С. В. Кожанова Жалпы иммунология

1 б-Тарау. Иммунологиялық төзімділік
307
Жасанды төзімділікті қалыптастыру үшін
біркатар зандылыктарды 
есте сактау керек.
Калыпты жағдайда иммунды жүйенін антигенмен кездесуі 
адаптивті иммунды жауаптын калыптасуына әкеледі, бірак антигенді 
баска бір түрде таныстыру төзімділіктің калыптасуына ыкпал жа- 
сайды. Төзімділікті тудыратын антигендерді 
толероген
деп атайды. 
Бір химиялык косылыс 
иммуноген
де, толероген де болуы мүмкін. 
Антигендердің костимуляциясыз таныстырылуы 
анергия
деп ата- 
латын төзімділіктін бір түріне әкелуі мүмкін. Сол зат костимулдау- 
шы молекула катысуымен таныстырылса, күшті иммуноген болуы 
ыктимал.
Төзімділік сәтті болуы үшін бірқатар заңдылықтарды ескерген жөн.
•Антиген жетілмеген Т- және В-лимфоциттермен әрекеттескенде 
жасанды төзімділік женіл калыптасады. Сондыктан, төзімділікті 
калыптастыру үшін 
иммунды депрессивті эсер
ету керек, яғни 
иммунды 
депрессанттарды 
колдану 
жасанды 
төзімділіктің 
калыптасуын біршама жеңілдетеді.
• Антигеннің біркатар сипаттамасын ескеру керек.
-
Антигеннің мөлшері.
Төзімділікті 
антигеннің өте 
үлкен 
мөлшерімен немесе өте төмен мөлшерімен тудыруға болады. 
Орта мөлшердегі антигендер иммунды жауапты тудырады. 
Төзімділікті сактау үшін организмде антигеннін біраз мөлшері 
үнемі болуы керек.
-
Антигеннің күші.
Әлсіз антигенге карсы төзімділікті тудыру 
күшті антигенге карағанда жеңіл.
-
Антигеннің қүрылысы.
Антигеннің кұрьшысы карапайым бол- 
са, төзімділік жеңіл калыптасады. Күрделі кешенді антигендер, 
мысалы, бактериялы жасушалар 
нашар толерогендер
болып та- 
былады.
Б р жағдай кем дегенде екі факторға байланысты.
Біріншіден,
күрделі кешенді антигендерде әр түрлі эпитоптардың 
саны өте көп болады (поливалентті). Ондай антигендерге 
толық
төзімділік тудыру өте күрделі, себебі бір эпитопка карсы иммунды жа- 
уап тежелгенмен, екінші эпитопка қарсы иммунды жауап сақталады. 
Нәтижесінде 
жартылай төзімділік
калыптасады. Сондыктан күрделі 
антигендерге карсы төзімділік 
жартылай
болады. Б р кезде, мысалы, 
антидене синтезі тежелгенмен жасушалық иммунитет сакталуы мүмкін 
және керісінше. Кейбір кезде І§С синтезі тежелгенмен І§М синтезі 
сақталуы мүмкін және т.с.с.

308
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
Екіншіден,
күрделі антигендердің үлкен молекулалары фагоцитозға 
жеңіл ұшырайды. Макрофагтарды өндеу өткеннен кейін олар 
Т-хелперлердің жұмысын эффективті түрде косады. Егер антиген 
молекуласы төмен молекулалы нәруыз болса, онда олар макрофаг- 
тармен әлсіз жұтылады да, өнделу үдерісіне ұшырамайды. Т- және 
В-лимфоциттердін рецепторларымен тікелей байланыса отырып, 
олардын блокадасын тудыра алады. Костимулдаушы белгісі болмаса 
(В7 аркылы немесе баска костимулдаушы молекулалар аркылы) және 
АТЖ-дан активтену белгісі болмаса (ИЛ-1 немесе баска цитокиндер 
камтамасыз етеді) антигентанушы рецепторлардың блокадасы сәйкес 
лимфоциттер клонынын анергиясын немесе апоптозын тудырады.
Антигенді енгізу жолы.
Егер антигенді 
ауыз арқылы
жіберсе төзімділік 
жеңіл калыптасады. Себебі, тағам антигендерін бауыр макрофагта- 
ры карапайым төмен мөлшердегі антигендерге дейін ыдыратады. Ал 
олар жаксы толероген болып табылады. Сондай-ак, ішектің АТЖ 
төзімділікті калыптастыруға маманданған (бірак бұл механизм әлі 
толық ашылмаған) деп есептелінеді.
Соңғы кездері төзімділікті калыптастыру үшін 
бірқатар жаңа
эдістер
колданылуда:
• 
токсиндермен немесе радиоактивті изотоптармен қосылған анти-
гендер
қолданады. Осы антигендермен байланыскан Т- және 
В-лимфоциттер жойьшады;
• белгілі антигенге карсы, 
Т- және В-лимфоциттердің клондарына
қарсы цитотоксикалық моноклонды антиденелерді қолдану,
•
жануарларға эпитоппен байланысатын 
ТЖР-дың вариабелді
домендеріне арналған моноклонды антидене
енгізеді, нәтижесінде 
сәйкес клондардардың блокадасы қалыптасады;
• антигенмен бірге 
С04 нэруызына моноклонды антидене енгізеді,
нәтижесінде Т-хелпермен антиген танылмайды.
Жоғарыда айтылғандарды корыта келе иммунологиялык төзімді- 
лікке келесідей кыскаша сипаттама беруге болады.
Иммунологиялық төзімділік дегініміз — 
антиген тудырған ар-
найы иммунологиялық иреактивтілік. Иммунологиялық төзімділік екіге
бөлінеді:
табиғи және жасанды.
Табиғи төзімділік
— негізінен 
эмбриондық
кезенде 
организмнің
меншікті антигендеріне қатысты
калыптасады. 

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: