі кабылдағаннан кейін Трет. лимфопиттердін әсеріне төзімді болады деп есептеледі. Яғни Трет. лимфоциттердің супрессорлық әсерін жуқпаларды таныған ДЖ тоқтатады. Бір жағынан, ДЖ мұндай белсенуі, патогенге арнайылығы бар Т-лимфоциттер клонынын адаптивті иммунды жауа- бын ынталандырады, екінші жағынан, жұкпа ошағындағы тіндердін антигендеріне төзімділік бұзылады. Трет. лимфоциттермен камтамасыз етілетін шеткері төзімділік механизмдерін толығырак зерттеу аркылы аутоиммунды және аллергиялык ауруларын емдеуде, оларды клиникалык колдану мүмкіншіліктері ашылуы ыктимал. Соңғы жылдары аутоиммунды ауруларды емдеудің біркатар жана әдістері ашылған. Олар моноклонды антиденелер көмегімен цито- киндердін және олардың рецепторларын немесе белгілі бір аутоиммунды аурудың патогенезінде шешуші кызмет аткаратын жасушаларды тежеу- ге негізделген. Бұл әдістердің бір кемшілігі бар: олар тек аутоантигенге қатысты иммунды жауаптытежемейді, сондықтан иммундыктапшылыкты калыптастырады. Сондыктан аутоиммунды үдерісті тежеу кезінде жұкпалы және онкологиялык аурулардың даму каупі жоғарылайды. Осы себептерге байланысты жойылған төзімділікті калпына келтіру әдістерін ойлап табу кез келген ғылыми зерттеулердің негізгі максаты. Онымен коса, аутоиммунды шабуылға нысанаға катысты шеткері төзімділік механизмдерінін біреуін немесе бірнешеуін жоғарылату ке- рек. Сондай-ак емдеу курсы аякталғаннан кейін басқа лимфоциттер клонынын супрессиясы дамымауы керек, ал аутоиммунды үдеріс кайта басталмауы керек. Осы бағыттағы зерттеулер каркынды жүргізілуде. жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|