Сабақ №1 сынып: 5 «а» күні: Сабақ тақырыбы: М. Мақатаев «Барлығы да сендердікі», «Мен таулықпын»

М..Мақатаевтiң «Барлығы да сендердiкi», С.Мәуленовтiң «Менiң Республикам» өлеңдерiмен үндестiгiн аңғарту, «Атамекен» әнiн үнтаспадан тыңдау.

Өлеңдi мәнерлеп оқу, «Атамекен-алтын ұям» тақырыбына ой толғау жазу.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа дайындықтарын бақылау

Үйде жазып келген шығармаларын оқыту.

Өткен тақырыптар бойынша бекіту сұрақтары алынады.

III.Жаңа сабақ

Слаидтан Қ.Жұмаділов портреті мен өмірбаяны көрсетіледі.

Қ.Жұмаділов 1936 жылы Қытай Халық Республикасының Іле қазақ автономиялы облысына қарасты Тарбағатай аймағында дүниеге келген. Өз мекеніне оралған соң Әл-Фараби атындағы университеттің филология факультетін аяқтайды. Қазақстанның халық жазушысы, ақын.

Шығармашылығы: «Саржайлау, Сәйгүліктер, Бір қақпаның тұрғындары, Бір түп тораңғы», «Көкейкесті, Соңғы көш, Атамекен» романдары орыс тіліне аударылып басылған. Шығармаларының көбі бірнеше тілде жарық көрді.

Авторы:

Идеясы:

Көркем тілі:

Сюжетті-композициялық талдау

Сөздік

Көркемдік ерекшелігі:

«Кубизм» стратегиясымен жұмыс

Баяндаңыз,зерттеңіз, салыстырыңыз,талдаңыз,қолданыңыз, суреттеңіз.

Үш қатарға бөлініп беріледі.

Сұрақ-жауап

1.Ағыбай мен Төреқұл достығы қашан, қалай басталған?

2.Төреқұл Ағыбайды қалай қары алды?

3.Қырғыз, қазақ халықтарының туыстығы туралы ойларыңды айтыңдар.

4.Достықты балалар жалғастырсын дегеді қалай түсінесіздер?

5.Өз араларыңыздағы достықты қалай бағалайсыздар?
VI.Үйге тапсырма

«Сыналған достық» шығарма жазу. Шығармашылық жұмыс: «Ат-ер қанаты»

Балалармен сәлемдесу, сабаққа қатысын тексеру.

-«Қозыкүрең» әңгiмесi неге олай аталған?

-Қозыкүреңнiң айрықша белгiсiн, қасиеттерiн ашу үшiн бес жолды өлең құрастыру.

-Бөлiмдер бойынша сурет салып, оны қорғау

Әр топ екi сұрақтан дайындап келiп, топтарға бередi.

Әдеби теориялық ұғымдар (көркемдеуiш сөздердi табу)

1. Теңеу дегенiмiз не? (Анықтамасы, мәтiннен теңеу сөздердi табу)

2. Портрет дегенiмiз не? (Анықтамасы, мәтiннен табу)

3. Пейзаж дегенiмiз не? (анықтамасы, мәтiннен тауып оқу)

III. Авторы жайлы не бiлемiз?

Қ.Жұмадiловтың өмiрi мен шығармашылығы туралы оқушы жауабы.

(Жазушы мен кейiпкерiмiз арасындағы ұқсастық. Туған жерге оралу, мақал-мәтелдермен қорыту)

IV.«Шығармалар кестесi»

Салыстыру (Ақан Серiнiң Құлагерiмен салыстыру)

1.Оқиға орны:

2. Идеясы:

3.Кейiпкерлерi:

4.Ортақ көрсеткiш:

5. Ат сынаған кiмдер:

6.Әңгiме соңында не болды?

7.Аттар қалай мерт болды?

Сезiмтал көлiк адамға дос

Түс көредi жершiл жетi қазынаның бiрi

өтi жоқ киелi кiрпияз

күйiс қайтармайды тәкаппар ер қанаты

жүйрiк қымызы ем терiсi пайдалы

1.Әңгiмеден алған әсерiң қандай?

2.Мәтiнде қолданылған мақал-мәтелдердiң мәнiн қалай түсiнуге болады?

3.Тағы қандай тұлпарларды бiлесiңдер?

«Түбi бiрге туысым», «Менiң тұлпарым», «Бәрiмiз де туыспыз» тақырыптырының бiрiне шығарма жазу.

1.Оқушылардың қазақ халқының жылқы, ат тақырыбынан алған бiлiмдерiне бақылау жасау, бiлiм деңгейiн тексеру мақсатында шағын шығарма жаздыру;

2.Жазбаша көркем тiлiн дамыту, теориялық бiлiмдерiн сарамандық жұмыста пайдалана бiлу дағдыларын дамыту, ой еңбегiне баулу, өз беттерiмен iзенуге, қорытынды пiкiр жасай бiлуге дағдыландыру, шығармашылық жұмысқа баулу;

3.Қазақ халқының өнерiн құрметтеуге, мәнiн түсiнуге тәрбиелеу;

Тiрек сөздер жазылған қағаз

I.Ұйымдастыру кезеңi.

1.Амандасу. 2.Кезекшiмен сұхбат

II.Негiзгi бөлiм

А) Сабақтың мақсатымен, барысымен танысу.

1) Шығарма жазуда басшылыққа алатын негiзгi мәселелермен танысу:

-Таңдалған тақырыпты әбден ойлан. Жоспар тақырыпқа сай жасалсын, эпиграф тақырып пен негiзгi идеяны ашуға сәйкес алынсын.

-Сөйлемдер тиянақты, ойлы болсын, әдемi, айшықты сөздердi пайдалан.

-Қате жiбермеуге талпын. Сауаттылық-шығарма үшiн ең маңызды мәселе.

2) Тақырып бойынша ауызша жұмыс жүргiзу.

Қазақ халқы, төрт түлік, қанатты пырақ, қымыз, көлік, салт-дәстүр, ұлттық ойындар, қазы-қарта, жал-жая, батырлар мінген, сәйгүліктер.т.б.

-Қазақ халқы неге бай?

- Жылқының пірі не?

- Батырлар жауға немен аттанды?

-Қазақ қандай халық?

- Атпен ойналатын ұлттық ойындар қандай?

3) Шығарма жазғызу

Сабақты бекiту.

Бағалау

Үйге тапсырма: жаңа сөздердi қайталап, сөздiк диктантқа дайындалу

Сабақ №9 күні:

Сабақтың тақырыбы: Фариза Оңғарсынова «Оюлар»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Ф.Оңғарсынованың өмірі мен шығармашылығы жайлы мәлімет беру. Өлеңнің мазмұнын меңгерту арқылы халықтың асыл қасиетін өзіне жинақтаған ұлттық қолөнер бұйымдарын, ою-өрнегін, халықтық дәстүрді, өнерді дәріптеу арқылы оны бағалап, қастерлеуге баулу. Олардың ұшқыр ой, әсемдік талғам және белсенді біліктілік шеберліктерін дамытуға ықпал ету.

Дамытушылық: Оқушыларды ауызша және жазбаша сөйлеуде өз ойларын әдеби тілмен өрнектей білуге төселдіру, ой өрісін дамыту. Өлеңді түсініп, мәнерлеп, көркем оқи білуге дағдыландыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды әсемдікке, шеберлікке, шапшаңдыққа, еңбекке баулу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Әдісі: баяндау, сұрақ-жауап, талдау

Сабақтың көрнекілігі: Кітап көрмесі, интерактивті тақта, слайдтар

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды түгендеу. Сынып тазалығын, сабаққа дайындықтарын тексеру.

Қ.Жұмаділовтың «Қозыкүрең» шығармасына байланысты «Бәріміз де туыспыз» деген тақырыпта жазып келген шығармаларын оқыту, бағалау.

1. 
   Ф.Оңғарсынованың өмірі мен шығармашылығы жайында түсінік беру. (Интерактивті тақтадан көрсету)
   
2. 
   Ассосация құрастыру
   

3. 
   Өлеңді мәнерлеп оқу
   

4. 
   Сөздік жұмыс
   

(Интерактивті тақтадан киіз үйдің суреттері мен жабдықтары арқылы түсіндіру.)

5. 
   Әдебиет теориясы
   

Түрін-ай\\ текеметтің!\\Асыл қандай!

Үңілдім\\ үнсіз ғана\\ басымды алмай.

«Келе ғой,\\ қошақаным,\\ өзіме!» деп,

Әжем кеп\\ сипағандай\\ шашымнан жай.

4 тармақты, 1 шумақ, 3 бунақты, 11 буынды, қара өлең ұйқасы.

Оқулықпен жұмыс

Қошқармүйіз оюын ойдыру. Оны өлең тілімен суреттеп жазу.

(Күй ойнап тұрады, оқушылар ойған оюларына байланысты 1 шумақ өлең шығарады.)

Интерактивті тақтадан әр түрлі оюлар көрсетіліп жатады.

IV. Сабақты қорытындылау:

Міне, балалар, Фариза апаларың:

Шебер көп бұл заманда кілең керім,

Болмайтын ажыратып түр-өңдерін.

Сүрінбей өте алар ма ғасырлардан,

Әжемнің оюындай, жыр-өрнегім,- деген өлең жолдарында әжелеріміздің қолдарынан шыққан сан қилы оюлары, қолөнер бұйымдары жұртты таң қалдырса, Фариза апамыз өзінің өлеңдерімен жұртты сүйсіндіріп, халқының аяулы қызына айналып отыр.

Сонымен «Оюлар» өлеңінен оюлардың шығу тарихынан көптеген мағлұматтар алдық. Айтайын деген ойын оюмен жеткізген бабаларымыз қандай ойшыл, шебер болған десеңші. Бабалардан қалған осындай өнерді қастерлеп, өзіміз үйреніп, әрі дамыту біздің міндетіміз.

1. 
   Өлеңді жаттау.
   
2. 
   Ф.Оңғарсынованың өмірі мен шығармашылығы жайында қосымша деректер жинап келу.
   

1.Сыныпқа келіп,оқушылармен сәлемдесіп,қатысуын тексеру.

2.Балалар назарын сабаққа аудару.

II.Үй тапсырмасын сұрау

Үй тапсырмасын қорытындылауға арналған тест сұрақтары

Ф.Оңғарсынова өмірі мен шығармашылығына арналған.

ІІ.Жаңа сабақ.

Бүгінгі жаңа сабағымызда М.Шахановтың «Отырар»дастанын өтеміз.М.Шахановтың «Отырар»дастанын жазуға не себеп болды екен? Мүмкін Мұхтардың балалық шағы сонда өтті ме?Ия,шындығында М.Шахановтың балалық шағы сол өңірде өткен екен.Әкесінің айтқан ескі Отырар жайлы әңгімелері осы Отырар дастанын жазуға себеп болған екен.

2.Кітапхана, базар.

3.Хан, билер.

ІІІ.Суреттеге қарап,Отырардың бейнесін тамашалау.Құм басқан төмпешіктер,қираған қала,мидай жазық дала-бұл бүгінгі Отырардың көрінісі.Осы көріністі өлең етіп жырлауға М.Шахановқа не себепкер болды? Бұл сұраққа жауап ретінде Мұхтардың әкесінің досына жазған хатынан үзінді келтіруге болады. « Атадан балаға ауысып келе жатқан дәстүр бойынша ұлымды тіземе отырғызып,Отырарды қорғау жолында опат болған, ұлы бабаларымның жанқиярлық күресін әңгімеледім»..

IV. «Отырар» өлеңінің мазмұнымен толық танысу.

V.1219 жылы қыркүйек айында Монғол билеушісі Шыңғысхан жасағы Отырар қаласын басып алады.Өлең –Шыңғысханның ұлы Шағатайға ұрысынан бастау алады.Алты ай бойы жеңілмеген Отырар алты-ақ күнде жермен-жексен Қирайды.Осы тарихи шындықты ақын М.Шаханов негізге ала отырып,сыртқы басқыншы жауға қарсы күрескен Отырар халқының ерлік ісін, оның басшысы Қайырханды мадақтап жырлайды.Сол арқылы еліне,отанына опасыздық жасаған сатқынның қай дәуірде де сазайын аларын сездіреді.

Өлеңді 3 қатарға бөліп беріп оқытып,түсініктерін сұрау.

Рухы-өр,

Тәні бекем,

Бұл бірқайсар халық екен,

Тірліктен де артық қойған бірлікті,- деген Шағатай сөзінде біздің қазақ халқының қайсарлығын,қайраттылығын, рухының жоғары екендігін білдіріп тұр.

IV.Сабақты бекіту

«Отырарды мен қорғасам кайтер едім?»- деген тақырыпқа шағын мәтін жазу.

Біз балалар «Отырар» поэмасын өтіп,кішкене болса да, білім қорларымызды кеңейткен сияқтымыз.Тарихты, халықты білдік,ерлік –батырлықты,өрлік-билікті,тіпті сүйікті ақынымыз М.Шахановты кеңінен таныдық.

Қорыта келгенімізде ,біз поэма арқылы қазақ деген қайсар халық екенімізді білдік.Дастаннан Отырар-атты әйгілі шахарымыз болғандығын,сол Отырарды қорғау жолындағы бабаларымыздың жанқиярлық күресте опат болғандығын аңғардық.Сол дәуірде Отырар жеңіліс тапқанымен,қазақ елінің сағы сынбады,қайта елге, отанға,жерге деген сүйіспеншілігі артып, рухы әркез асқақ та биік тұрды.Соның бір айғағы,Рухы өр, тәні бекем қазақ жастарының 1986 жылғы орыс отаршыларына қарсы ұйымдастырған желтоқсан көтерісі.Талай жас қырғынға ұшырады,елі үшін қаза тапты.Сол кездердегі қазақ халқына ұлтшыл деп кінә таққан КОКП Орталық Комитетінің саяси бюросына М.Шаханов ағамыз қарсы шығып,еліміздің тәуелсіздік алуына мұрындық болды.Қазақ елі талай қиын өткелдерден өтіп,бүгінгі күні тәуелсіз ел атанып,бақытты ғұмыр кешуде.
ББҮ кестесі

Білдім	Білемін	Үйренгім келеді

VI.Үй тапсырмасы

Бүгінгі сабағымызды қорытындылай отырып, үйге тапсырма алайық.Өлеңді мәнерлеп оқу,өздеріңе ұнаған тұсын, бөлімін жаттап келу.

Сабақтың әдісі: Оқыта отырып баяндау, сұрақ-жауап, шығармашылық топпен жұмыс

Оқушылармен амандасау, кезекшімен сұхбат.

Сыныпты топқа бөлу.

II.Үй тапсырмасын сұрау

М.Шаханов өмірі мен шығармашылығымен таныстыру

1. «Отырар» дастанының жазылу тарихы.

2.Өлеңнің түйіні қандай?

3.Өлеңге арқау болған не жағдай?

III.Жаңа сабақ

Сабақтың мақсаты айтылады.

Нәсіреддин Сералиев 1930жылы Қызылорда облысы Қармақшы ауданындағы Қашқансу деген жерде дүниеге келген.Ол кісі журналистік қызмет атқара жүріп, балаларға арнап көптеген әңгімелер мен повестер жазды. Мысалы: «Ақ лақ пен қара лақ», «Әңгелек», «Ақбөпе», «Ақ қайың», «Ыстық күлше» т.б. Көптеген шығармаларының ішінде бізге оқуға беріліп отырғаны «Аңсау».

Бұл шығармада кішкентай Ермектің өз атасын аңсауы, көшедегі бейтаныс қарияны өз атасына ұқсатып үйіне ертіп келуі, Ермектің балалық шат көңіліне қаяу түсірмеу үшін Ермектің анасының парасаттылығын жазушы қарапайым тілмен шебер суреттеген.

Шығарма екі топқа бөлініп беріледі.

Сұрақ-жауап

1.Шығарма несімен ұнады?

2.Кейіпкерлер бойынан қандай қасиеттерді байқадыңдар?

3.Әңгіме соңында қария Ермектің анасына қандай жақсы сөз айтты?

VI.Үйге тапсырма

Шығарманы толық оқу. Автордың басқа да шығармаларын тауып оқу.

«Менің атам» тақырыбында шығарма жазу.

VII.Бағалау


Сабақ №13 күні:

Сабақтың тақырыбы: Ана парасаттылығының суреттелуі.

Әдеби\теор: әңгіме туралы ұғым.

1.Ермектің анасының бейтаныс қарияға жасаған жақсылығын түсіндіру.

2.Ой-өрістерін, тілдерін, шығармашылық ізденістерін дамыту.

3.Мәнерлеп оқуға, көркем сөйлеуге баулу, қонақжайлылыққа тәрбиелеу.Аналарды құрметтеуге тәрбиелеу.

Амандасу, түгендеу, сабаққа дайындықтарын бақылау.

«Аңсау» әңгімесінің мазмұнын сұрау.Автор өміріне шолу.

Шығарма желісімен талдау жасау.

1.Кесте

кейіпкер	іс-әрекеті	жақсы	жаман
Қалымбет қария
Ермектің анасы
Бала Ермек

2.Ана құдіреті сұрақ-жауап

Ана деген сөзде қаншалықты мейірім, жылылық жатыр?

Әркім өздерінің анасы туралы әңгімелесін.

Ермектің анасы туралы қандай ойдасыздар?
3. «Ана» топтастыру.

4. «Ана-ұлы тұлға» эссе.

5.Шығармадан Ермектің анасының сөздерін теріп оқыту.
IV.Сабақты қортындылау

Ана туралы мақал-мәтел, өлеңдер айтқызу.

Ана туралы өлең жаттау. Шығарманы толық оқу, мазмұндау.

Сабақ мақсаты:

Сабақтың эпиграфы

Дерек оқу

2006жылы 11 қаңтарда «Менің Қазақстаным» әні ҚР Мемлекеттік Әнұраны ретінде алғаш рет Астанадағы «Ақорда» резиденциясында Н.Назарбаевтың ҚР Президенті лауазымына салтанатты кірісу сәтінде орындалды. Ол кісінің жұбайы Нәсіп апайдың айтуынша, Жұмекен әнді осыдан 50жыл бұрын, 1956 жылы Алматыда, белгілі қобызшы Гүлсара Бірманованың үйінде жазған.

Өлеңді электронды оқулықтан тыңдата отырып, оқушылардың өздеріне жалғастырып оқытылады.

Сөздікпен жұмыс

Түңілу-күдер үзу, безу

Жамандар- қасиеті жаман адамдар

Емеурін-барлап қара

Ақын өлеңін кімге арнаған?


/ Екі жақты түсіндірмелі күнделік/

Осы өлеңнің маған әсер еткен шумағы	Неліктен ол маған әсер етті?

Тапсырма:

Өлең құрылысына талдау

/ 4 шумақты, 4 тармақты, 12 буынды, ааба қара өлең ұйқасы/

Көркемдік ерекшелігіне талдау

Тәрбиелік мәнін ашу.

«Ақыл жастан» ойтолғау

Сұрақ-жауап

«Екі жақты бақылау күнделігін » толтырамыз.

Өлеңді жаттау.Автор өміріне шолу.

Ж.Нәжімеденов

Поззия әлеміне саяхат. Өлеңді мәнерлеп оқыту

Кітаппен жұмыс

Мұғалімнің мәнерлеп оқуы

Оқушыларға оқыту

Мағынасын ашқызу

Сөздікпен жұмыс

Өлең құрылысына талдау

Ала алмаған жау бізден мекендей бір,а

Мекендей берік болсаң екен деймін. а

Жақсының бәрін өзім мақтан етіп, б

Жаманыңды көрмесем екен деймін. а (2шумақты, 4тармақты,12буынды,

3бунақты, қара өлең ұйқасымен жазылған)

Топтастыру «Адам бойындағы іс-әрекет»

Жақсы Жаман

«Әке мен бала достығы» әңгіме жазу.

1. 
   Білімділік: К.Ахметова өлеңдерінің көркемдік ерекшеліктерін ұғындыру тақырыбы, жанры және маңызы жайында айту.
   
2. 
   Дамытушылық: Патриоттық тақырыптағы өлеңдерді нақышына келтіріп мәнерлеп оқу, өлеңдеріндегі айтпақ ойды табу. Әдеби кітаптар оқуға үйрету.
   
3. 
   Тәрбиелік: Ерлікке, елдікке, батырлыққа баулу, елін, жерін сүйуге, патриорт болуға шақыру.
   

Ж.Нәжімеденов өмірі, шығармаларын мәнерлеп оқыту.

Сабақ мақсаты айтылады.

Күләш Ахметова өмірбаянын айту.

К.Ахметова 1946 жылы Қырғыз Республикасының Талас облысы, Кировка селосында дүниеге келген. Ақынның алғашқы өлеңдері 1960 жылдан жарық көре бастады. 1975 жылы «Ақ гүлім менің» атты тұңғыш кітабы жарық көрді. 1978 жылы «Сен менің бақытымсың» атты кітабы үшін Қазақстан Жастар одағы сыйлығына ие болды. Содан бері он шақты жыр жинақтары жарық көрді. Ақынның «Жапырақ-жаздың жүрегі», «Мейірім», «Бұлақтағы жұлдыздар», «Арғымақтар даласы», «Наурыз нұры» атты кітаптары -өз оқырмандарын тапқан құнды дүниелер.

Сыршыл, нәзік ақын. Адам бойындағы асыл қасиеттерді, ізгі сезімдерді оятады.

Өлеңді мұғалімнің мәнерлеп оқуы.

Мағынасын ашу сұрақтары

1.Қазақ халқының басынан кешкен қандай ауыр кезеңдерін білесіңдер?

2.Қазақ тәуелсіздігін қандай жолдармен алды?

3.Тәуелсіздік жолында құрбан болған қандай аға-апаларыңды білесіңдер?

Қазақ сонау ертеден басынан талай қиыншылықты өткізді. «Ақтабан шұбырынды», талай соғыс дүрбелеңі, ұлт-азаттық көтеріліс, екінші дүниежүзілік соғыс т.б.Талай ағаларымыз сонау Махамбет, Бөгенбайлар, Қайрат, Исатайлар қазақтың тәуелсіз мемлекет болуы жолында қаншама қан, тер төкті. 1986жылғы «Желтоқсан » көтерілісінің нәтижесінде еліміз егемен ел болды. Биыл Тәуелсіздігімізге-20жыл. Қазақстан өсті, өркендеді. Ата-бабамыз аңсаған тәуелсіздікті сендер көрдіңдер.Қазақстанның өркендеуі, болашағы сендердің қолдарыңда.

Сұрақ-жауап

Тізбектей оқыту

«Қазағым менің» деген тақырыпта ойтолғау.

Өлеңді мәнерлеп оқу.Автор өміріне шолу

Оқушылармен амандасу, сабаққа зейіндерін аудару

Өткен ақын-жазушылардың өмірінен тест жұмысы

1.С.Жүнісов қай жылы туды?

2. Т.Молдағалиев қай жерде туды?

3.Қ.Жұмаділовтың қай шығармасымен таныстық?

4.1942жылы Оңтүстік Қазақстанда қай ақын өмірге келді?

5.Н.Сералиев кім?

III.Жаңа сабақ

Ағылшын жазушысы, публицист Даниэль Дефо 1660 жылы Лондонда дүниеге келеді. Оның ата-бабаларының фамилиясы Фо болған, жазушы оған «Де» әріптерін қосқан. Дефоның әкесі қолөнерші болып, шеберхана ұстаған. Ол ұлын рухани академияға берген. Болашақ жазушы онда француз, итальян, испан және латын, көне грек тілдерін үйренді. Өзінің алғашқы шығармаларынан бастап, Дефо буржуазиялық өкіметке қарсы болды. Ол герцог Монмауттың Яков ІІ ге қарсы көтерілісіне қатысты.1688-1689 ж.ж. мемлекеттік төңкерісті жақтады. Өзінің саяси көзқарасы үшін Дефо абақтыда да отырды.

1731 ж. 26 сәуірде кредиторлардан қашып жүрген кезде семьясынан алыс жерде қайтыс болды. Дефо өз заманының саяси өмірі, экономикасы, моралі, діні, тарихы жайлы көптеген публицистикалық шығарма жазды. «Таза қанды ағылшын» (1701) атты өлеңмен жазылған памфлетінде дандайсыған ақсүйектерді, діни фанатизмді әшкереледі. Дегенмен, Дефо көптеген шығармаларында буржуазиялық құрылыстың нығаюын, сауда-саттықтың дамуын қуаттады («Жобалардың тәжірибесі», 1697 ж.).
Дефоның тұңғыш романы «Робинзон Крузо» оны дүние жүзілік даңққа бөледі. «Робинзон Крузодан» (1719) кейін Дефо «Капитан Сингльтон» (1720), «Молль Флендерс» (1722), «Полковник Жактың тарихы» (1722), «Роксана» (1724), «Капитан Карлтонның мемуары» (1728) романдарын жазды.

Бүгінгі танысатын шығармамыз «Робинзон Крузо»

Қысқаша мазмұнын мұғалімнің түсіндіруі

Мұхиттың бір түпкіріндегі адам аяғы басылмаған жерге Робинзонның тап болуы, өмір сүру үшін жасаған жанкешті әрекеттері туралы жазылған. Ол жерде 28жыл бойы жалғыздықтың жапасын шегеді.Бұл шығарма әлем әдебиетінің озық үлгілерінің қатарына енген.

Шығармаға жоспар құрғызу

1.

2.

4.

5.

Кейіпкер	Іс-әрекеті	Адами қасиеттері

Шығарма туралы деректер оқу

«Робинзон Крузо» романы-көркем шығарма.Көркем шығарма болғандықтан, ондағы оқиғалар автордың басты идеясына байланысты құрастырылып, авторлық көркем шешіммен аяқталып отырады.Сондықтан шығарманы өнер туындысы деп қабылдаймыз.Бүгінгі өткеніміз қысқартылып берілген түрі, яғни теңізшінің бір жылға жуық өмірі ғана берілген. Романның толық нұсқасын оқысаңыздар Робинзонның 28жыл бойы жасаған іс-әрекетіне қайран қалып, сүйсіне оқисың.
V.Сабақты қорытындылау

Енді, балалар, кішкене ойға беріліп, «Егер автор орнында мен болсам, шығарманы қалай аяқтар едім?» деген сауалға жауап іздеп көрейік.

Шығарманы толық оқып, мазмұндау.

1. 
   Оқушыларды әлем әдебиетімен таныстыра отырып, орыс жазушысы А.С.Пушкин шығармашылығымен таныстыру
   
2. 
   Ой-өрістерін, тілдерін, шығармашылықтарын дамыту
   
3. 
   Қазақстанның көпұлттылығын айта отырып, әлем әдебиетіен сусындату.Қазақтың көрнекті ақын-жазушыларының орыс әдебиетінен аудармалар жасағандығын оқушыға жеткізу.
   

Оқушылармен амандасу

Д.Дэфо өмірі мен шығармасын сұрау.

Сұрақ-жауап алынады.

III. Жаңа сабақ

А.С. Пушкин 1799 жылы 26 мамырда Мәскеу қалсында дүниеге келген. Александрдың әдебиетті сүюіне үйіндегі бай кітапхананың әсері көп болды. Табиғатында жуас, ойшыл бала оңаша қалып, кітап оқығанды жақсы көреді екен. Александр Пушкиннің отбасы, олардың ақындармен қарым-қатынасы француз тілін жақсы үйренуге, театрмен және сол кездің атақты ақындарымен жақсы таныс болуға мүмкіндік береді. А.С.Пушкин бала кезінен тіл мен өнер таиғатының ортасында өседі.А.С.Пушкиннің шығармалары дүние жүзін шарлады. Оның лирикасын, ертегілерін оқымаған адам кемде-кем. Бүгінгі өтетін «Балықшы мен балық» шығармасын қазақтың ақыны Ахмет Байтұрсынұлы аударған.Ертегіні теледидардан көрген боларсыңдар. Ертегіде адам бойындағы қанағатсыздық, астамшылық т.б қасиеттерді ашып көрсетеді.

«Екі жақты күнделік» әдісі бойынша өзіне ұнаған үзіндіні қолданып, не себепті осы үзіндіні алғанын түсіндіру

Сұрақ-жауап

А.С.Пушкин туралы не білесіңдер?

Орыс әдебиеті пәнінен қай шығармасымен таныстыңдар?

Ертегіден қандай әсер алдыңдар?
VI.Үйге тапсырма

Шығарманы толық оқу. Пушкин мен Ахмет шығармаларын салыстырыңдар.

Қанағат –асыл қасиет

1. Оқушылардың сабаққа қатысын, оқу құралдарын тексеру.

2. Психологиялық дайындық (көңіл-күйлерін сұрау)

Мұғалімнің кіріспе сөзі. Оқушыларға сабақтың мақсаты мен жоспарын айтып түсіндіру.

− Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Қанағат – асыл қасиет». Сабақтың тақырыбына сай мынадай эпиграф алдым:

Қанағат – қарын тойдырар,

Қанағатсыздық жалғыз атын сойдырар.

Осы эпиграфтің мағынасын ашайық.

Оқушылар жауабы:

1-оқушы: Адам бойында көптеген жаман да, жақсы да қасиеттер болады. Соның бірі – қанағат. Қолында барына қанағат ету керек. Тойымсыздық, қанағатсыздық жақсылыққа алып келмейді. Адамның сұрауында, қалауында шек болу керек.

2-оқушы: Әр адамның мінезі әр түрлі болып келеді. Бірі жомарт болса, бірі – сараң. Енді біреуі қанағатты болса, екіншісі қанағатсыз, парықсыз болады.

− Неге бұл мақалды бүгінгі сабаққа негіз етіп алдық?

Оқушылардың жауабы:

− Бүгінгі сабағымыз қанағатқа байланысты болуы керек.

− Қанағатқа байланысты әңгіме оқимыз.

А.С.Пушкин мен А.Байтұрсынов, осы екі авторға салыстыру әдісін жүргізу.

А.С.Пушкин А.Байтұрсынов

Орыс ақыны қазақ ақыны

Мәскеу қаласы Торғай облысы

Үйіндегі бай кітапханасы әдебиетті сүйді

Поэма. Руслан и Людмила «Қырық мысал» кітабы

Евгений Онегин

ІІ. Дидактикалық кезең. Мәтінмен жұмыс.

А) Ертегі қалай басталады?

Теңіздің жағасында кемпір мен шал

Тұрыпты отыз үш жыл нақ дәлме-дәл.

Күн көрген бейшаралар балық аулап,

Болмапты төрт түліктен ырымға мал.

Ә) Ертегідегі оқиғаның бел ортасында жүретін және оқиғаның дамуына түрткі болатын – кейіпкерлер. Кейіпкерсіз оқиға жоқ. Олай болса, кейіпкерлерін атаңдар.

Оқушылардың жауабы:

Шал мен кемпір, балық, жендеттер.

− Енді кейіпкерлерже қандай мінез бар екенін білу үшін ертегі құрылысына талдау жасайық.

Оқушы ертегінің композициялық құрылымын және мазмұнын қысқаша айтып береді.

Ертегіден сұраулы сөйлем, хабарлы сөйлем, лепті сөйлемдерді тауып, ауызша талдау.

«Ақымақ, − дейді, - алжыған, кеткен есің.

Былжырап айтып тұрсың, сөз деп несін?

Жаңа астау, тым болмаса, алсаң едің,

Астаудың жарылғанын білмеймісің?» − сұраулы сөйлем.

«Алжыған, миы ашыған, қу көк сақал!

Көп нәрсе әкеліпсің, адырағал!

Үйіңнің үстіндегі сиқы мынау

Балықтан барып тәуір үй сұрап ал!» − лепті сөйлем.

«Биік үй салтанатты, сәнді түрі,

Бәрі мол, бәрі байлық, бәрі ірі.

Үстіне неше түрлі асыл киіп,

Паңсынып сыртқы есікте тұр кемпірі. – хабарлы сөйлем.

IV. Сахналық көрініс.

Өмір – сахна, адам – актер. Шал мен кемпір және балық арасындағы диалогті оқушылардың өнерлері арқылы тамашалайық.

− Неге осы үзіндіні алдыңдар?

Оқушыларды жауабы:

А) екі кейіпкердің осы үзіндіде мінездері, іс-әрекеті айқын көрінеді.

Ә) кемпірдің қанағатсыздық қасиеті осы үзіндіде жақсы танылып көрінеді.

Б) шалдың аз болса да кемпіріне қарсылық көрсетуі көрінеді.

− Ертегі немен аяқталды?

Қараса, лашығында кемпір отыр,

Баяғы жарық астау жырық-жырық.

Түсіріп таз кебіне бір-ақ күнде

Қойыпты қу қақпасты құдай ұрып.

− Адамның мейірімділігі, парасаттылығы, инабаттылығы, адамгершілігі сияқты асыл қасиеттер үлкен жүректен шығады. Не себепті балық кемпірді жыртық астаумен бұрынғы кедей қалпына түсіріп тастады деп ойлайсыңдар?

Оқушылар өздерінің ойларын үйде салып келген жүрекке жазады.

Жауабы: Алтын балық кемпірді бастапқы қалпына түсіріп тастауының себебі – оның астамшылдығы, астан шыққан қанағатсыздығы. Адам бойындағы осындай қасиет жақсылыққа әкелмейді. Сондықтан адам әр кезде қолында бар нәрсеге қанағат тұту керек.

Алтын балық кемпірді жыртық астауымен бұрынғы кедей қалпына түсіруі, кемпірдің әділетсіз іс-әрекеті, парықсыздығы мен қанағатсыздығы.

VI. Сабақты қорыту. Адам қолда ар нәрсесіне қанағат тұту керек. «Қанағат – қарын тойдырар» деп халық бекер айтпаған. Осы «Балықшы мен балық» ертегісін оқығанда, жақсы қасиеттерді үйреніп, жаман қасиеттерден жирендік. Олай болса, әрбір жазушы өз шығармаларында балаларға тәрбие беретін мәселелерді қозғайды және ой салады.

Үй тапсырмасы: А.С.Пушкиннің басқа да ертегілерін оқу және «Балықшы мен балық» ертегісіне байланысты сурет салу.

Бағалау.

Сабақ № 23 күні:

Сабақтың тақырыбы: Шыңғыс Айтматов «Ерте келген тырналар»

Сабақтың мақсаты:

Ақын шығармаларының тақырыбын, идеясын ашу, шығармасының тақырыбы мен идеясын, көркемдік тілін ашу;

1.Ақын шығармасын оқи отырып, композициялық құрылысымен танысады.

2.Шығарманы оқи отырып, ой тереңдігін, тіл шеберлігін сипаттай алады.

3.Топтағы жұмысты ұйымдастырады, жұмыс нәтижелерін көрсете біледі.

Амандасу, сабаққа зейіндерін аудару

INSERT кестесі бойынша үй тапсырмалары сұралады

Шыңғыс Айтматов 1928 жылы желтоқсанның 12-сінде Шекер деген ауылда , Қырғызстандағы Манас шоқысының бауырында дүниеге келді. Ойшыл гуманист, данагөй, қазақ-қырғызға ортақ халық жазушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының үш мәрте иегері және Лениндік сыйлықтың лауреаты.

Ш. Айтматовтың бүкіл шығармашылығы мен өмірі бастан-аяқ қазақ халқымен тығыз байланысты болды. Сонау «Жәмиладан» бастап, әлемге танымал «Қош бол, Гүлсары», «Ақ кеме», «Ғасырдан да ұзақ күн», «Жан пида» сияқты барлық шығармаларындағы көркем образдарының рухы мен мінезі қырғыздан гөрі қазаққа өте-мөте жақын еді. Жазушының өзі де қазақ ауылымен іргелес, қоныстас жерде туып-өскен. Ол кісі Жамбыл облысының Құлан ауданындағы малдәрігерлік оқуды бітіріп, мамандық алып шығады. Сонымен бірге Мәскеудегі Әдебиет институтына оқуға түседі. Шығармалары дүние жүзіне әйгілі, танымал болған.
Шығарма үйге оқып келуге тапсырылады.

Мағынасын ашу сұрақтары қойылып, қысқаша мазмұн сұралады.

Сөздікпен жұмыс жүргізіледі.

Компазияция лық элементтер	Композиция лық жоспар	Ой-пікір мінездеме	Ой-тұжырым, Мақал-мәтел, нақылдар	Тілі	Суреттеу тәсілі
Оқиғанның басталуы
Байланысы
Дамуы
Шиеленісуі
Шарықтау шегі
Оқиғаның шешімі
Автордың түйінді сөзі
Идеясы

IV.Сабақты бекіту

«Кейіпкерлер әлемі» кестемен жұмыс

Кейіпкерлер	Іс-әрекеті	Мінездеме

V.Сабақты қорытындылау

Сұрақ-жауап

Сөз оқушылардың өз таңдауларына шығарма желісінен беріледі.

Шығарманы толық оқып келу, автор өміріне шолу.

тұлғаны адамгершілікке баулу.

Интерактивті тақтадан көктемдегі ұшып келген тырналардың бейнесін музыкамен көрсету.

1. 
   Кестемен жұмыс
   

Автобтография сөзіне лексикалық, фонетикалық талдау.

Біріккен сөз: авто және биография

Автобиография - өзі жазған өмірбаян

Шығармадағы желісімен сурет салу.Толық оқу.