С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ХЕМОКИНДЕР
Хемокиндер (хемотаксистік цитокиндер) — ол қабыну цитокиндердің, хемоаттрактанттар қасиеті бар, негізгі тобы. Хемоаттрактанттарға жасушалардың концентрациясы өсуі бойынша олардын жылжу- ын болдыратын заттарды айтады. Бірак хемоаттрактанттардың бәрі хемокиндерге жатпайды. Хемоаттрактанттардын маңызды то- бына комплемент активтенуінің аралык факторлары — СЗа мен С5а фрагменттері жатады. Жұкпалар ошағына лейкоциттерді жинайтын хемоаттрактанттарға, мысалы, жұкпа кезінде бактериялы нәруыздар бұзылғандағы әр түрлі ІЧ-формил-пептидтер жатады. Бірак, хемо- аттрактанттар көп турлі болса да, хемокиндер иммунды жауаптың қалыптасуына жэне реттелуіне маңызды болады яғни олар кең функцио- налды негізгі кіиіі ерітінді нәруыздар топшасын (40-қа жақын) қурады, олар селективті турінде әр турлі лейкоциттердің жылжуын, адгезиясын және активтенуін реттейді. Хемокиндерге арналған реңепторлар барлық лейкоциттерде бо- лады. Сонымен бірге, лейкоциттердің түріне сай, өзіндік, ерекше рецепторларыныны топтары болады. Хемокин рецептормен байланысқанда жасушада біркатар өзге- рістер пайда болады: хемотаксистан баска (хемокин концентра- циясы градиенті бойынша жасушалардын жылжуы), онын көлемі өзгеруі мүмкін, осы жасушалардың интегриндерінің (адгезиялаушы нәруыздар) экспрессиялануы белсенеді. Хемокиндер фагоциттер- де оттегінін белсенді формаларынын шығуын стимулдайды және олардың дегрануляциясын-нейтрофилдер мен МФ-дан проте- азалар шығуын, базофилдерден гистаминнің, брадикининнің және серотониннің, эозинофилдерден бірнеше топ медиаторлардың, онын ішінде цитотоксикалык нәруыздар шығуын тудырады. 7-Тарау. Туа біткен иммунитеттің гуморалды факторлары 99 Көбіне хемокиндер мен олардын рецепторларының синтезі индуцибельді болып келеді, олардын бөлінуін тиісті ренепторлар аркылы патогендер де, әр түрлі кабыну цитокиндері де стимулдайды. Хемокиндер екі негізгі топтарға: кабыну хемокиндері және гомеостаздык хемокиндерге бөлінеді. К,абыну хемокиндері жуқпаларға және тіндер бузылуына қарсы өндіріледі және оларда туа біткен иммунитет жасушаларының хемотаксисін шақырады. Түрлі хемокиндер кабыну ошағына әр түрлі лейкоциттердін (нейтрофилдер, базофилдер, N К-жасушалар, т.б.) хемотаксисін шакырады. Түрлі хемокиндер кабыну ошағына әр түрлі лейкоциттердін жылжуын шакырып, қабыну түрін калыптастырады. Қабыну цитокиндердің өндірушілеріне фагоцитоздаушы жасу- шалар (моноцит/макрофагтар, нейтрофилдер) және қантамырлар эндотелийінің жасушалары, тері мен шырыш эпителийі және Толл- тәрізді рецепторлар аркылы патогендермен белсендірілген баска да кейбір жасушалар жатады. Хемотаксистік белсенділігінен басқа, хемокиндер кабыну цитокиндерімен бірге (ИЛ-1, ИЛ-6, ТОТ-а, т.б.) кантамырларынын өткізгіштігін жоғарылатады, кантамырлар эндотелийінің адгезивті касиеттерін өзгертеді және каннан жеткен нейтрофилдер, моноциттер, лимфоциттер, т.б. жасушалар белсенуін шакырады. Осындай қабыну цитокиндер мен хемокиндердің бірге әсерлесуі қорғаныс қабыну жауабы дамуының негізіне жатады. Қабыну хемокиндері мысалына ИЛ-8, ИЛ-16, ИЛ-31, ЯАЫТЕ5- нәруызы, т.б. жатады. КА\'ТЕ5 нәруызының синтезі фагоцитоздаушы, эпителийалды және тағы басқа жұктырылған тіндік жасушаларда жасушаішілік ТЬКЗ, ТІ_К7, ТЬК8 және ТІ.К9 Толл-тәрізді рецепторлар аркылы туындайды. Бұл хемокин кабыну ошағына МК-жасушаларды, жетілмеген ДЖ және эффекторлы Т-лимфоциттерді жинайды. ИЛ-8 — хемотаксистік кабыну цитокині, сонымен катар нейтрофилдердің белсендірушісі болып табылады. Ол моноцит/ма- крофагтармен, гранулоциттермен, кейбір Т-лимфоциттермен, фи- бробластармен және эндотелий жасушаларымен өндіріледі. ИЛ-8 нейтрофилдердің, базофилдердін және кейбір Т-лимфоциттер субпопуляцияларының кабыну ошағына хемотаксисін коздырады. ИЛ-16 — хемотаксистік кабыну цитокині, баскаша оны лимфо- цитарлы хемотаксистік фактор деп атаиды. Оны өндірушілерге Т-лимфоциттер жатады. ИЛ-16 кабыну ошағына С 0 4 + Т-лим- фоциттердің, моноциттердің және эозинофилдердін миграциясын белсендіреді. 100 II Бөяім, Туа біткен иммунитет ИЛ-31 — Тх2 мен белсендірілген моноциттер өндіретін кен спектрлі, соньщ 'итнлч хемокин белсенділігібар цитокин. Ол нейтрофилдердін, мо- ноциттер мен Т-лимфоциттердің терілік кабыну ошағына хемотаксисін шакырады. Гомеостаздық хемокиндер немесе лимфоидтық хемокиндер — ол табиғаты бойыниіа строма жасушалары мен шеткері лимфоидтық ағзалардың және тіндердің қантамырларының эндотелийінде экспрес- сияланады және олар осы ағзаларда ДЖ мен лимфоциттердің әр түрлі субпопуляцияларының миграциясы мен түрақтануын қалыптастыратын нәруыздарға жатады. Гомеостаздыклимфокиндер мысалына ВСА-1, ІУШС, ТАКС (казіргі кезде 10 адамньщ гомеостаздык хемокиндері белгілі) және баска нәруыздары жатады. Барлык шеткері лимфоидты органдар мен тіндерде әр түрлі арнайылығы бар аймактар болады, олар Т- және В-лимфоциттердін байланысуы мен белсенуін және олардын АТЖ-мен, ең біріншіден, антигенді жұтудан кейінгі шеткері лимфоидты органдарға жылжитын дендритті жасушалардың байланысуын шакырады. Ен көрнекті мысалға Т- және В-тәуелді аймактар болуы, біріншілік және екіншілік лимфоидты фолликулдар мен лимфа түйіндеріндегі ұрыктык орталыктар болуы жатады. Лимфоидты тіннің осындай мамандандырылған қүрылысы осы аймақтарда өзгеше экспрессияланған лимфоидты хемокиндермен көрінеді. Хоуминг молекулаларының хемокиндерімен бірге хемокиндер аңкау Т- және В-лимфоциттердің лимфа түйіндерінің тиісті аймактарына миграциясын болдырады және канда рециркуляциялы эффекторлы Т-лимфоциттердің субпопуляцияларының миграциясын бакылайды және олардың лимфоидты тіндерден шығуын реттейді, солай үздіксіз рециркуляцияны сактап, осы жасушаларды өлімнен сактайды. Сонымен, лимфоидтық хемокиндер шеткері лимфоидты мүшелер мен тіндерде миграциялаушы және резиденттік жасушалардың қалыпты популяциялық қүрамын сақтауға бағытталған өнімдерге жатады. жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|